Ο «Νέος Δρόμος του Μεταξιού»

Η πρόσφατη μετάβαση κυβερνητικού κλιμακίου στο Πεκίνο, πράγματι σηματοδοτεί μια σύσφιξη σχέσεων ανάμεσα στην Κίνα και στην Ελλάδα. Η πρόσφατη πολιτική της συγκεκριμένης υπερδύναμης στο πλαίσιο του «Νέου Δρόμου του Μεταξιού» αφορά ένα νέο «άνοιγμα» πλανητικών διαστάσεων. Ως εκ τούτου έχει ιδιαίτερη σημασία «πώς» μπορεί αυτό το «άνοιγμα» να αξιοποιηθεί από πλευράς Ελλάδας και Κίνας, αυστηρώς όμως στο πλαίσιο αμοιβαίων συμφερόντων.

ο «Δρόμος του Μεταξιού»

Το νέο αυτό άνοιγμα της Κίνας στην παγκοσμιοποιημένη οικονομία, μας υποχρεώνει στον αναστοχασμό της ιστορικής διαδρομής του «Δρόμου του Μεταξιού». Στο πλαίσιο της τότε παγκοσμιοποιημένης οικονομίας διακινούνταν από την Κίνα προς το λοιπό κόσμο χρήσιμα υλικά, όπως μετάξι, γυαλί, πορσελάνη, πολύτιμοι λίθοι, είδη πολυτελείας, άλλα και μπαχαρικά. Μέσω αυτού του διαύλου οι Ευρωπαίοι κατέκτησαν μεταξύ των άλλων τη γνώση του χαρτιού και της πυρίτιδας, ενώ και κατά μία εκδοχή (στην οποία προσχωρεί ο γράφων) το πρώτο χαρτονόμισμα (ως νόμισμα) εφευρέθηκε από τους Κινέζους.

Η σημασία του «Δρόμου του Μεταξιού» εκτός από εμπορική και οικονομική, συνεπαγόταν και πολιτική επιρροή με πολιτιστικές προεκτάσεις. Δεν είναι τυχαίο δε, ότι κατά μήκος του «Δρόμου του Μεταξιού» αναπτύχθηκαν σημαντικοί πολιτισμοί. Ωστόσο η πτώση της Κωνσταντινούπολης το 1453 και η εγκατάσταση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας τον 15ο αιώνα, είχε ως συνέπεια την κατ’ ουσία ακύρωση του διαύλου αυτού. Έτσι, προέκυψε η ανάγκη εύρεσης νέων διαύλων. Σ’ αυτή την ανάγκη οφείλεται η ανακάλυψη του Νέου Κόσμου!

το νέο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον

Στο νέο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον η κινεζική οικονομία και διπλωματία αρχίζουν να κατακτούν σημαντικό έδαφος. Βεβαίως «αιφνιδιάζει» το δεδομένο ότι η «κομμουνιστική Κίνα» συμπεριφέρεται πλέον ως ο «Μεγάλος Καπιταλιστής». Προκειμένου, όμως, να διαπιστωθεί-διαγνωσθεί η πολιτική στροφή της οικονομικής πολιτικής της θεωρητικώς «περίκλειστης Κίνας», θα πρέπει να αναλυθούν επιγραμματικώς τα παρακάτω:

1) Η Κίνα ήδη από την περίοδο του Μάο Τσε Τούνγκ (στο εξής Μάο) και από το ιστορικό σημείο εκείνο και μετά, που η Κίνα προέβη στο άνοιγμα προς τις ΗΠΑ (όπως παρακάτω αναλύεται), θα έπρεπε να προδιέθετε τους οξυδερκείς και επιμελείς παρατηρητές ότι θα επακολουθούσε εξωστρεφής πολιτική ευνοούμενη τόσο από τους κανόνες του διεθνούς εμπορείου όσο και από το νέο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον.

