Εκατομμύρια δολάρια έφτασαν σε παρακλάδια της Αλ Κάιντα και στο Ιράν ως αντάλλαγμα για την απελευθέρωση ομήρων που περιελάμβαναν μέλη της βασιλικής οικογένειας. Η διαδρομή του χρήματος και η οργή των γειτονικών χωρών.
Το Κατάρ πλήρωσε μέχρι και ένα δισ. δολάρια για την απελευθέρωση μελών της βασιλικής οικογένειας του κράτους του Κόλπου, τα οποία απήχθησαν στο Ιράκ κατά τη διάρκεια ταξιδιού για κυνήγι, σύμφωνα με άτομα από το περιβάλλον της συμφωνίας -πρόκειται για μία από τις αφορμές για τη δραστική απόφαση χωρών του Κόλπου να διακόψουν τους δεσμούς με την Ντόχα.
Αρχηγοί ομάδων πολιτοφυλακών και κυβερνητικοί αξιωματούχοι στην περιοχή ανέφεραν στους Financial Times πως η Ντόχα ξόδεψε τα χρήματα σε μια συναλλαγή που διασφάλισε την απελευθέρωση 26 μελών μιας ομάδας κυνηγών άγριων πτηνών στο νότιο Ιράκ και περίπου 50 μαχητών πολιτοφυλακής, που είχαν απαχθεί από τζιχαντιστές στη Συρία. Σύμφωνα με τα λεγόμενά τους, το Κατάρ δωροδόκησε ταυτόχρονα δύο από τις δυνάμεις που βρίσκονται πιο συχνά στη μαύρη λίστα στη Μέση Ανατολή: μια ομάδα που συνδέεται με την Αλ Κάιντα και μάχεται στη Συρία, και Ιρανούς αξιωματούχους ασφαλείας.
Η συμφωνία, η οποία ολοκληρώθηκε τον Απρίλιο, υπογράμμισε τις ανησυχίες των γειτόνων του Κατάρ σχετικά με τον ρόλο του πλούσιου σε αέριο κράτους, σε μια περιοχή που μαστίζεται από συρράξεις και έντονες αντιπαλότητες. Και τη Δευτέρα, η Σαουδική Αραβία, η Αίγυπτος, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Μπαχρέιν προχώρησαν στο αναπάντεχο βήμα της διακοπής των διπλωματικών δεσμών και διόδων μεταφορών με το Κατάρ, υποστηρίζοντας πως η χώρα τροφοδοτεί τον εξτρεμισμό και την τρομοκρατία.
«Οι πληρωμές των λύτρων ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι», σχολίασε ένας παρατηρητής της περιοχής.
Η Ντόχα αρνείται πως υποστηρίζει τρομοκρατικές ομάδες και απέρριψε τον αποκλεισμό από τους γείτονές της τονίζοντας ότι «στηρίζεται σε ισχυρισμούς που δεν βασίζονται σε γεγονότα». Ανέφερε πως δεν μπορεί άμεσα να ανταποκριθεί στο αίτημα να σχολιάσει τη συμφωνία για τους ομήρους. Ωστόσο ένα πρόσωπο από το περιβάλλον της κυβέρνησης του Κατάρ παραδέχθηκε πως οι «πληρωμές» πραγματοποιήθηκαν. Το άτομο αυτό δεν γνωρίζει τα ποσά των πληρωμών, ούτε το πού πήγαν τα χρήματα.
Το Κατάρ, σύμμαχος των Ηνωμένων Πολιτειών που φιλοξενεί αμερικανική στρατιωτική βάση, έχει εδώ και καιρό προκαλέσει την οργή των γειτόνων του, που θεωρούν την Ντόχα ενοχλητικό, τοπικό «αντάρτη». Ο κορυφαίος εξαγωγέας υγροποιημένου φυσικού αερίου στον κόσμο έχει χρησιμοποιήσει τον τεράστιο πλούτο του επιδιώκοντας σχέσεις από το Λονδίνο μέχρι την Ουάσινγκτον και το Τόκιο.
Αλλά οι επικριτές του το κατηγορούν ότι προσπαθεί να «αγωνιστεί σε ανώτερη κατηγορία» από άποψη διπλωματίας, ότι ανακατεύεται σε τοπικές υποθέσεις και πως χρησιμοποιεί το αραβικό κανάλι του Αλ Τζαζίρα, το δορυφορικό τηλεοπτικό δίκτυο που έχει δημιουργήσει, ως εργαλείο για προπαγάνδα.
