Η πρόσφατη έκθεση του ΟΟΣΑ, που εκτιμά τις οικονομικές επιπτώσεις του κορονοϊού σε 47 χώρες της υφηλίου, δίνει χαριστική βολή στην Ελλάδα, αν παραμείνει αδρανής και προσκολλημένη στις μέχρι τώρα εσφαλμένες επιλογές της, και δεν αναζητήσει ηρωϊκή έξοδο από αυτές.
Όπως, ίσως, πρόσεξαν κάποιοι αναγνώστες των άρθρων του Slpress, στο άρθρο μου της 26.03 με τίτλο «Αρμαγεδδών για την ελληνική οικονομία ο κορονοϊός», υποστήριξα ότι η ύφεση στη χώρα μας, εξαιτίας του ιού, θα φθάσει στο 30%. Παρότι, για να καταλήξω στο όντως τρομακτικό αυτό ποσοστό, βασίστηκα σε σωρεία εκτιμήσεων και σε πολυάριθμα δεδομένα, δίνοντάς το στη δημοσιότητα, δεν έλειψαν οι ανησυχίες μου.
Και τούτο, επειδή τις ίδιες εκείνες ημέρες ο υπουργός Οικονομικών είχε προβεί στη δήλωση ότι η αναμενόμενη ύφεση για την οικονομία μας θα κυμανθεί σε 1-3%. Βρήκα ανεξήγητη την τεράστια απόσταση ανάμεσα στις δύο αυτές εκτιμήσεις, αλλά ως Ελληνίδα ευχήθηκα να έχω κάνει εγώ ένα τόσο σοβαρό λάθος στις εκτιμήσεις μου, και να αποδειχθεί ορθή η υπεραισιόδοξη πρόβλεψη του ΥΠΟΙΚ.
Στο μεταξύ όμως ήρθε η έκθεση του ΟΟΣΑ, που προβλέπει για την Ελλάδα ακόμη μεγαλύτερη ύφεση από όσο οι δικοί μου υπολογισμοί, και συγκεκριμένα 35% έναντι 30% των δικών μου. Ο ΟΟΣΑ κατατάσσει δυστυχώς την αντίστοιχη εκτίμηση του ΥΠΟΙΚ, στην κατηγορία των ονείρων θερινής νυκτός.
Πως εξηγείται αυτό το 35% του ΟΟΣΑ για την Ελλάδα;
Η Ελλάδα, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΟΟΣΑ θα είναι η βαρύτερα χτυπημένη οικονομία, σε σύγκριση με το σύνολο των χωρών που περιλαμβάνονται στο σχετικό διάγραμμα του ΟΟΣΑ. Η αμέσως προηγούμενη, από την Ελλάδα, χώρα, είναι το Μεξικό με προβλεπόμενη ύφεση 30%. Φαίνεται, έτσι, ότι περισφίγγουν την Ελλάδα Ερινύες για κρίματα και παραλείψεις από παλιά, όπως και πρόσφατα.
Πρόωρη συμμετοχή στην ΕΕ και στην Ευρωζώνη, βαρύτατες αρνητικές επιπτώσεις της ΚΑΠ στον αγροτικό της τομέα, έναρξη αποβιομηχάνισης προτού να ολοκληρωθεί το βιομηχανικό στάδιο ανάπτυξης, εσπευσμένη είσοδος στο μεταβιομηχανικό στάδιο, και στη συνέχεια η δεκάχρονη κόλαση των μνημονίων, (με καταστρεπτικών συνεπειών υπογραφές πολιτικών), που αποτέλειωσαν την ελληνική οικονομία.
Το απελπιστικά υψηλό ποσοστό προβλεπόμενης ύφεσης, για την Ελλάδα, ως συνέχεια του ιού, μπορεί σε σημαντικό βαθμό να εξηγηθεί και από τη διαπίστωση ανύπαρκτης ή, έστω, πολύ ασθενικής δυνητικής ανάπτυξης, που σημαίνει ότι τα μνημόνια έχουν καταστρέψει όχι μόνο τις παρούσες αναπτυξιακές δυνατότητες της Ελλάδας, αλλά και τις μελλοντικές.
