Μετά από τρεις εβδομάδες του οικονομικού lock down και της καθολικής απαγόρευσης της κυκλοφορίας, το ερώτημα που τίθεται είναι ποιες θα είναι οι συνέπειες αντιμετώπισης (διάσωσης της δημόσιας υγείας) του κορωνοϊού στην ελληνική οικονομία, με την έννοια ότι η ευθυγράμμιση της επιδημιολογικής καμπύλης επιδεινώνει αναπόφευκτα την οικονομική ύφεση(P.Gourinchas,2020).
Aυτό σημαίνει ότι η άρση των συνεπειών στην ελληνική οικονομία των μέτρων διάσωσης της δημόσιας υγείας, απαιτεί την ταυτόχρονη υλοποίηση και χρηματοδότηση, με τους αναγκαίους πόρους από το Κράτος και τους αντίστοιχους θεσμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μέτρων οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής διάσωσης της πραγματικής οικονομίας και της παράλληλης ευθυγράμμισης της καμπύλης μόλυνσης με την καμπύλη ύφεσης.
Στο πλαίσιο αυτό, η συγκεκριμένη εργασία μας αποβλέπει τόσο στον προσδιορισμό των επιπτώσεων της διάσωσης της δημόσιας υγείας (αντιμετώπιση κορονοϊού) με την εκτίμηση του ρυθμού μεταβολής του ΑΕΠ, όσο και του υπολογισμού των απαιτούμενων πόρων χρηματοδότησης των πολιτικών και των μέτρων διάσωσης και επανεκκίνησης της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας.
Στην κατεύθυνση αυτή, εξετάζεται, καταρχήν, η επίδραση του κορωνοϊού στον τουρισμό που συμβάλει σημαντικά στη διαμόρφωση του ΑΕΠ της χώρας μας. Ειδικότερα, από σχετική μελέτη(ΙΝΣΕΤΕ, 2018), τα άμεσα έσοδα του τουρισμού υπολογίζονται στα 21,6 δις ευρώ και η συμβολή του στη διαμόρφωση του ΑΕΠ ήταν 11,7% ( ΑΕΠ 184,7 δις ευρώ). Συνυπολογίζοντας και τα πολλαπλασιαστικά οφέλη του τουρισμού, η συνολική συνεισφορά του ανέρχεται στα 47-57 δις ευρώ, δηλαδή κυμαίνεται από 26% μέχρι 31% η συμβολή του στη διαμόρφωση του ΑΕΠ.
Παράλληλα, αναλύοντας τα αντίστοιχα ιστορικά στοιχεία των τελευταίων ετών διαπιστώνουμε ότι για το 2017 τα άμεσα έσοδα του τουρισμού ήταν 17,7 δις ευρώ και συνέβαλε στο 10% στην διαμόρφωση του ΑΕΠ του 2017, το 2018 ήταν 19,05 δις ευρώ συμβάλλοντας στο ΑΕΠ κατά 10,6%, ενώ το 2019 τα έσοδα ήταν 23,5 δις ευρώ και είχαν συμβάλει στο 12,5% του ΑΕΠ. Αξίζει να σημειωθεί ότι από την προαναφερόμενη χρονολογική σειρά των ιστορικών στοιχείων διαπιστώνεται ότι όσο αυξάνονταν τα έσοδα του τουρισμού, τόσο αυξάνονταν και η συμβολή του τουρισμού στο ΑΕΠ, διακρίνοντας έτσι την σημασία του στο ΑΕΠ της χώρας μας.
Στην ίδια μελέτη (ΙΝΣΕΤΕ,2018) αναφέρεται ότι για κάθε 1 ευρώ έσοδο στον τουρισμό δημιουργείται 2,2 ευρώ (πολλαπλασιαστής ΙΟΒΕ) στο ΑΕΠ ή 2,65 ευρώ (πολλαπλασιαστής ΚΕΠΕ). Λαμβάνοντας υπόψη ως ένα μέσο όρο(2,4ευρώ) αυτών των πολλαπλασιαστών , εκτιμήθηκαν οι επιπτώσεις στην ελληνική οικονομία με βάση δύο σενάρια τα οποία βασίστηκαν στη κατανομή των εσόδων του τουρισμού ανά μήνα. Τα δύο αυτά σενάρια είναι: 1) πλήρη απώλεια εσόδων κατά τους μήνες Μάρτιο, Απρίλιο και Μάϊο 2020 και 2) πλήρη απώλεια εσόδων του Ιουνίου 2020 και απώλεια 25% των εσόδων του Ιουλίου 2020 (μειωμένη ζήτηση). Στο σενάριο 1, σύμφωνα με τους υπολογισμούς μας, τα έσοδα που θα χαθούν (2,2 δις ευρώ), (έσοδα του επιπέδου του 2018), προκύπτει, με το ίδιο επίπεδο συμβολής του τουρισμού στο ΑΕΠ και πολλαπλασιαστή 2,4%, ότι η ύφεση εκτιμάται στο 3%. Στο Σενάριο 2, σύμφωνα με τους υπολογισμούς μας, τα έσοδα του τουρισμού αντιστοιχούν περίπου στα επίπεδα μεταξύ 2016 και 2017 (18,3 δις ευρώ δηλαδή απώλεια 5,2 δις ευρώ), προκύπτοντας ότι η ύφεση εκτιμάται στο 5,3%. Όμως για τη πληρότητα των εκτιμήσεων, εκτός του τουρισμού που συμβάλλει κατά 30% στο ΑΕΠ της χώρας μας, απαιτείται να ληφθούν υπόψη και οι επιπτώσεις των μέτρων αντιμετώπισης του κορονοϊού στην υπόλοιπη οικονομική δραστηριότητα.