Η Ντόχα έχει ιστορικό στο να προσεγγίζει αμφιλεγόμενες ομάδες κάθε είδους, από αντάρτες της περιοχής του Νταρφούρ στο Σουδάν μέχρι τους Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν και τη Χαμάς στη Γάζα. Το Κατάρ προωθεί τον εαυτό του ως ουδέτερο παίκτη που μπορεί να ενεργήσει ως μεσάζων σε τοπικές συρράξεις. Αλλά οι επικριτές του, κυρίως η Σαουδική Αραβία και τα Εμιράτα, υποστηρίζουν ότι παράλληλα χρησιμοποιεί τέτοιου είδους παρεμβάσεις για να χειραγωγεί και τις δύο πλευρές και χρηματοδοτεί ριζοσπαστικές ισλαμιστικές ομάδες, πιο πρόσφατα στη Λιβύη και τη Συρία. Και για τους επικριτές της Ντόχα, η συμφωνία για τους ομήρους ήταν ακόμη μια απόδειξη αυτού του ρόλου.
«Αν θέλετε να γνωρίζετε πώς χρηματοδοτεί τζιχαντιστές το Κατάρ, δεν χρειάζεται να δείτε κάτι άλλο από τη συμφωνία για τους ομήρους», τόνισε ένα πρόσωπο από τη συριακή αντιπολίτευση που έχει συνεργαστεί με μεσάζοντα της Αλ Κάιντα σε ανταλλαγές ομήρων στη Συρία. «Και αυτή δεν ήταν η πρώτη -ήταν μία από σειρά συμφωνιών από την αρχή του πολέμου».
Οι Financial Times μίλησαν σε ανθρώπους που εμπλέκονται και στις δύο πλευρές της συμφωνίας ανταλλαγής ομήρων, περιλαμβανομένων δύο κυβερνητικών αξιωματούχων στην περιοχή, τριών ηγετών ιρακινών σιιτικών πολιτοφυλακών και δύο ατόμων από τη συριακή αντιπολίτευση.
Περίπου 700 εκατ. δολάρια πληρώθηκαν, τόσο στους Ιρανούς όσο και στις τοπικές σιιτικές πολιτοφυλακές που υποστηρίζουν, σύμφωνα με τοπικούς κυβερνητικούς αξιωματούχους. Αυτά τα άτομα πρόσθεσαν ότι 200 με 300 εκατ. δολάρια πήγαν σε ισλαμιστικές ομάδες στη Συρία, το μεγαλύτερο μέρος των οποίων πήγε στην Tahrir al-Sham, μια οργάνωση με δεσμούς με την Αλ Κάιντα.
Τα πρόσωπα που μίλησαν στους FT τόνισαν ότι η συμφωνία υπογραμμίζει το πώς το Κατάρ υποτίθεται πως χρησιμοποιεί τις πληρωμές για ομήρους για να χρηματοδοτήσει τζιχαντιστές στη Συρία. Αλλά για τους γείτονές του στον Κόλπο, μεγαλύτερο πρόβλημα πιθανώς θα είναι το γεγονός ότι η Ντόχα θα μπορούσε θα έχει δωροδοκήσει τον κύριο τοπικό τους αντίπαλο, το Ιράν, το οποίο κατηγορούν ότι πυροδοτεί συρράξεις στον αραβικό κόσμο.
Αυτή η ιστορία ξεκίνησε όταν μια ιρακινή σιιτική πολιτοφυλακή που στηριζόταν από το Ιράν, γνωστή ως Kata’eb Hizbollah, απήγαγε τους Καταριανούς τον Δεκέμβριο του 2015. Τρεις ηγέτες της ιρακινής πολιτοφυλακής υποστηρίζουν πως οι όμηροι κρατούνταν στο Ιράν.
Η Kata’eb Hizbollah είναι ιρακινή οργάνωση αλλά θεωρείται πως συνδέεται με τον κύριο τοπικό πληρεξούσιο στο Ιράν, τη λιβανέζικη οργάνωση Χεσμπολά. Η τελευταία βοηθά το Ιράν να στηρίζει τον Μπασάρ αλ Άσαντ, τον Σύρο πρόεδρο, στην εξαετή σύρραξη στη χώρα του.
Δύο τοπικοί διπλωμάτες ανέφεραν ότι πιστεύουν πως ένα από τα κίνητρα της ιρακινής οργάνωσης για την απαγωγή ήταν να προσφέρει στη Χεσμπολά και στο Ιράν ένα πλεονέκτημα στη διαπραγμάτευση της απελευθέρωσης σιιτών μαχητών που απήχθησαν στη Συρία από τη ριζοσπαστική σουνιτική ομάδα Tahrir al-Sham.