Η δυσμενής αυτή προοπτική δικαιολογείται, πιστεύω, από το γεγονός ότι παρότι μετά τα 8 χρόνια σαρωτικής ύφεσης, θα ανέμενε κανείς υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης της τάξης του 5-6%, αυτοί δυστυχώς δεν ήρθαν. Αντιθέτως, όπως είναι γνωστό, οι αναπτυξιακοί ρυθμοί των τελευταίων ετών στη χώρα μας εμφανίζονται καθηλωμένοι γύρω στη μονάδα, επιβεβαιώνοντας την έλλειψη δυναμικής της ελληνικής οικονομίας. Τα αίτια αυτής της πολύ επικίνδυνης κατάστασης φρονώ ότι είναι σε όλους μας γνωστά και κατανοητά.
Η Ελλάδα χωρίς ρευστότητα
Είναι, όμως, πιστεύω απαραίτητο να προστεθεί και ακόμη ένας πολύ σημαντικός λόγος ερμηνείας αυτής της κάκιστης ελληνικής πρωτιάς, που αποκαλύπτει η έκθεση του ΟΟΣΑ. Πρόκειται για την αδυναμία εφαρμογής αποτελεσματικών μέτρων, που θα μπορούσαν να περιορίσουν τα δεινά της επερχόμενης ύφεσης, σε αντίθεση με άλλες οικονομίες, που τα διαθέτουν.
Αναφέρομαι στην εξασφάλιση ρευστότητας, που να διατίθεται σε ποσότητα, η οποία να αγνοεί το φόβο δημιουργίας πληθωρισμού και να ενθαρρύνει ταυτόχρονα την προσφορά και τη ζήτηση. Αυτή τη λύση, ως αντιμετώπιση της ύφεσης που είναι ήδη μαζί μας, υιοθέτησαν οι οικονομίες που βρίσκονται εκτός ΕΕ και Ευρωζώνης, αλλά και οι πλούσιες οικονομίες της Ευρωζώνης του Βορρά, που διαθέτουν αφθονία ρευστότητας, σε πείσμα του Συμφώνου Σταθερότητας και των περιορισμών του εθνικού νομίσματος.
Η Ελλάδα, όμως, όχι μόνο δεν έχει περισσή ρευστότητα, αλλά επιπλέον οι αναρίθμητες και μνημονιακές της υποχρεώσεις, απομυζούν κυριολεκτικά ότι ελάχιστο ξεμένει μετά την εξυπηρέτηση του χρέους, ως πρωτογενές πλεόνασμα. Με μια γρήγορη ματιά, αφενός στα ποσά που προτίθενται, προς το παρόν, να δαπανήσουν άλλες χώρες, πιο τυχερές από εμάς, και στα ποσά, με τα οποία περιμένει να ελεηθεί η Ελλάδα από την ΕΕ, γίνεται ξεκάθαρη η τραγική μας μοίρα. Ενδεικτικά, οι ΗΠΑ ομιλούν για τύπωμα 3-6 τρισεκατομμυρίων δολαρίων για τις ανάγκες της μετά κορονοϊού εποχής.
Η Γερμανία, έχει ήδη εγκρίνει 750 δισεκατομμύρια ευρώ για την αντιμετώπιση της οικονομικής λαίλαπας (περίπου 20% του ΑΕΠ της) και έχει ήδη χορηγήσει στους αυτοαπασχολούμενους 900.000 εκατομμύρια ευρώ. Η Γαλλία ανήγγειλε προς το παρόν 350 δισεκατομμύρια ευρώ για να σώσει την οικονομία της, από ένα σχέδιο που είναι καθοδόν. Πρόκειται, βέβαια, για τις δύο ισχυρότερες οικονομίες της Ευρωζώνης, που εγκρίνουν για τον εαυτό τους, όσα πιστεύουν ότι χρειάζεται η ανόρθωση των χωρών τους, αδιαφορώντας για την τύχη του Νότου.