Έτσι, εάν ληφθεί υπόψη: α) η δυνατότητα στις επιχειρήσεις για εκ περιτροπής απασχόληση μέχρι και 6 μήνες που θα προκαλέσει μείωση της μισθολογικής δαπάνης κατά 50% με αντίκτυπο στην καταναλωτική δαπάνη του 6-μηνου, β) η συσχέτιση με τα ιστορικά στοιχεία της ανεργίας και του μεγέθους της ύφεσης ( 2011 απώλεια 243.000 θέσεων εργασίας, ανεργία 17,90%,άνεργοι 882.000 και -8,4% ύφεση και 2012 απώλεια 313.000 θέσεων εργασίας, ανεργία 24,50%, άνεργοι 1.195.000 και ύφεση -7,6%) και γ) η ανακοίνωση του Υπουργείου Εργασίας ότι μόλις στην πρώτη εβδομάδα του lockdown παρατηρήθηκαν 50.000 απολύσεις, τότε η οικονομία εκτιμάται ότι θα παρουσιάσει μια επιπλέον ύφεση 3,5% (απώλεια 6,6 δις από την οικονομική δραστηριότητα της χώρας μας). Κατά συνέπεια, στο σενάριο 1 η συνολική ύφεση της οικονομίας για το 2020 εκτιμάται στο 6,5%, ενώ στο σενάριο 2 η ύφεση εκτιμάται στο 8,8% (επίπεδο ύφεσης του 2011).
Από την άποψη αυτή είναι χαρακτηριστική η εκτίμηση του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ, 26/3/2020) που παρουσιάσθηκε στη συνάντηση (G7-26/3/2020), σύμφωνα με οποία «στις μεγάλες οικονομίες, σε διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο, σε κάθε μήνα της πανδημίας θα μειώνεται σε ετήσια βάση ο ρυθμός ανάπτυξης κατά δύο ποσοστιαίες μονάδες» και «κατά τρείς ποσοστιαίες μονάδες», σύμφωνα με σχετική (30/3/2020) εκτίμηση του Δ.Ν.Τ.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η παραδοχή, μεταξύ των άλλων, των προαναφερόμενων εκτιμήσεων για την Ελλάδα, είναι η μη λήψη μέτρων στήριξης της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας. Στις συνθήκες αυτές, εάν ληφθούν άμεσα μέτρα οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής στήριξης της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας ύψους 7 δις ευρώ, τότε η ύφεση στο Σενάριο 1, από 6,5%, εκτιμάται στο επίπεδο του 2,7%, ενώ στο σενάριο 2 από 8,8%, εκτιμάται στο 5%. Αντίστοιχα, με μέτρα οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής στήριξης της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας ύψους 10 δις ευρώ, η ύφεση στο σενάριο 1 εκτιμάται στο 1,2% και στο σενάριο 2 στο 3,5%, ενώ, με αντίστοιχα μέτρα στήριξης ύψους 15 δις ευρώ, στο σενάριο 1 δεν παρατηρείται ύφεση και στο σενάριο 2 η ύφεση εκτιμάται στο 1%.
Με άλλα λόγια, από τα αποτελέσματα της ανάλυσή μας προκύπτει ότι η ελαχιστοποίηση της ύφεσης και η ρηχότητα της καμπύλης της οικονομικής ύφεσης απαιτεί πόρους χρηματοδότησης των ειδικών και έκτακτων μέτρων οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής για την στήριξη της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας της τάξης των 12-15 δις ευρώ. Βέβαια, στο Σενάριο 3 κατά το οποίο η πανδημία του κορονοϊού επεκτείνεται χρονικά, η οικονομική δραστηριότητα στην χώρα μας θα υπολειτουργεί μέχρι το τέλος του 2020 και η κανονικότητα θα επιστρέψει κατά το 2021, τότε η ύφεση, σύμφωνα με τους υπολογισμούς μας, θα προσεγγίσει το 12% και η χρηματοδοτική απαίτηση στήριξης της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας εκτιμάται στα επίπεδα των 20-22 δις ευρώ.
Παράλληλα, στο Σενάριο 1 και το Σενάριο 2 όπου η ύφεση, με διαφοροποιημένες παραδοχές, στην ελληνική οικονομία εκτιμάται από 6,5% μέχρι 8,8%, η ανεργία από 16,3% τον Δεκέμβριο του 2019 (758.000 άνεργοι, 3.898.007 απασχολούμενοι, 4.650.000 άτομα εργατικό δυναμικό) θα αυξηθεί τον Δεκέμβριο του 2020 στα επίπεδα των 19,3%-19,8% (897.000 άνεργοι- αύξηση κατά 138.000 άτομα-, 3.703.000 απασχολούμενοι, 4.600.000 εργατικό δυναμικό). Τέλος, στο Σενάριο 3 το επίπεδο της ανεργίας εκτιμάται κατά τον Δεκέμβριο του 2020 στο 22,1% ( 1.016.000 άνεργοι, 3.583.000 απασχολούμενοι, 4.500.000 εργατικό δυναμικό).
*Σάββας Γ. Ρομπόλης, Ομ. Καθηγητής Παντείου Πανεπιστημίου
Βασίλειος Γ. Μπέτσης, Υποψ. Διδάκτορας Παντείου Πανεπιστημίου