2) Βεβαίως ο Μάο υιοθέτησε ένα κινεζικό νασιοναλισμό και μία αντί-ιμπεριαλιστική πολιτική, αναλύοντας κυρίως το Λένιν, επηρεασμένος όμως και από την Κινεζική Επανάσταση του 1911.

Ο Μάο που μυήθηκε στον Μαρξισμό-Λενινισμό, ενόσω βρισκόταν στο Πανεπιστήμιο του Πέκινκ, υπήρξε ιδρυτικό στέλεχος του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κίνας και στις 1 Οκτωβρίου 1949, όντας πλέον ο «Μεγάλος Τιμονιέρης» διακήρυξε τη ίδρυση της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας, που αφορούσε μονοκομματικό κράτος, ελεγχόμενο από το ΚΚΚ. Το 1957 ο Μάο οργάνωσε το «Μεγάλο Άλμα Μπροστά», με στόχο τη μετατροπή της οικονομίας της Κίνας από αγροτική σε βιομηχανική, και «ολοκλήρωσε» το «άλμα» αυτό σε επίπεδο ιδεολογίας και οικονομίας το 1966 με τη Μεγάλη Προλεταριακή Πολιτιστική Επανάσταση. Οι δράσεις αυτές του Μάο συνεπαγόταν ριζικές αλλαγές στην κοινωνία και στην οικονομία της Κίνας.

3) Η ανυποψίαστη κοινή γνώμη μπορεί να εκτιμήσει ότι λόγω της «απομαοποίησης» της Κίνας που έλαβε χώρα μετά το θάνατο του Μάο (Σεπτέμβριος 1976), έχει επέλθει η μεταβολή για μια εξωστρεφή πολιτική, που συνοδεύεται, άλλωστε, και με άλλα «παραστατικά» στοιχεία π.χ. την ενδυμασία των Αξιωματούχων της Κίνας κατά το «Δυτικό πρότυπο». Ωστόσο, τα πράγματα δεν έχουν ακριβώς έτσι. Την έξοδο της Κίνας στη διεθνή οικονομία και αγορά υιοθέτησε πρώτος ο Μάο. Με την καθοδήγηση του Μάο το 1972 επισκέφθηκε ο Αμερικανός Πρόεδρος Ρίτσαρντ Νίξον το Πεκίνο και αφορούσε σημαντικότατη κίνηση του πολιτικού αλλά και οικονομικού ανοίγματος της Κίνας προς τον λοιπό κόσμο. Τα πράγματα δε έχουν ως εξής:

το «άνοιγμα» της Κίνας και η «θεωρία των τριών κόσμων»

Για όσους παρακολουθούν τις διεθνείς σχέσεις και τα διαλαμβανόμενα στο ιδεολογικοπολιτικό πεδίο δεν μπορεί παρά να γνωρίζουν τη «θεωρία των τριών κόσμων». Η θεωρία αυτή που διατυπώθηκε για πρώτη φορά από το Μάο το Φεβρουάριο του 1974, έχει ακριβώς ως εξής: «Κατά τη γνώμη μου, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Σοβιετική Ένωση αποτελούν τον Πρώτο Κόσμο. Η Ιαπωνία, η Ευρώπη και ο Καναδάς, οι ενδιάμεσες δυνάμεις, ανήκουν στο Δεύτερο Κόσμο. Εμείς είμαστε ο Τρίτος Κόσμος. Ο Τρίτος Κόσμος έχει έναν τεράστιο πληθυσμό. Με εξαίρεση την Ιαπωνία, η Ασία ανήκει στον Τρίτο Κόσμο. Ολόκληρη η Αφρική ανήκει στον Τρίτο Κόσμο, όπως επίσης και η Λατινική Αμερική» (sic).

