Μπορούν να αποκατασταθούν οι τουρκο-αμερικανικές σχέσεις ή μήπως ήδη είναι για αυτό πολύ αργά; Η εβδομάδα που πέρασε έδωσε πλήθος αφορμές να αναρωτηθεί κανείς για τον γεωπολιτικό προσανατολισμό, αλλά και την βαθύτερη πολιτικο-οικονομική σταθερότητα της γειτονικής χώρας.
Στην επιφάνεια των πραγμάτων, η Τουρκία συγκαταλέγεται στις χώρες οι οποίες θα εγγυηθούν το πέρασμα της ευρύτερης περιοχής σε μία νέα εποχή, μετά την ήττα του “Ισλαμικού Κράτους” στο πεδίο των μαχών. Αυτό τουλάχιστον σηματοδότησε η σύγκληση την Τετάρτη της πρώτης στα χρονικά τριμερούς συνάντησης κορυφής Ρωσίας, Τουρκίας και Ιράν στο Σότσι της Μαύρης Θάλασσας, με αντικείμενο τη συριακή κρίση.
Είχαν προηγηθεί η επίσκεψη την προηγούμενη εβδομάδα του Τούρκου προέδρου Tayyip Erdoğan στη Ρωσία (πρώτο σταθμό μιας περιοδείας που τον έφερε στο Κουβέιτ και το Κατάρ), η προπαρασκευαστική συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών της τριμερούς την Κυριακή στην Αττάλεια, η τηλεοπτική εμφάνιση του Hassan Rowhani με την οποία ο Ιρανός πρόεδρος ανακοίνωσε περιχαρής το “τέλος” του αυτοανακηρυχθέντος χαλιφάτου των τζιχαντιστών, αλλά και η επίσκεψη-έκπληξη του Bashar al-Assad τη Δευτέρα στο Σότσι, όπου ο Σύρος πρόεδρος από κοινού με τον Vladimir Putin ανακοίνωσε τον ουσιαστικό τερματισμό των στρατιωτικών επιχειρήσεων στη χώρα του, αλλά και ευχαρίστησε την ηγεσία των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων που πραγματοποιούσε την ίδια ημέρα σύσκεψη με θέμα τον εξοπλιστικό της προγραμματισμό.
Διαχείριση της αποτυχίας
Όσοι αισθάνονται νικητές της αναμέτρησης που μαίνεται από το 2011 ασφαλώς δεν έχουν λόγους να το κρύβουν. Όμως η Τουρκία; Τι τρόπους έχει να επηρεάσει την “επόμενη μέρα”, όταν από ένα παράδοξο βρέθηκε πέρσι μεταξύ των στενότερων διεθνών συμμάχων του Assad, έχοντας ανακρούσει πρύμναν, μετά την αποτυχία της επιχείρησης “αλλαγής καθεστώτος” στην οποία τόσα είχε επενδύσει τα προηγούμενα χρόνια;
Αντί για την εξάπλωση σε όλη την περιοχή μετά την Αραβική Άνοιξη φιλικών καθεστώτων με κορμό τη Μουσουλμανική Αδελφότητα, η Άγκυρα είδε την ακύρωση των σχεδιασμών της, την ενίσχυση των βαθύτερων υπαρξιακών της απειλών και την αμφισβήτηση των συμμαχιών της. Η στρατιωτική σύμπλευση των ΗΠΑ με τους Κούρδους του PYD (αδελφής οργάνωσης του ΡΚΚ στη βόρεια Συρία) έχει σημάνει συναγερμό στην τουρκική ηγεσία, ενώ το αποτυχημένο πραξικόπημα του Ιουλίου 2016 επίμονα αποδίδεται από τον Erdoğan και το περιβάλλον του στις “συνωμοσίες” του αμερικανικού παράγοντα.
Στις αγκάλες του Putin
Εξού και η Τουρκία αναζητά την τύχη της ολοένα και περισσότερο στις αγκάλες του Vladimir Putin – όπου όμως προορίζεται επίσης να απογοητευτεί, καθώς η Μόσχα υπεραμύνεται μεν την εδαφικής ακεραιότητας της Συρίας, αλλά ταυτόχρονα ενθαρρύνει την υιοθέτηση αποκεντρωμένων μορφών οργάνωσης της χώρας στο μέλλον, διατηρεί τις σχέσεις της με το PYD και μάλιστα ενθαρρύνει τη συμμετοχή, έστω και με χαμηλό προφίλ, των Κούρδων στο Συριακό Εθνικό Κογκρέσσο Διαλόγου, το οποίο επιδιώκει να διοργανώσει επί ρωσικού εδάφους, σηματοδοτώντας το πέρασμα της επίλυσης της συριακής κρίσης από την στρατιωτική στην πολιτική της φάση.
