Τα έκτακτα μέτρα της Τουρκίας για την ενίσχυση της σταθερότητας της λίρας είναι στην πραγματικότητα μια συγκαλυμμένη αύξηση επιτοκίων, πράγμα που αφήνει τον κρατικό προϋπολογισμό πιο ευάλωτο σε μελλοντικές συναλλαγματικές κρίσεις.
Το τουρκικό νόμισμα είχε χάσει περισσότερο από το 50% της αξίας του έναντι του δολαρίου από τον Σεπτέμβριο, καθώς ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στηρίχτηκε στην Κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας (TCMB) για να μειώσει το κόστος δανεισμού σε μια προσπάθεια να προσελκύσει επενδύσεις και να στηρίξει τη φθίνουσα δημοτικότητά του. Ένα σχέδιο διάσωσης που ανακοινώθηκε τη Δευτέρα το βράδυ υποσχέθηκε στους επενδυτές προστασία από τις αδιανόητες διακυμάνσεις του νομίσματος και εκτόξευσε τη λίρα στα ύψη (+20%), κάτι που μπορεί να εξασφαλίσει χρόνο στον Ερντογάν πολιτικά, ενόψει των εκλογών του 2023.
Σε περίπτωση που η πτώση της λίρας έναντι των σκληρών νομισμάτων υπερβεί τα επιτόκια των τραπεζών, η κυβέρνηση θα πληρώσει στους κατόχους καταθέσεων τη διαφορά σε λίρες. Αλλά βάζοντας ένα κατώτατο όριο υπό τη λίρα με αυτόν τον τρόπο, η κυβέρνηση αύξησε τα επιτόκια χωρίς να το πει, ενώ στερεί τους κατόχους λίρας από τα οφέλη, υποστηρίζουν οι επικριτές.
“Υπήρξε μια επική αύξηση των επιτοκίων χωρίς να την αποκαλούμε έτσι”, σύμφωνα με τον Ρεφέτ Γκουρκαϊνάκ, καθηγητή οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Bilkent στην Άγκυρα, ο οποίος μίλησε στο πρακτορείο Bloomberg. “Θα υπάρξει μεγάλη επιβάρυνση στον προϋπολογισμό όταν υπάρξει απότομη αύξηση της ισοτιμίας συναλλάγματος. Αυτό το είδος της επιβάρυνσης συνήθως μετατρέπεται σε χρήματα, πράγμα που σημαίνει ακόμη υψηλότερους συναλλαγματικούς ρυθμούς και πληθωρισμό”.
Θυσιάζοντας τον προϋπολογισμό
Το σχέδιο αποσκοπεί στην καταστολή της ζήτησης των ιδιωτών επενδυτών για δολάρια, αλλά η παράκαμψη μιας επίσημης αύξησης των επιτοκίων έχει κόστος: Το Υπουργείο Οικονομικών θα αναλαμβάνει τώρα ζημίες σε νέες καταθέσεις σε λίρες σε περίπτωση νέου ξεπουλήματος του νομίσματος.
Αυτό επιβαρύνει ένα από τα ελάχιστα εναπομείναντα φωτεινά σημεία στην οικονομία της Τουρκίας -τη δημοσιονομική της θέση- και υπογραμμίζει μια αυξανόμενη τάση μεταξύ των υπευθύνων χάραξης πολιτικής να στηρίζονται στον δημόσιο προϋπολογισμό για να πληρώσουν το κόστος των λανθασμένων πολιτικών.
“Μπορούμε να πούμε ότι ο προϋπολογισμός -το τελευταίο στοιχείο που απομένει- θυσιάστηκε για να μπορέσουμε να πούμε ότι αποφεύχθηκε η αύξηση των επιτοκίων”, σύμφωνα με τον Ιμπραήμ Τουρχάν, πρώην υποδιοικητή της Τουρκικής Κεντρικής Τράπεζας που είναι τώρα πολιτικός της αντιπολίτευσης. “Με αυτόν τον τρόπο, το κόστος της υποτίμησης της λίρας επιβαρύνει το κοινωνικό σύνολο”.
Η λίρα αυξήθηκε περισσότερο από 20% μετά την ομιλία του Ερντογάν προτού περικόψει μερικά από αυτά τα κέρδη την Τρίτη, όταν διαπραγματευόταν με πτώση 5% στα 14,0366 ανά δολάριο στις 11:30 π.μ. στην Κωνσταντινούπολη. Ακόμα κι έτσι, το νόμισμα εξακολουθεί να είναι χαμηλότερο από 30% έναντι του δολαρίου φέτος. Αυτό και η έντονη αύξηση του κατώτατου μισθού που ανακοινώθηκε την περασμένη εβδομάδα θα συνεχίσει να τροφοδοτεί τον ετήσιο πληθωρισμό πέρα από το 21,3% του περασμένου μήνα, σε σύγκριση με τον κυβερνητικό στόχο του 5% και το επιτόκιο αναφοράς της κεντρικής τράπεζας στο 14%.
Τα μέτρα επισφραγίζουν εβδομάδες άμεσων παρεμβάσεων της κεντρικής τράπεζας στις αγορές συναλλάγματος, οι οποίες απέτυχαν να σταθεροποιήσουν τις αγορές παρά τα δισεκατομμύρια δολάρια που πούλησε η Τουρκία από τα συναλλαγματικά της αποθέματα.