“Ελεημοσύνη” προς την Ελλάδα
Προτιμότερο, συνεπώς, για μας, να αποφύγουμε τον πειρασμό συγκεκριμενοποίησης της μορφής που θα ενδυθεί η νέα οικονομική κόλαση στην Ελλάδα, αγκαλιά με τα “ψίχουλα” ελεημοσύνης της ΕΕ. Να προσθέσω, ακόμη, ότι σύμφωνα με πρόσφατη σχετική έρευνα, η Ελλάδα αναμένει να αντιμετωπίσει την σφοδρότατη οικονομική κρίση, εκτός από την «ελεημοσύνη» της ΕΕ, και με έναν λαό στον οποίο 7 στους 10 πολίτες διαθέτουν αποταμίευση της τάξης των 963 ευρώ!
Συγκεκριμένα, για την Ελλάδα, σύμφωνα με τις μέχρι σήμερα πληροφορίες, η «ευρωπαϊκή μεγαλόψυχη αλληλεγγύη» προβλέπει το οριακό ποσό, που στην καλύτερη των περιπτώσεων, θα κυμαίνεται γύρω στο 2% του ΑΕΠ της. Εξυπακούεται, φυσικά, ότι ούτε και το ελάχιστο αυτό ποσό αντιμετώπισης της θεομηνίας προβλέπεται να χαριστεί στην Ελλάδα.
Αντιθέτως, θα προστεθεί και αυτό στο μη βιώσιμο χρέος της που ήδη ανέρχεται στο 187% του ΑΕΠ της. Θα πρόκειται για τον αρνητικό πολλαπλασιαστή των μνημονίων, που τον εκτιμώ σε 2,3. Όλοι τότε θα έχουμε ανάγκη από «όνειρα θερινής νυκτός» για να εξακολουθούμε να ζούμε.
Μερικές ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις στις εκτιμήσεις του ΟΟΣΑ:
*Ευρωπαϊκές οικονομίες που ξεκίνησαν από πολύ χαμηλότερο αναπτυξιακό επίπεδο του ελληνικού, που είναι μέλη της ΕΕ, όχι όμως και της Ευρωζώνης, ορθώς προβλέπεται από τον ΟΟΣΑ ότι θα αντιμετωπίσουν την οικονομική καταιγίδα του κορονοϊού, λιγότερο δύσκολα από ότι η Ελλάδα. Πρόκειται για τη Ρουμανία, τη Βουλγαρία, την Τσεχία, την Ουγγαρία, την Πολωνία. Οι χώρες αυτές έχουν εθνικό νόμισμα, χάρη στο οποίο αναμένεται ότι θα βοηθούν για να βγουν με λιγότερα τραύματα από την καταιγίδα, σε σύγκριση με την Ελλάδα.
*Ιδιαίτερο ενδιαφέρον εμφανίζει, στις εκτιμήσεις του ΟΟΣΑ, η πολύ δυσμενέστερη πρόβλεψη για τις ΗΠΑ, σε σχέση με την Κίνα.
Ήταν, βέβαια, αναμενόμενη αυτή η εξέλιξη, εξαιτίας των μεγάλων διαφορών των δύο χωρών στα ποσοστά συμμετοχής των βασικών παραγωγικών τομέων τους στο ΑΕΠ. Το σημαντικά μεγαλύτερο ποσοστό του αμερικανικού τριτογενούς τομέα, στις ΗΠΑ, σε σχέση με το αντίστοιχο στην Κίνα, ο πολυπληθέστερος αγροτικός τομέας της Κίνας, σε σύγκριση με τον αντίστοιχο στις ΗΠΑ, οι μεγάλες διαφορές καταναλωτικών προτιμήσεων μεταξύ Αμερικανών και Κινέζων, όπως ανάμεσα και σε άλλες, το γεγονός ότι ένας Αμερικανός ταξιδεύει, κατά μέσο όρο, τρεις φορές το χρόνο, σε σύγκριση με έναν Κινέζο που κάνει κατά μέσο όρο μισό ταξίδι, ευνοούν την Κίνα, βαρύνοντας με περισσότερη δυσπραγία τις αεροπορικές εταιρίες και τα κρουαζιερόπλοια των ΗΠΑ.
