Πως επηρεάζεις τις κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις.
Συνήθως, αυτή η εικόνα έχει να κάνει με τη συζήτηση για την δύναμη του εσωτερικού εαυτού, που πολλές φορές παραμένει άγνωστη και θαμμένη. Η συζήτηση αυτή σχετίζεται τελικά με τους σκοπούς και τα επιτεύγματα ή όχι, της μεμονωμένης ανθρώπινης ύπαρξης και αφορά,επομένως, κυρίως, το πεδίο της μεμονωμένης ανθρώπινης ύπαρξης.
Σε αυτό το κείμενο θέλω να συζητήσουμετις κοινωνικές επιπτώσεις των συμπεριφορών και των αποφάσεων της μεμονωμένης ανθρώπινης ύπαρξης. Δηλαδή, το τι σημασία έχουν για τους άλλους, και όχι μόνο για τον εαυτό μας, ο τρόπος που συμπεριφερόμαστε και οι αποφάσεις που παίρνουμε.
Σημαντικοί φιλόσοφοι, όπως ο Καντ και ο Σαρτρ, έχουν τοποθετήσει στο επίκεντρο της φιλοσοφίας τους την ευθύνη του μεμονωμένου ανθρώπου για τις αποφάσεις του. Για τα ναι και τα όχι του.
Ο Καντ, στην κατηγορική προσταγή του, ζητούσε από τον μεμονωμένο άνθρωπο να αποφασίζει με τέτοιο τρόπο, σαν το κριτήριο της απόφασης του να είναι ένας καθολικός νόμος που κυβερνά την ανθρωπότητα. Ότι θέλεις, δηλαδή, να κυριαρχεί στην ανθρωπότητα, με τέτοιον τρόπο να αποφασίζεις.
Ο Σαρτρ, στην δεύτερη θέση του υπαρξισμού που διακήρυσσε, έλεγε κάτι παρόμοιο: «Ο άνθρωπος είναι ένας νομοθέτης που αποφασίζει ταυτόχρονα για τον εαυτό του (πρώτη θέση του υπαρξισμού), αλλά και για την ανθρωπότητα».Η απόφαση του καθενός μας, έλεγε ο Σαρτρ, να έχετε υπόψη σας ότι δεσμεύει την ανθρωπότητα.
Υπάρχει, τώρα, ένα σημαντικό ερώτημα: Τι πραγματική σημασία και επιρροή έχουν ή μπορεί να έχουν οι αποφάσεις των μεμονωμένων ανθρώπων για τα κοινωνικά σύνολα;
Είναι προφανές, ότι το εύρος της δυνητικής επιρροής των μεμονωμένων ανθρώπινων αποφάσεων, τονίζει περισσότερο, ή αντίθετα, εξασθενεί, την ευθύνη που αισθανόμαστε, μπροστά στις αποφάσεις, σε ότι αφορά τα κοινωνικά σύνολα.
Οι διατυπώσεις των δύο παραπάνω σημαντικών φιλοσόφων προδιαθέτουν ότι αυτή η επιρροή υπάρχει και δυνητικά είναι, ίσως, μεγάλη. Είχαν δίκιο;;
Θέλω σε αυτό το σημείο να τονίσω το εξής: Νομίζω, ότι οι εξουσίες, κάθε είδους, έχουν συμφέρον και επιδιώκουν να κάνουν τους ανθρώπους να αισθάνονται και να θεωρούν ότι δεν μπορούν να έχουν μεγάλη επιρροή στα πράγματα και τις εξελίξεις. Ότι τα πράγματα και οι εξελίξεις καθορίζονται (και πρέπει να καθορίζονται) από τις εξουσίες και ο ρόλος του μεμονωμένου ατόμου, ο μόνο σημαντικός ρόλος, είναι, μία φορά ανά τέσσερα χρόνια, στις πολιτικές εκλογές ή στα κομματικά συνέδρια.
Ποιος τελικά έχει δίκιο;;
Θα αναφερθώ σε δυο σημαντικές επιστημονικές εξελίξεις:
Η πρώτη αφορά τη θεωρία των «κοινωνικών δικτύων». Η επιστημονική αυτή κοινωνική θεωρία περιγράφηκεαπό τον Έλληνα καθηγητή του Γιέηλ Νικόλα Χρηστάκη και τον Τζέιμς Φάουλερ (Πανεπιστήμιο του Σαν Ντιέγκο), δύο εκ των «πιο επιδραστικών ανθρώπων του 2010» (λόγω της διατύπωσης αυτής ακριβώς της θεωρίας ), σύμφωνα με το περιοδικό «Time», στο βιβλίο τους με τίτλο «Συνδεδεμένοι: Η εκπληκτική δύναμη των κοινωνικών δικτύων και πώς αυτά διαμορφώνουν τη ζωή μας» (στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κάτοπτρο).