Αυτή είναι η «διαίρεση» του κόσμου σύμφωνα με τη «Μαοϊκή θεωρία». Εκ του αποτελέσματος όμως και της πολιτικής πρακτικής, ο Μάο αποδείχθηκε ότι αποσκοπούσε περισσότερο στην αποδυνάμωση της σοβιετικής επιρροής στο παγκόσμιο γίγνεσθαι. Κατ’ αρχάς αυτή η διαφοροποίηση οφειλόταν στην ιδεολογικοπολιτική διαφορά, καθόσον ο Μάο ήταν απολύτως αντίθετος στην «αποσταλινοποίηση» που διακήρυξε η (τότε) Σοβιετική Ένωση. Ωστόσο, την περαιτέρω αντίθεση του Μάο προς τη Σοβιετική Ένωση εξωθούσε η ίδια η Μόσχα, καθόσον προκειμένου να διατηρεί τα πρωτεία στο χώρο του λεγόμενου «σοσιαλιστικού-κομμουνιστικού κόσμου» επιχειρούσε να καταστείλει το «πυρηνικό πρόγραμμα» του Πεκίνου.

η «διπλωματία του πινγκ πονγκ»

Η συγκυρία όμως αυτή πέραν των ιδεολογικοπολιτικών διαφορών έχει δύο κρίσιμα στρατηγικά-γεωπολιτικά δεδομένα:

1) Το πρώτο δεδομένο αφορά στην ένταση των σχέσεων Μόσχας-Πεκίνου και αντιστρόφως, καθόσον ισχυρές σοβιετικές δυνάμεις (44 Μεραρχίες) σωρεύτηκαν στα Βόρεια της Κίνας και απειλούσαν ακόμη και με επέμβαση.

2) Το δεύτερο δεδομένο αφορά στην πολιτική των ΗΠΑ για «βιετναμοποίηση», δηλαδή στην πολιτική των ΗΠΑ για σταδιακή αντικατάσταση των στρατιωτικών δυνάμεων τους από δυνάμεις του Νοτίου Βιετνάμ, στο συγκεκριμένο πόλεμο που μαινόταν επί σειρά ετών.

Τούτων δοθέντων ο Μάο, όπως ήταν πολιτικά και λογικά επόμενο, δεν είχε καμία επιφύλαξη να έρθει σε συνεννόηση με τη μία από τις δυνάμεις του «Πρώτου Κόσμου», ήτοι τις ΗΠΑ. Αυτό επιβαλλόταν από λόγους τουλάχιστον ασφάλειας της Κίνας. Ωστόσο θα έπρεπε να μεθοδευθεί η προσέγγιση αυτή. Η προσέγγιση όμως αυτή, αφορούσε το άνοιγμα του Μάο προς τις ΗΠΑ, τη λήξη της απομόνωσης της Κίνας και την από τότε, σε μακροπρόθεσμο σχέδιο, ένταξη της μεγάλης αυτής χώρας στο ανοιχτό διεθνές σύστημα και περιβάλλον. Η μεθόδευση όμως αυτή, που αφετηρία της έχει την «πολιτική σκέψη» του Μάο δεν ήταν τόσο απλή, καθόσον, κατ’ αρχάς και κατ’ αρχήν υφίστατο δυσπιστία και ως προς την πλευρά του Πεκίνου και ως προς την πλευρά της Ουάσιγκτον για μια δημιουργία σχέσεων. Η μεθόδευση αυτή αναγνώρισε το Πακιστάν ως το δίαυλο επικοινωνίας, καθόσον απολάμβανε εμπιστοσύνης και από πλευράς του Πεκίνου και από πλευρά της Ουάσιγκτον. Έτσι το 1970 το Πακιστάν συνέβαλε στην προσέγγιση των δύο αυτών χωρών. Με τούτα τα δεδομένα ο Μάο τον Απρίλιο του 1971 κάλεσε στην Κίνα την εθνική ομάδα πινγκ πονγκ των ΗΠΑ, που βρισκόταν στην Ιαπωνία. Η κίνηση αυτή που χαρακτηρίστηκε διεθνώς ως η «διπλωματία του πινγκ πονγκ», ήταν η προϋπόθεση της μυστικής επίσκεψης του τότε Αμερικανού Συμβούλου Εθνικής Ασφάλειας, του περιβόητου Χένρι Κίσινγκερ, στο Πεκίνο τον Ιούλιο 1971, που αποτέλεσε στη συνέχεια την σημαντικότατη για την διεθνή οικονομία και διπλωματία επίσκεψη του Προέδρου Νίξον στην Κίνα το 1972.

