Πριν λίγες μέρες, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε τις προτάσεις της για το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο (ΠΔΠ) μετά το 2020, κηρύσσοντας την έναρξη μιας πολύπλοκης διαδικασίας πολιτικών διαπραγματεύσεων μεταξύ των κρατών-μελών και των ευρωπαϊκών πολιτικών ομάδων.
Το ΠΔΠ αποτελεί την οικονομική και θεσμική βάση, πάνω στην οποία δομούνται οι ετήσιοι προϋπολογισμοί της ΕΕ, οι οποίοι με τη σειρά τους χρηματοδοτούν τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία (ΕΔΕΤ), όπως το Ταμείο Συνοχής, το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο, το Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και τα Ταμεία Γεωργίας και Αλιείας, Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ) και Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας και Αλιείας (ΕΤΘΑ). Παράλληλα με αυτά τα ταμεία, οι ετήσιοι προϋπολογισμοί χρηματοδοτούν μια πλειάδα προγραμμάτων, ταμείων και εργαλείων που εξειδικεύονται σε συγκεκριμένους τομείς και ανάγκες, όπως το Horizon 2020, το Erasmus+, το Ταμείο Πολιτικής Προστασίας, το Ταμείο Αλληλεγγύης κ.ά.
Για δεκαετίες, οι κυρίαρχες πολιτικές ελίτ της Ευρωπαϊκής Ένωσης προωθούν την άποψη ότι ο ευρωπαϊκός προϋπολογισμός αποτελεί την απόλυτη έκφραση της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης, με τις πλουσιότερες χώρες να βάζουν βαθιά το χέρι στην τσέπη για να χρηματοδοτήσουν έργα υποδομής και προγράμματα κοινωνικής συνοχής στις φτωχότερες χώρες της Ένωσης.
Η πραγματικότητα, όμως, είναι αρκετά διαφορετική και πολιτικά αντιφατική. Τα ευρωπαϊκά ταμεία δημιουργήθηκαν ούτως ώστε να χρηματοδοτούν τις βασικές ευρωπαϊκές πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στην αγορά εργασίας, την επιστημονική έρευνα, τη διαχείριση των υποδομών και των δημόσιων αγαθών, τη γεωργία, το περιβάλλον, κ.ά. Πολιτικές, όμως, που καθοδηγούνται από το ιδεολογικό και πολιτικό πλαίσιο του νεοφιλελευθερισμού, με αποτέλεσμα να υποτάσσεται ο αγροτικός κόσμος στα επιχειρηματικά συμφέροντα των μεγάλων βιομηχανιών, τα έργα υποδομής να είναι κομμένα και ραμμένα στα μέτρα των μεγάλων εργολαβικών συμφερόντων και οι όποιες χρηματοδοτήσεις για την αγορά εργασίας, να αφορούν επιδοτήσεις ανεργίας με μισθούς πείνας, απουσία εργασιακών και συνδικαλιστικών δικαιωμάτων και την πλήρη επικράτηση των ελαστικών μορφών εργασίας, που στόχο έχουν να κάνουν τον εργαζόμενο πιο φθηνό για το κεφάλαιο. Κατασκευαστικές εταιρείες, βιομηχανίες παραγωγής κεφαλαιουχικού εξοπλισμού, χημικές βιομηχανίες φυτοφαρμάκων, κέντρα εκπαίδευσης και κατάρτισης, τραπεζικοί όμιλοι και εταιρείες εκπόνησης οικονομικών μελετών, αποτελούν τους μεγάλους κερδισμένους από τις «μπίζνες» των εκάστοτε ΚΠΣ και ΕΣΠΑ.
Ένα επιπλέον στοιχείο των ΠΔΠ είναι η σταδιακή υποκατάσταση των εθνικών επενδύσεων (ΠΔΕ) των κρατών μελών, με την κοινοτική χρηματοδότηση, λόγω της αυστηροποίησης των δημοσιονομικών κανόνων και της επιβολής πολιτικών λιτότητας. Αυτό σημαίνει ότι, η επενδυτική πολιτική κάθε χώρας, από εργαλείο στα χέρια μιας κυβέρνησης, μεταβιβάζεται στην ΕΕ και την Κομισιόν, μειώνοντας ακόμα περισσότερο τους βαθμούς πολιτικής και οικονομικής ελευθερίας και υποτάσσοντας κάθε χώρα στους γενικότερους στρατηγικούς σχεδιασμούς της ΕΕ.