Η θεωρία αυτή λέει ότι, η εκπληκτική δύναμη των κοινωνικών δικτύων δεν είναι απλώς η επίδραση των άλλων σε εμάς, αλλά είναι και η δική μας επίδραση πάνω στους άλλους. Δεν χρειάζεται να είμαστε σούπερ σταρ. Το μόνο που χρειάζεται είναι να «συνδεθούμε» με άλλους ανθρώπους. Η καθολικότητα της ανθρώπινης σύνδεσης σημαίνει ότι ο καθένας από εμάς έχει πολύ μεγαλύτερη επιρροή στους άλλους από όσο μπορούμε να αντιληφθούμε. Το τί αποφασίζουμε και το πώς συμπεριφερόμαστε , αυτά επηρεάζουν και πολλούς άλλους συνανθρώπους μας. Περισσότερους από αυτούς που μπορούμε να φαντασθούμε. Οι τυχαίες μας πράξεις και συμπεριφορές, μπορούν να εξαπλωθούν, μέσω των ανθρώπινων συνδέσεων, σε δεκάδες ή, ακόμη, και σε εκατοντάδες άλλους ανθρώπους. Η εκλαϊκευμένη, πολύ σύντομη εκδοχή, αυτής της θεωρίας είναι το γνωστό «χαμογελάτε, είναι μεταδοτικό».
Με τη θεωρία των κοινωνικών δικτύων κατοχυρώνεται η άποψη ότι οι αποφάσεις μας έχουν πράγματι σημασία για την ανθρωπότητα.
Σύμφωνα, όμως, με την δεύτερη επιστημονική θεωρία που θα αναφέρω, αυτή η επίδραση μπορεί να είναι πανίσχυρη. Ασύλληπτων διαστάσεων. Μπορεί να υπερβαίνει σε δύναμη, την δύναμη όλων των κυβερνήσεων του κόσμου. Ναι, ο καθένας μας θα μπορούσε να αναδειχθεί, τελικά, σε σούπερμαν και σουπεργούμαν παγκοσμίων διαστάσεων.
Πρόκειται για την επιστημονική θεωρία του Χάους. Εδώ, η εκλαϊκευμένη σύντομη εκδοχή της είναι «το πέταγμα μιας πεταλούδας στην Κίνα, προκαλεί τυφώνες στη Ν. Υόρκη». * Μήπως, άλλωστε, κάτι τέτοιο πολύ πραγματικό δεν ζούμε με τον κορονοιό;
Η θεωρία του χάους περιγράφει ένα «σύστημα» (για παράδειγμα την κοινωνία), που έχει ευαίσθητη εξάρτηση από τις αρχικές συνθήκες (για παράδειγμα τις ενέργειες κάποιου μεμονωμένου ανθρώπου). Τότε, κάτι μικρό, για παράδειγμα, μια αυθαίρετη ξαφνική ανθρώπινη ενέργεια που ξεφεύγει από τα συνηθισμένα, μπορεί, υπό προϋποθέσεις, να προκαλέσει τεράστιες κοινωνικές εξελίξεις. Τα παραδείγματα τέτοιων περιπτώσεων είναι αναρίθμητα, απλώς η επίσημη ιστορία τα υποβαθμίζει, γιατί δεν αρέσκεται στις διαταραχές της «κανονικότητας». Οι ιστορικοί προτιμούν τις τακτοποιημένες εξιστορήσεις και τείνουν να αναγνωρίζουν μόνο μεγάλα μεγέθη στα ιστορικά γεγονότα, υποβαθμίζοντας τις ιστορικές αταξίες που προκύπτουν από μεμονωμένους, φαινομενικά ασήμαντους ανθρώπους.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα πρόκλησης χαοτικών κοινωνικών εξελίξεων είναι η περίπτωση της ΡόζαΠαρκς: Η ΡόζαΠαρκς, μια απλή μαύρη μοδίστρα, έμεινε στην ιστορία όταν, στις 1 Δεκεμβρίου 1955, στο Μοντγκόμερυ της Αλαμπάμα, αρνήθηκε να δώσει τη θέση της στο λεωφορείο σε έναν λευκό, αντιστεκόμενη στην τότε πολιτική φυλετικού διαχωρισμού των ΗΠΑ που απαιτούσε από τους έγχρωμους πολίτες να κάθονται στο πίσω μέρος του λεωφορείου και να παραχωρούν τη θέση τους στους λευκούς. Η πράξη αυτή πολιτικής ανυπακοής γέννησε ένα κίνημα κατά του φυλετικού διαχωρισμού στην πόλη αυτή, που άμεσα εκφράστηκε με μποϊκοτάζ των λεωφορείων από τους έγχρωμους επί 381 ημέρες, και βοήθησε έναν από τους διοργανωτές του κινήματος αυτού, τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, να ξεκινήσει μια διαδρομή που θα οδηγούσε στην ανάδειξή του σε κεντρική πολιτική φιγούρα στην Αμερική. Για τους λόγους αυτούς, η ΡόζαΠαρκς σήμερα αναφέρεται ως «Μητέρα του σύγχρονου κινήματος πολιτικών δικαιωμάτων». Το 1996 της απονεμήθηκε το Προεδρικό Μετάλλιο της Ελευθερίας. Το 1999 τιμήθηκε με το Χρυσό Μετάλλιο του Κογκρέσου για τον αγώνα της κατά του ρατσισμού. Είναι η πρώτη γυναίκα της οποίας η σορός εκτέθηκε σε λαϊκό προσκύνημα στη Ροτόντα του Καπιτωλίου.