Με βάση τα προαναφερόμενα, είναι προδήλως βέβαιον, ότι η πολιτική του Μάο ήταν εκείνη που σηματοδότησε σε κρίσιμο ιστορικό σταυροδρόμι την εξωστρεφή πολιτική της Κίνας. Άλλωστε, ως προεκτέθηκε ο Μάο ήταν επηρεασμένος από την Επανάσταση του 1911, που εκφράζοντας τα ρεύματα της ευρωπαϊκής νεωτερικότητας, ανέτρεψε ένα αυτοκρατορικό σύστημα 21 αιώνων.

η Κίνα σήμερα -δανειστής των ΗΠΑ

Η Κίνα σήμερα αποτελεί κολοσσό στρατιωτικής, οικονομικής και πολιτικής ισχύος. Ασφαλώς είναι ένας από τους μεγάλους «δρώντες» στο παγκοσμιοποιημένο οικονομικό και πολιτικό περιβάλλον. Φυσικά δεν είναι χωρίς προβλήματα η οικονομία της, καθόσον το εταιρικό χρέος της Κίνας φτάνει τα 14,2 τρις δολάρια, όταν το αντίστοιχο χρέος των ΗΠΑ είναι 13,1 τρις δολάρια. Όμως, τα συναλλαγματικά αποθέματα της Κίνας μόλις τον περασμένο Μάρτιο 2017 αυξήθηκαν για δεύτερο συνεχόμενο μήνα στα 3,0091 τρις δολάρια από 3,0051 τρις δολάρια τον Φεβρουάριο, σύμφωνα με στοιχεία της Κεντρικής Τράπεζας της Κίνας (PBOC).

Υπ’ όψιν δε ότι το δημόσιο χρέος της Κίνας αφορά μόλις το 16,6% του ΑΕΠ οπότε ο κάθε Κινέζος πολίτης οφείλει 1.174 δολάρια, ενώ το αντίστοιχο χρέος των ΗΠΑ είναι 81,6% του ΑΕΠ, οπότε ο κάθε Αμερικανός πολίτης οφείλει 41.930 δολάρια. Υπ’ όψιν επίσης ότι στο πλαίσιο του παγκόσμιου νομισματοπιστωτικού γίγνεσθαι, για τα ομόλογα των ΗΠΑ που διακρατεί η Κίνα, το Πεκίνο θα απαιτήσει από την Ουάσιγκτον εγγυήσεις σε χρυσό εάν υπάρξει περιδίνηση στις χρηματοπιστωτικές αγορές συνεπεία «θερμών καταστάσεων» Ουάσιγκτον-Μόσχας. Με στοιχεία δε του Φεβρουαρίου 2017 το χρέος των ΗΠΑ στην Κίνα ανέρχεται στο εντυπωσιακό ποσό των 1.059 τρις δολαρίων. Υπ’ όψιν τέλος ότι η Κίνα αφορά το σημαντικότερο καταναλωτή γερμανικών προϊόντων, καθόσον το 40% των εξαγωγών της Γερμανίας κατευθύνονται στην Κίνα. Συνεπώς, απειλές που θα συνεπάγονταν ένα “China crush” είναι εκτός τόπου και χρόνου, καθόσον μια τέτοια κατάσταση (θα) συνεπάγεται ασύμμετρες παγκοσμίως οικονομικές καταστάσεις.