Ο νέος μηχανισμός του Ερντογάν
1. Πώς λειτουργεί ο νέος μηχανισμός;
Το Υπουργείο Οικονομικών θα αναπληρώσει τις ζημίες που υπέστησαν οι κάτοχοι καταθέσεων σε λίρες εάν η πτώση της λίρας έναντι των σκληρών νομισμάτων υπερβεί τα τραπεζικά επιτόκια. Για παράδειγμα, εάν οι τράπεζες πληρώνουν 15% για καταθέσεις σε λίρες ενός έτους αλλά η λίρα υποτιμάται 20% έναντι του δολαρίου την ίδια περίοδο, το Υπουργείο Οικονομικών -δηλαδή οι φορολογούμενοι- θα πληρώσουν στους κατόχους καταθέσεων τη διαφορά. Μόνο νέοι λογαριασμοί λιανικής θα μπορούν να επωφεληθούν από το πρόγραμμα, σύμφωνα με τον επικεφαλής του Τουρκικού Συνδέσμου Τραπεζών, Αλπασλάν Τσακάρ, και είναι πιθανό να υπάρξει μια ελάχιστη προθεσμία για την πληρωμή.
2. Πώς θα βοηθήσει τη λίρα να ανατιμηθεί;
Εάν οι άνθρωποι που διατηρούν καταθέσεις σε σκληρά νομίσματα αποφασίσουν να στραφούν στη λίρα, αυτό μπορεί να βοηθήσει το τουρκικό νόμισμα να περιορίσει τις απώλειές του. Περισσότερες από τις μισές καταθέσεις στο τουρκικό τραπεζικό σύστημα είναι σε σκληρά νομίσματα, σύμφωνα με στοιχεία της τραπεζικής εποπτείας. Ωστόσο, επειδή η μέση διάρκεια των λογαριασμών σε ξένο νόμισμα είναι μόνο αρκετές εβδομάδες, είναι απίθανο να μετατραπούν μαζικά σε νέες καταθέσεις σε λίρες.
3. Τι σημαίνει για τον πληθωρισμό και τα δημόσια οικονομικά;
Δυνητικά, το Υπουργείο Οικονομικών αναλαμβάνει συναλλαγματικό κίνδυνο ύψους 3,3 τρισεκατομμυρίων λιρών (265 δισεκατομμυρίων δολαρίων) που κατατίθενται τώρα σε τραπεζικούς λογαριασμούς λιανικής. Εάν η λίρα υποτιμηθεί σε μεγαλύτερο ποσοστό από τα επιτόκια καταθέσεων, αυτό θα επιβάρυνε τον προϋπολογισμό. Εάν η Κεντρική Τράπεζα τυπώσει χρήματα για να καλύψει τη διαφορά, τότε ο πληθωρισμός θα εκτοξευόταν.
4. Αντιμετωπίζει αυτό το σχέδιο την ουσία του προβλήματος;
Αν και τα χειρότερα μπορεί να έχουν τελειώσει για τη λίρα προς το παρόν, αποκαθιστώντας κάποια εμπιστοσύνη των καταθετών λιανικής, “μέχρι τα επιτόκια να παράσχουν μια αξιόπιστη άγκυρα έναντι του πληθωρισμού, η λίρα θα τείνει να είναι ασταθής και να υπόκειται σε πτωτική πίεση”, δήλωσε ο Τοντ Σούμπερτ, επικεφαλής Έρευνας Σταθερού Εισοδήματος στην Bank of Singapore Ltd. Πολλά θα εξαρτηθούν επίσης από το εάν οι καταθέτες πιστεύουν ότι η πολιτική μπορεί πράγματι να εφαρμοστεί, σύμφωνα με τον Μπρένταν ΜακΚένα, υπεύθυνο στρατηγικής νομισμάτων στη Wells Fargo στη Νέα Υόρκη. “Αυτή τη στιγμή, τα τουρκικά ιδρύματα δεν έχουν μεγάλη αξιοπιστία, επομένως μπορεί να υπάρχουν προκλήσεις να συμμετάσχουν οι καταθέτες λίρας”, είπε ο ΜακΚένα.
5. Τι θα μπορούσε να προκαλέσει την κατάρρευση του μηχανισμού;
Οι λεπτομέρειες δεν έχουν δημοσιευθεί ακόμα. Εάν ο νέος μηχανισμός αποτύχει, τότε το Υπουργείο Οικονομικών θα πρέπει να βρει τα χρήματα για να αποζημιώσει τους κατόχους καταθέσεων σε λίρες για τις ζημίες τους. Η Κεντρική Τράπεζα, με τη σειρά της, πιθανότατα θα τυπώσει χρήματα, υπονομεύοντας περαιτέρω τη λίρα, σύμφωνα με τον Βολφάνγκο Πίκολι, τον συμπρόεδρο της εταιρείας συμβούλων Teneo. Και αν το νέο εργαλείο καταφέρει να σταθεροποιήσει τη λίρα, η πραγματική συναλλαγματική ισοτιμία θα αυξηθεί, υπονομεύοντας την υποτιθέμενη ανταγωνιστικότητα από ένα ασθενέστερο νόμισμα που είναι το κλειδί για την ενίσχυση των εξαγωγών της Τουρκίας, πυλώνα του νέου οικονομικού μοντέλου της κυβέρνησης, είπε.