Το ζήτημα αυτό, που αναδεικνύουν ακόμη περισσότερο οι απειλές για τουρκική στρατιωτική επέμβαση στον (ουσιαστικά υπό ρωσική προστασία τελούντα) αυτονομημένο κουρδικό θύλακα του Αφρίν στη βόρειο Συρία, αποτέλεσε και το κύριο αντικείμενο της τριμερούς της Τετάρτης.
Τριβές και με το Ριάντ
Σε κάθε περίπτωση, και ενώ ο διάδοχος της Σαουδικής Αραβίας κλιμακώνει (παράλληλα με τις εκκαθαρίσεις στο εσωτερικό της χώρας του) τον φραστικό, προς το παρόν, πόλεμο με το Ιράν, με την ενθάρρυνση του Ισραήλ και των ΗΠΑ, έχει τη σημασία του το ότι ο Erdoğan συμμετέχει σε μία σύνοδο κορυφής με τον Ροχανί και παραλλήλως υπενθυμίζει με την παρουσία του την τουρκική πολιτική και στρατιωτική στήριξη προς το Κατάρ, έτερο ”κόκκινο πανί” για το Ριάντ.
Ότι όλα αυτά συνιστούν μια διαδρομή απομάκρυνσης από τη Δύση το εικονογραφεί και η αμερικανική αντίδραση στην ολοκλήρωση της συμφωνίας για προμήθεια ρωσικών συστημάτων S-400 από την Τουρκία. Η Ουάσιγκτον κατέστησε σαφές ότι η κίνηση αυτή θέτει εν αμφιβόλω την πώληση στην γείτονα των υπερσύγχρονων μαχητικών F-35, καθώς η συνύπαρξη των αμερικανικών stealth με τα ρωσικά αντιαεροπορικά συστήματα συνιστά, και επιχειρησιακά,κραυγαλέα αντίφαση για μία χώρα του ΝΑΤΟ. Και όλα αυτά χωρίς η Άγκυρα να έχει αποσπάσει από τη Μόσχα το περιζήτητο αντάλλαγμα της μεταφοράς τεχνογνωσίας για την επίμαχη αγορά.
Η παρεμβολή Trump
Στο σημείο αυτό είναι που παρεμβλήθηκε ο Donald Trump με την τηλεφωνική επικοινωνία που είχε την Παρασκευή με τον Erdoğan, στην οποία, όπως τουλάχιστον μετέφερε τον διάλογο ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Mevlüt Çavuşoğlu, ο Αμερικανός πρόεδρος υποσχέθηκε να δώσει εντολή να διακοπεί ο εξοπλισμός του YPG (ένοπλης πτέρυγας του PYD) από αμερικανικής πλευράς, αναφέροντας μάλιστα ότι “η ανοησία αυτή όφειλε να έχει τερματισθεί προ πολλού”.
Σύμφωνα με την ανακοίνωση του Λευκού Οίκου, ο Trump ενημέρωσε για τις “επικείμενες νέες ρυθμίσεις ως προς την στρατιωτική βοήθεια επί του εδάφους”, “τώρα που ολοκληρώθηκε η μάχη της Ράκκα”, ενώ συζητήθηκε και “η αγορά αμερικανικών εξοπλισμών [από την Τουρκία]”.
Προαναγγέλλοντας μάλιστα μέσω Twitter την συνδιάλεξη με τον Erdoğan μέσω Twitter ο Trump δεν παρέλειψε να υποστηρίξει ότι στη Μέση Ανατολή “κληρονόμησε ένα χάος” και ότι το “λάθος του να είναι κανεόις εκεί” εκτός από χαμένες ζωές στοίχισε και 6 τρις. δολάρια.
Με άλλα λόγια, ο ένοικος του Λευκού Οίκου μοιάζει να εγκαταλείπει (όπως πλέον και κάθε περιφερειακός σύμμαχος των ΗΠΑ πλην Ισραήλ) τις φιλοδοξίες για διαίρεση της Συρίας, με αιχμή πλέον το κουρδικό στοιχείο, και διαιώνιση της εκεί αμερικανικής στρατιωτικής παρουσίας, πριμοδοτώντας την αποκατάσταση των σχέσεων με την δεύτερη μεγαλύτερη χώρα του ΝΑΤΟ.