Τα προαναφερόμενα θα πρέπει να συνεκτιμηθούν ιδιαιτέρως από τη νέα Αμερικανική Διοίκηση στο ενδεχόμενο επιβολής «περιορισμού των εισαγωγών στις ΗΠΑ από την Κίνα». Από την άλλη πλευρά όμως και η Κίνα θα πρέπει να εκτιμήσει ότι δεν μπορεί το γουάν να αντικαταστήσει με κανένα τρόπο το δολάριο στο διεθνές εμπόριο πρώτων υλών και ιδιαιτέρως του πετρελαίου.

η Κίνα και η Ελλάδα

Ας επανέλθουμε όμως στις ελληνοκινεζικές σχέσεις. Το τριετές ελληνοκινεζικό σχέδιο δράσης που υπεγράφη προσφάτως στο Πεκίνο έλαβε χώρα στο περιθώριο του «Φόρουμ για τη Διεθνή Συνεργασία», στο πλαίσιο του «Νέου Δρόμου του Μεταξιού». Οι συμφωνίες αυτές αφορούν σιδηροδρομικά δίκτυα, λιμάνια, αεροδρόμια, διασυνδέσεις τηλεπικοινωνιακών και ενεργειακών δικτύων, καθώς και επενδύσεις σε εργοστάσια παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, συμπεριλαμβανομένων των ανανεώσιμων πηγών. Πέραν των συμφωνιών αυτών και πριν τη μετάβαση των Ελλήνων Αξιωματούχων στο Πεκίνο, έχει προηγηθεί η παρέμβαση στα ενεργειακά της κινεζικής εταιρείας «State Grid», ενώ δεν αποκρύπτεται και το ενδιαφέρον της κινεζικής «Fosun» για την «Εθνική Τράπεζα» –και την «Εθνική Ασφαλιστική» (ως προς την «Εθνική Ασφαλιστική» εκδηλώθηκαν ήδη αντιδράσεις αμερικανικών συμφερόντων). Ταυτοχρόνως δεν αποκλείεται να έχει συμφωνηθεί (αναμένεται να αποδειχθεί στην πράξη) εάν, σε περίπτωση εξόδου της Ελλάδας στις Αγορές, η «Bank of China» θα εισφέρει σημαντικό ποσό για την κάλυψη της προσφοράς.

Ωστόσο, ο γράφων, διερωτάται για ποιό λόγο δεν υπάρχουν αντίστοιχες συμφωνίες για ελληνικά αγροτικά προϊόντα, όπως είναι το ελαιόλαδο, τα τυποποιημένα γαλακτοκομικά και κτηνοτροφικά προϊόντα καθώς και για τον τουρισμό.

αντί επιλόγου

Η Κίνα ασφαλώς παρεμβαίνει στο διεθνή καταμερισμό ισχύος με όρους όμως που δεν επιτρέπουν ελεύθερες επενδύσεις στη χώρα αυτή από το «εξωτερικό». Όσο δε τα ημερομίσθια αναλόγως της περιοχής (οικονομικής ζώνης) θα κυμαίνονται από 1,30 έως 1,80 ευρώ και το γουάν θα αντιστοιχεί στο 0,13 του ευρώ η Κίνα θα έχει συγκριτικό πλεονέκτημα…

Συνεπώς, το πώς θα εξελιχθεί ο «Νέος Δρόμος του Μεταξιού» θα έχει ενδιαφέρον για τον παγκόσμιο καταμερισμό εργασίας καθώς και για την παγκόσμια ισχύ!…

———————————————

 * Ο Πέτρος Μηλιαράκης δικηγορεί στα Ανώτατα Ακυρωτικά Δικαστήρια της Χώρας και στα Ευρωπαϊκά Δικαστήρια του Στρασβούργου και του Λουξεμβούργου (ECHR και GC – EU).