Να αρχίσουμε με ένα συνηθισμένο φιλοσοφικό ερώτημα: Είμαστε αυτό που θα θέλαμε να είμαστε ή έχουμε έναν εαυτό ξένο από αυτό που είμαστε; Ο Αντρέ Γκορζ, ο μεγάλος Γάλλος φιλόσοφος έχει ασχοληθεί διεξοδικά με αυτό το θέμα. Ο κάθε άνθρωπος που γεννιέται είναι μοναδικός και οι δυνατότητες που μπορεί να αναπτύξει είναι άπειρες.
Είτε προς το καλό είτε προς το κακό. Και εδώ καθοριστικό ρόλο παίζει το περιβάλλον και ο κοινωνικός του χώρος και όχι η κληρονομικότητα. Και η κληρονομικότητα παίζει κάποιο ρόλο, αλλά δεν είναι μοίρα. Ένας Χίτλερ δεν θα μπορούσε να ήταν τίποτα άλλο παρά προϊόν του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Αν είχε γεννηθεί σε κάποια άγρια φυλή του Αμαζονίου, το πολύ πολύ να ήταν ένας πολέμαρχος να υπερασπιζόταν τη φυλή του (όχι ως ανώτερη, αυτή η έννοια δεν υπάρχει παρά μόνο στη λευκή Δύση) σε έναν αγώνα επιβίωσης. Και η ίδια φυλή βέβαια δεν θα μπορούσε να βγάλει έναν Αϊνστάιν. Μπορεί κάποιον σοφό σαμάνο ή κάτι αντίστοιχο που να είχε συσσωρεύσει τη σοφία της παράδοσης.
Ο,τι έκανε ο Χίτλερ, είχε ξαναγίνει. Απλώς μεγάλωσε την κλίμακα. Να αρχίσουμε από τους Εβραίους. Όταν επικράτησε ο μονοθεϊσμός του χριστιανισμού, αντίπαλος πια δεν ήταν ο πολυθεϊσμός, αλλά ο μονοθεϊσμός των Εβραίων που ήταν μια ιδιαίτερα επιθετική θρησκεία. Είχε επεκταθεί προς όλο τον τότε γνωστό κόσμο (Εγγύς Ανατολή, Αφρική, Ευρώπη, Ρωσία). Τα πογκρόμ που έχουν γίνει στις χριστιανικές χώρες είναι αμέτρητα με πολλές χιλιάδες θύματα. Και μια εποχή είχε απαγορευτεί στους χριστιανούς να συναναστρέφονται τους συμπολίτες τους που είχαν την ιουδαϊκή θρησκεία.
Η ανωτερότητα της Αρίας φυλής ήταν η θεωρία των αποικιοκρατικών ευρωπαϊκών δυνάμεων, που είχαν θεσμοθετήσει πως η λευκή φυλή ήταν ανώτερη από τους έγχρωμους λαούς τους οποίους είχαν κατακτήσει. Τις γενοκτονίες και στις εθνοκαθάρσεις που σχεδίαζε ο Χίτλερ, τις έχει μελετήσει από τις ήδη υπαρκτές των Άγγλων και των Γάλλων. Και υπολόγιζε πως αυτές θα ξεχαστούν, όπως έγινε με τους Αρμένιους. Και ήταν θαυμαστής του εγγλέζικου ιμπεριαλισμού στην Ινδία, που με ελάχιστες δυνάμεις διοικούσαν μια χώρα πολλών εκατομμυρίων κατοίκων.
Ο Αϊνστάιν, αν δεν είχε μελετήσει όλη τη γνωστή Φυσική και δεν είχε βρει τα αναπάντητα ερωτήματα (και σε αυτά προσπάθησε να απαντήσει), δεν θα γινόταν ιδιοφυΐα. Η σκέψη της ανθρωπότητας προχωράει πάντα με την ανατροπή της προηγούμενης βεβαιότητας που διεκδικεί το σωστό και το σίγουρο. Στις θρησκείες αυτό γίνεται με τις διάφορες ερμηνείες του θεόπνευστου λόγου. Όταν ξεφύγουν από την επίσημη ερμηνεία, τότε δημιουργούνται σχίσματα, αιρέσεις ή ακόμα άλλες θρησκείες. (Όπως οι τρεις επικρατούσες μονοθεϊστικές που αναφέρονται στον ίδιο Θεό.)