Η Ρόζα Παρκς ήταν η πεταλούδα που προκάλεσε τεράστιες εξελίξεις με μια μικρή πράξη αντίστασης. Αν στη δική της ιστορία έχει δοθεί η σημασία που πρέπει, πάμπολλες άλλες έχουν χαθεί, στην καλύτερη περίπτωση, στις μικρές υποσημειώσεις της ιστορίας.
ΤΕΛΙΚΑ: Η «θεωρία των κοινωνικών δικτύων» δείχνει ότι κοινωνικής δύναμης στερείται μόνο όποιος είναι ο μοναδικός ναυαγός σε απομονωμένο νησί. Όλοι οι άλλοι άνθρωποι που ζουν στις κοινωνίες έχουν δύναμη, περισσότερη μάλιστα από αυτήν που οι ίδιοι κατανοούν και από αυτήν που οι εξουσίες θέλουν να παραδεχθούν ότι έχουν. Κάτω μάλιστα από ορισμένες προϋποθέσεις, αυτή η δύναμη μπορεί να είναι τεράστιου και απερίγραπτου μεγέθους. Είναι σαφές ότι υπάρχει σύνδεση μεταξύ της θεωρίας των «κοινωνικών δικτύων» και της θεωρίας του χάους. Σε επίπεδο κοινωνίας, οι χαοτικές κοινωνικές εξελίξεις, με σημείο εκκίνησης την μεμονωμένη ανθρώπινη συμπεριφορά είναι δυνατές, ακριβώς γιατί υπάρχουν τα κοινωνικά δίκτυα.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Αν οι φιλόσοφοι Καντ και Σαρτρ, διαισθανόμενοι ότι αυτό έχει κοινωνική σημασία, ήθελαν να μας τονίσουν τις ευθύνες που έχουμε για τις καθημερινές αποφάσεις μας, οι επιστημονικές εξελίξεις με τις θεωρίες των «κοινωνικών δικτύων» και του «χάους» αποδεικνύουν αυτές τις ευθύνες. Τα δικά μας ναι ή όχι έχουν σημασία. Και μάλιστα, πιθανά, τεράστιας κλίμακας, για όλη την ανθρωπότητα. Μην το ξεχνάτε αυτό.
Σε αυτό το σημείο θα διατυπώσω και μια υπόθεση εργασίας: Όσο περισσότερο μη κοινωνικά αναμενόμενες είναι οι συμπεριφορές και αποφάσεις των μεμονωμένων ατόμων, τόσο περισσότερο έχουν, τότε, πιθανότητα να δημιουργήσουν χαοτικές εξελίξεις «πεταλούδας».
* Ο αμερικανός μετεωρολόγος Έντουαρντ Λόρεντζ, το 1972, παρέδωσε στην Αμερικανική Ένωση για την Πρόοδο της Επιστήμης (American Association for the Advancement of Science), μια εργασία με τίτλο «Προβλεψιμότητα: Μήπως το χτύπημα των φτερών μιας πεταλούδας στη Βραζιλία, μπορεί να προκαλέσει έναν τυφώνα στο Τέξας;». Το χτύπημα των φτερών αντιπροσωπεύει μια μικρή αλλαγή στην αρχική κατάσταση του συστήματος, η οποία προκαλεί μια αλυσίδα γεγονότων που οδηγούν σε μεγάλης κλίμακας φαινόμενα. Αν δεν είχε χτυπήσει τα φτερά της η πεταλούδα, η τροχιά του συστήματος θα μπορούσε να ήταν πολύ διαφορετική. Η χρονολογία αυτή θεωρείται η χρονολογία γέννησης μιας νέας επιστήμης: αυτής του Χάους. Πρέπει να σημειωθεί ότι το «χάος», εδώ, δεν σημαίνει κάτι το «κακό», αλλά, ας πούμε, την αταξία πριν τη νέα τάξη. Άλλωστε, ίσως, στην αταξία του χάους, υπάρχει και μια «κρυμμένη» τάξη. Αλλά, αυτό είναι μια άλλη κουβέντα…
Διαβάστε το Μανιφέστο της Ύπαρξης:
https://www.manifestoofexistence.com.gr/
Είναι φτιαγμένο για να προκαλέσει χαοτικές εξελίξεις… J