Στις 2 Μαΐου, ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, και ο Επίτροπος Προϋπολογισμού, Γκίντερ Έντιγκερ, παρουσίασαν το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο 2021-2027, στην Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, προτείνοντας σημαντικές αλλαγές στις στοχεύσεις του και το ύψος των δαπανών σε κάθε τομέα. Με μια λέξη, το νέο ΠΔΠ χαρακτηρίζεται από τη μεταφορά πόρων από τις πολιτικές συνοχής και γεωργίας προς τις στρατιωτικές δαπάνες και την ασφάλεια. Πιο συγκεκριμένα, οι δαπάνες για την πολιτική συνοχής μειώνονται κατά 7% και για τη γεωργία κατά 5%, ενώ οι στρατιωτικές πολιτικές της Ένωσης, όπως η χρηματοδότηση της αμυντικής βιομηχανίας, η Μόνιμη Διαρθρωμένη Συνεργασία PESCO κ.ά., θα χρηματοδοτηθούν με 19.5 δις ευρώ το 2021-2027.
Η καινοτομία του ΠΔΠ που μας πρότειναν οι κύριοι Γιούνκερ και Έντιγκερ, έγκειται στην εφαρμογή νέων πολιτικών αιρεσιμοτήτων όσον αφορά στη χρήση κοινοτικών πόρων από τα κράτη-μέλη. Μέχρι στιγμής, οι κανονισμοί του ΠΔΠ προβλέπουν ως ποινή, σε περίπτωση παραβίασης των δημοσιονομικών κανόνων της ΕΕ, τη διακοπή της ευρωπαϊκής χρηματοδότησης ορισμένων προγραμμάτων. Τώρα, η Κομισιόν προτείνει να επεκταθεί αυτή η δυνατότητα και σε περιπτώσεις παραβίασης βασικών πολιτικών αρχών της ΕΕ, όπως αυτές καταγράφονται στο άρθρο 2 της Συνθήκης της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι αιρεσιμότητες αυτές φαντάζουν σήμερα ως δικλείδες ασφαλείας απέναντι σε ακρο-δεξιές και αυταρχικές κυβερνήσεις, όπως της Πολωνίας και της Ουγγαρίας, αλλά στο μέλλον θα αποτελεί ένα ακόμα όπλο στα χέρια της ΕΕ και των ισχυρών ελίτ, ούτως ώστε να ακυρώνουν εναλλακτικές πολιτικές και τη λαϊκή κυριαρχία.
Από τα παραπάνω γίνεται σαφές ότι, το ΠΔΠ και οι κοινοτικοί προϋπολογισμοί δεν είναι εργαλεία ανάπτυξης, κοινωνικής συνοχής και ευημερίας για τους ευρωπαϊκούς λαούς. Το αντίθετο μάλιστα. Αποτελούν μηχανισμούς επιβολής συγκεκριμένων πολιτικών και ολοκληρωτικής λιτότητας, στην οικονομία, τη γεωργία, το περιβάλλον, τα δημόσια αγαθά, αλλά και, ενίσχυσης μιας νέας κούρσας στρατιωτικών εξοπλισμών στην Ευρώπη.
Η μόνη αξιόπιστη και ρεαλιστική εναλλακτική για τους ευρωπαϊκούς και τον ελληνικό λαό, είναι η ανάκτηση εργαλείων άσκησης οικονομικής πολιτικής και η εφαρμογή πολιτικών προς όφελος των εργαζομένων και της μεγάλης πλειοψηφίας. Πολιτικές που θα αυξάνουν το εισόδημα, θα κατοχυρώνουν και θα διευρύνουν τα κοινωνικά, εργατικά και συνδικαλιστικά δικαιώματα και θα ενισχύουν νέες θεσμούς συμμετοχής του λαού στην πολιτική.
*(Το παρόν άρθρο αποτελεί μια πρώτη εισαγωγή στο ζήτημα του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού, αφού ακόμα οι διαδικασίες βρίσκονται σε εξέλιξη).