Στις διαφορές αυτές να προσθέσουμε και το γεγονός ότι η πανδημία στην Κίνα τελείωσε πολύ ενωρίτερα από όσο στις ΗΠΑ, και έχει ήδη αρχίσει εκεί η προσπάθεια επανόδου στην κανονικότητα. Ειρωνικό, ασφαλώς, το τέλος του αγώνα για οικονομική επικράτηση, ανάμεσα στις ΗΠΑ και στην Κίνα, αν αυτό δοθεί τελικά από τον κορονοϊό, υπέρ της Κίνας. Αλλά και η Ρωσία προβλέπεται ότι θα αντιμετωπίσει την οικονομική λαίλαπα του ιού καλύτερα από τις ΗΠΑ, αλλά λιγότερο καλά από την Κίνα.
*Ιδιαίτερα δυσμενή είναι τα προγνωστικά του ΟΟΣΑ, για την αντιμετώπιση της Γερμανίας, και έτσι πιθανώς να εξηγείται η πεισματική της άρνηση για την έκδοση ευρωομολόγων, καθώς και η απληστία της για ρευστότητα. Η κακή εξέλιξη της γερμανικής οικονομίας, όπως προβλέπεται από την έκθεση του ΟΟΣΑ, θα πρέπει να αποδοθεί στην ύφεση, που προϋπήρχε του ιού με επίκεντρο την κρίση της αυτοκινητοβιομηχανίας της.
*Τέλος, δεν φαίνεται να έχουν καλές προοπτικές εξόδου από την κρίση το Η.Β. και η Γαλλία.
Η Ελλάδα θα προσπαθήσει να σωθεί ή θα αποδεχθεί μοιρολατρικά το τέλος της;
Αυτό, ακριβώς, το ερώτημα τίθεται τώρα πιο πιεστικά παρά ποτέ. Ακούω και διαβάζω ακόμη και τώρα κάποια σχόλια της μορφής «θα έχουμε καλπάζοντα πληθωρισμό», «θα εκμηδενιστεί η αγοραστική μας δύναμη», «δείτε την τουρκική λίρα που πήγε»(έχει αντικατασταθεί η Αργεντινή με την Τουρκία). Και σκέπτομαι πόσο επικίνδυνη μπορεί να αποδειχθεί η «παντογνωσία», ειδικά για θέματα τόσο πολύ περίπλοκα, όπως τα νομισματικά!
Οι διαθέσιμες λύσεις είναι ελάχιστες, και δεν είναι σπαρμένες με ροδοπέταλα. Το δίλημμα όμως είναι συντριπτικό: «χανόμαστε ή δοκιμάζουμε να σωθούμε»; Και αλήθεια, διερωτώμαι ποιο θα ήταν το ποσοστό του ΟΧΙ, τώρα, σε ανάλογο ερώτημα του 2015;;; Τότε ήταν 62%, και η τότε κυβέρνηση το μετάλλαξε σε ΝΑΙ. Είναι δυνατόν, η τωρινή κυβέρνηση να μην προβληματίζεται με τις τεραστίων διαστάσεων ευθύνες που επωμίζεται, και που υπερβαίνουν κατά πολύ τις αντίστοιχες λιγότερο εκρηκτικών περιόδων;
*Μαρία Νεγρεπόντη-Δελιβάνη, συγγραφέας-πρόεδρος του Ιδρύματος Δελιβάνη, μέλος της Ακαδημίας Επιστημών της Ρουμανίας και πρ. Πρύτανης του Πανεπιστημίου Μακεδονίας