Τι γίνεται όμως με μας τους κοινούς θνητούς και κατά πόσο ορίζουμε τη μοίρα μας; Αυτό που παίζει καθοριστικό ρόλο στα πρώτα βήματα της ζωής του ανθρώπου είναι η αγάπη. Είναι μια αθάνατη τροφή που μπορεί να τον συντηρήσει εφ’ όρου ζωής. Δεν είναι ούτε οι καλές ή κακές συνθήκες, πλούτος ή φτώχεια, που καθορίζουν το παιδί. Αρκεί μόνο να είναι το παιδί προϊόν αγάπης. Και στην περίοδο της συμβίωσης των πρώτων χρόνων να δεχτεί όλη τη στοργή και φροντίδα που χρειάζεται. Αν του λείψουν αυτά, τότε κουβαλά ένα τραύμα αθεράπευτο για μια ολόκληρη ζωή, χωρίς να το ξέρει, παρ’ όλο που τον καθορίζει. Αλλά τα πιο πολλά παιδιά που γεννιούνται είναι προϊόν τύχης ή και συχνά ανεπιθύμητα. (Για αυτό η έκτρωση είναι μια πράξη ανθρωπισμού.)
Και από την κούνια τους διαμορφώνονται να γίνουν αυτό που πρέπει και όχι να αναπτύξουν αυτό που είναι. Ένα παιδί που ήδη από τα παιδικά του χρόνια δείχνει πως είναι ομοφυλόφιλο, κατά κανόνα μεγαλώνει στην ατμόσφαιρα που δημιουργείται από το περιβάλλον, το οποίο είναι αρνητικό. Και αυτό δημιουργεί ενοχές στο παιδί, χωρίς να έχει κάνει κάτι. Απλά νιώθει τη διαφορετικότητα σαν παράπτωμα. Το ίδιο ισχύει για όλα τα παιδιά που διαφέρουν και που πρέπει η οικογένεια να τα «στρώσει» για να ταιριάξουν στην κοινωνία.
Μετά έρχεται το σχολείο που προσπαθεί να καλλιεργεί την ομοιομορφία, την προσαρμογή στις καθιερωμένες αξίες, στον ανταγωνισμό μέσω της αριστείας, με αντικειμενικό σκοπό την καριέρα και το χρήμα. Αδιάφορο αν αυτό έχει σκοτώσει το είναι του παιδιού και μπαίνει στη ζωή με μια μάσκα που είναι της κοινωνίας, αλλά όχι η δικιά του.
Με αποτέλεσμα την κοινωνία-πρόβατα που περιμένουν τον ποιμένα τους. Και αυτόν τον βρίσκουν σε ένα δόγμα θρησκευτικό ή πολιτικό, που δικαιώνει την ψεύτικη προσωπικότητά τους και τους δίνει οντότητα. Και παύουν να ακούν, και αρχίζουν να διδάσκουν και να νουθετούν. Όχι να συνεννοούνται. Και όταν η κοινωνία χάνει τον ιστό της και οι εν δυνάμει πολίτες γίνονται μεμονωμένα ανταγωνιστικά άτομα, τότε το πολίτευμα που τους εκφράζει είναι μια ιεραρχική τυραννία.
Από αυτόν τον κανόνα λίγοι ξεφεύγουν και ζουν τη ζωή τους όπως τη θέλουν. Αλλά για όλους αυτούς ισχύει το ίδιο πράγμα. Έχουν βρει τον εαυτό τους, σέβονται τη ζωή τους και τη ζωή των άλλων και απολαμβάνουν τη χαρά του να ζεις. Και αυτό είναι το πιο δύσκολο πράγμα που έχει να κάνει στη ζωή του ένας άνθρωπος. Ο στερημένος άνθρωπος, που στηρίζεται στις βεβαιότητές του, αναζητεί τη σωτηρία του στη μιζέρια, γιατί του είναι οικεία. Το άγνωστο τον τρομάζει και ας είναι ελευθερία.