Η Tahrir al-Sham ήταν προηγούμενα παρακλάδι της Αλ Κάιντα. Ισχυρίζεται πως έχει σπάσει αυτή τη σύνδεση, αλλά η διεθνής κοινότητα εξακολουθεί να τη βλέπει ως «αδελφή οργάνωση».
Η ανταλλαγή των ομήρων συνδέεται, επίσης, με μια ξεχωριστή συμφωνία για τη διευκόλυνση της εκκένωσης τεσσάρων πόλεων στη Συρία, από τις οποίες οι δύο έχουν καταληφθεί από τζιχαντιστικές δυνάμεις και οι άλλες δύο από σιιτικές πολιτοφυλακές, συμπληρώνουν Σύροι αντάρτες και διπλωμάτες.
Διπλωμάτης από τη Δύση τόνισε ότι η συμφωνία προσέφερε στο Κατάρ την «κάλυψη» για να χρηματοδοτήσει τη συμφωνία για τους ομήρους. «Ιράν και Κατάρ έψαχναν εδώ και καιρό μια κάλυψη για αυτή τη συμφωνία και τελικά την βρήκαν», εξήγησε.
Σύμφωνα με δύο άτομα από την αντιπολίτευση με στενή επαφή με τις οργανώσεις που πληρώθηκαν, το Κατάρ χρησιμοποίησε τη συμφωνία για την εκκένωση για να πληρώσει 120 με 140 εκατ. δολάρια στην Tahrir al-Sham. Άλλα 80 εκατ. δολάρια, ανέφεραν, πήγαν στην ισλαμιστική ομάδα Ahrar al-Sham.
«Οι Καταριανοί πληρώνουν οποιονδήποτε και όλους, για ποιο λόγο; Το μόνο που έχουν καταφέρει είναι να μας καταστρέψουν», ανέφερε Σύρος διοικητής των ανταρτών, που προσέφερε λεπτομέρειες για τις πληρωμές, αλλά ζήτησε να παραμείνει ανώνυμος.
Τοπικός Άραβας αξιωματούχος τόνισε πως το συνολικό ποσό που πληρώθηκε στις τζιχαντιστικές οργανώσεις ήταν σχεδόν 300 εκατ. δολάρια. «Επομένως, αν τα προσθέσετε αυτά στα άλλα 700 εκατ. δολάρια που πλήρωσαν στο Ιράν και τους πληρεξουσίους τους, αυτό σημαίνει ότι το Κατάρ ουσιαστικά ξόδεψε περίπου ένα δισεκατομμύριο δολάρια σε αυτή την τρελή συμφωνία», επεσήμανε.
Οι Ιρακινοί διοικητές της πολιτοφυλακής των σιιτών στο Ιράκ, όλοι από σκληροπυρηνικές, στηριγμένες από το Ιράν, ομάδες, είπαν ότι, εξ όσων ξέρουν, το Ιράν πήρε περίπου 400 εκατ. δολάρια αφού προηγουμένως τους έδωσε μια αμοιβή την οποία δεν αποκάλυψαν. Συμφώνησαν να μοιραστούν κάποιες λεπτομέρειες επειδή δεν ήταν ευχαριστημένοι με το μερίδιο που πήραν.
«Αυτοί [οι Ιρανοί] πήραν τη μερίδα του λέοντος, είπε μέλος μιας από τις υποστηριζόμενες από το Ιραν σιιτικές ομάδες του Ιράκ. «Αυτό προκάλεσε εκνευρισμό σε κάποιους από εμάς γιατί δεν ήταν αυτή τη συμφωνία».
«Η συμφωνία για τους ομήρους ήταν πιθανότητα ένας λάθος υπολογισμός», είπε ο Gerd Nonneman καθηγητής διεθνών σχέσεων στο πανεπιστήμιο Georgetown του Κατάρ. «Πρέπει να έγινε καλή τη πίστει για να επιστραφούν οι όμηροι, δεν θα πρέπει να υπήρχε πρόθεση να φτάσουν χρήματα στο Ιράν.
Ένα ακόμα μπερδεμένο κεφάλαιο αυτής της συμφωνίας είναι ότι ο Haidar al-Abadi, ο Ιρακινός πρωθυπουργός δήλωσε τον Απρίλιο ότι η κυβέρνησή του κατάσχεσε εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια που ιρακινοί αξιωματούχοι είπαν ότι έφτασαν με καταριανά αεροσκάφη «παράνομα». Δεν είναι ξεκάθαρο αν αυτά τα χρήματα είναι μέρος των ποσών που αναφέρθηκαν παραπάνω ή επιπλέον ποσό.
«Τα χρήματα ήρθαν σε βαλίτσες. Μπορείς να το φανταστείς;» δήλωσε ένας υψηλόβαθμος αξιωματικός.