Δεν είναι απαραίτητο να εισακουσθεί από το αμερικανικό “βαθύ κράτος”, καθώς οι αντιφάσεις και οι συγκρούσεις παραλύουν τη Ουάσιγκτον. Μόλις πρόσφατα, η Washington Post έκανε λόγο για σχέδια “πολυετούς παραμονής” των αμερικανικών δυνάμεων στη βορειοανατολική Συρία – τα οποία δεν είναι υλοποιήσιμα δίχως όλο και βαθύτερη συνεργασία με το κουρδικό στοιχείο και αντίστοιχη αποξένωση από την Άγκυρα.
Αντίστοιχα ο Αμερικανός υπουργός Άμυνας James Mattis επιχείρησε να νομιμοποιήσει την αμερικανική στρατιωτική παρουσία (υπολογίζεται σε 2.000 άνδρες) επικαλούμενος τις αποφάσεις του ΟΗΕ για την καταπολέμηση του Ισλαμικού Κράτους. Όπως είπε, δεν μπορούμε να αποχωρήσουμε προτού εξασφαλίσουμε ότι δεν θα υπάρξει ένα αναγεννημένο, δεύτερο Ισλαμικό Κράτος, αλλά και προτού εξασφαλισθούν πολιτικές υποχωρήσεις από τον Assad στην διαδικασία της Γενεύης.
Η “υπόθεση Zarrab”
Η διαπραγμάτευση ΗΠΑ-Τουρκίας είναι σύνθετη, πολυεπίπεδη και ανοιχτής έκβασης. Το μήνυμα της Δύσης ότι η Τουρκία δεν δύναται να φλερτάρει γεωπολιτικά προς πολλές κατευθύνσεις δίχως κόστος έρχεται με πολλούς τρόπους.
Ήδη, το επεισόδιο σε άσκηση προσομοίωσης του ΝΑΤΟ στο Στάβανγκερ της Νορβηγίας, όπου ο “εχθρικός στόχος” του σεναρίου έφερε τη μορφή του Kemal Atatürk και το όνομα τουTayyip Erdoğan, προκάλεσε την αποχώρηση των συμμετεχόντων Τούρκων στρατιωτικών και την οργισμένη αντίδραση της Άγκυρας – με σύμβουλο του προέδρου της Τουρκίας να δηλώνει ούτε λίγο ούτε πολύ ότι θα πρέπει να επανεξεταστεί η συμμετοχή της χώρας στην Ατλαντική Συμμαχία.
Το συγκεκριμένο συμβάν θα μπορούσε και να υποβαθμιστεί ως προβοκάτσια από μέρους ενός κουρδικής καταγωγής Νορβηγού υπεργολάβου της άσκησης (αν και εμφανώς αποβλέπει στο να διεγείρει όχι μόνο τους κυβερνώντες ισλαμιστές αλλά και τους Τούρκους κεμαλιστές).
Με δικηγόρο τον Giuliani
Πολύ πιο ουσιαστικά, όμως, και ανησυχητικά για τον Erdoğan προσωπικά είναι τα μηνύματα που έρχονται από την άλλη άκρη του Ατλαντικού σχετικά με την υπόθεση του Reza Zarrab. Ο τουρκο-ιρανο-αζέρος επιχειρηματίας που κρατείται στις ΗΠΑ (αφότου μετέβη εκεί τον Μάρτιο του 2016) και δικάζεται μαζί με τον αντιπρόεδρο της κρατικής Halkbank, για εμπόριο με το Ιράν έναντι χρυσού, κατά παραβίαση των τότε κυρώσεων εναντίον της Ισλαμικής Δημοκρατίας, θεωρείται ο άνθρωπος των αδιαφανών συναλλαγών του περιβάλλοντος Erdoğan. Η δίκη του αρχίζει στις 4 Δεκεμβρίου και η νομική του ομάδα, που περιλαμβάνει τον πρώην δήμαρχο Νέας Υόρκης και συνεργάτη του Donald Trump, Rudy Giuliani, έχει επισκεφθεί την Τουρκία στο πλαίσιο διαβουλεύσεων για την τύχη του. Οι τελευταίες ενδείξεις φέρουν τον Ζαράμπ έτοιμο να συμβιβαστεί με τις αμερικανικές διωκτικές αρχές, ενδεχομένως ενοχοποιώντας τον Τούρκο πρόεδρο.
Περιττό να προστεθεί ότι είναι ακριβώς αυτή πολιτικο-δικαστική αβεβαιότητα που τροφοδότησε τις αναταράξεις της τουκρκικής αγοράς την εβδομάδα αυτή, με νέα υποχώρηση της λίρας σε επικίνδυνα επίπεδα.
*Πηγή: Capital.gr
