Υστερα από ένα δεκαήμερο καταιγιστικών εξελίξεων, η κρίση της Βενεζουέλας διανύει μια κρίσιμη, ενδεχομένως αποφασιστική καμπή. Χθες η αντιπολίτευση είχε προγραμματίσει νέα επίδειξη δύναμης, με συλλαλητήρια σε όλη τη χώρα, ενώ σήμερα εκπνέει η προθεσμία που έθεσαν στον πρόεδρο Νικολάς Μαδούρο Γερμανία, Γαλλία και άλλες ευρωπαϊκές χώρες για πρόωρες προεδρικές εκλογές.
Από τις 23 Ιανουαρίου η χώρα βρίσκεται σε μια άκρως ασταθή κατάσταση δυαδικής εξουσίας. Εκείνη την ημέρα, ένας 35χρονος βουλευτής, ο Χουάν Γκουαϊδό, αυτοανακηρύχθηκε προσωρινός πρόεδρος, χαρακτηρίζοντας δικτάτορα τον Μαδούρο. Ο Γκουαϊδό ήταν άγνωστος στο 80% των ομοεθνών του μέχρι τις 5 Ιανουαρίου, οπότε διορίστηκε πρόεδρος της Εθνοσυνέλευσης, του νομοθετικού σώματος που παραμέρισε ο Μαδούρο, αφού είχε χάσει τις βουλευτικές εκλογές του Δεκεμβρίου του 2015 με ποσοστό 41% έναντι 56% της αντιπολίτευσης. Μέσα σε λίγες ώρες, ο Γκουαϊδό αναγνωρίστηκε από τις ΗΠΑ και άλλες 15 εκ των 35 χωρών της αμερικανικής ηπείρου.
Η αντίδραση του καθεστώτος ήταν μάλλον πλαδαρή, γεγονός που υποδηλώνει εσωτερικές ρωγμές, καθώς οι διαδηλώσεις της αντιπολίτευσης επεκτείνονταν πλέον και σε φτωχογειτονιές που αποτελούσαν παραδοσιακά προπύργια των «τσαβίστας». Ο υπουργός Αμυνας και η στρατιωτική ηγεσία εμφανίστηκαν στο πλευρό του Μαδούρο με καθυστέρηση μιας ημέρας και δεν παρενέβησαν στις διαδηλώσεις. Το δικαστικό σύστημα περιορίστηκε στην απαγόρευση εξόδου και στο «πάγωμα» των λογαριασμών του Γκουαϊδό. Και αυτό, παρά το γεγονός ότι ο τελευταίος καλούσε ανοιχτά τον στρατό να ανατρέψει τον Μαδούρο, ενώ σε ερώτηση δημοσιογράφων για την πιθανότητα στρατιωτικής επέμβασης στη χώρα του από τις ΗΠΑ και τη γειτονική Κολομβία απαντούσε «όλα τα ενδεχόμενα είναι στο τραπέζι», αντιγράφοντας τον Τραμπ. Νωρίτερα ο σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας του Λευκού Οίκου, Τζον Μπόλτον, είχε ενισχύσει τα σενάρια περί στρατιωτικής εισβολής, αποκαλύπτοντας στις δημοσιογραφικές κάμερες (προφανώς σκόπιμα) το σημειωματάριό του με τις λέξεις «5.000 στρατιώτες στην Κολομβία».
Το δεκαήμερο που ακολούθησε η αντιπολίτευση είχε την πλήρη πρωτοβουλία των κινήσεων, σφίγγοντας σταδιακά τη μέγγενη πάνω στον Μαδούρο. Την Τρίτη, η Εθνοσυνέλευση συνεδρίασε υπό την προεδρία του Γκουαϊδό για να συζητήσει νόμο για τη μεταβίβαση της εξουσίας και να ορίσει διπλωματικούς αντιπροσώπους της στο εξωτερικό. Την Τετάρτη, οργάνωσε δίωρη στάση εργασίας και διαδηλώσεις σε όλα τα αστικά κέντρα εν είδει γενικής πρόβας για τη χθεσινή πανεθνική κινητοποίηση. Παράλληλα, ο Γκουαϊδό ζήτησε από την Τράπεζα της Αγγλίας να εμποδίσει την πρόσβαση του Μαδούρο στα αποθέματα χρυσού της χώρας του, ενώ η Ουάσιγκτον του παρέδιδε τους τραπεζικούς λογαριασμούς της κυβέρνησής του και επέβαλε δρακόντειες κυρώσεις στις εξαγωγές πετρελαίου της Βενεζουέλας.
Με την πλάτη στον τοίχο
Αντιμέτωπος με την «τέλεια καταιγίδα», ο Μαδούρο περιορίστηκε σε τηλεοπτικά διαγγέλματα και επισκέψεις σε στρατιωτικές μονάδες, που υπενθύμιζαν (ή προσπαθούσαν να θωρακίσουν) την υποστήριξη του στρατεύματος. Ο αμφισβητούμενος πρόεδρος έδειξε ότι δεν πατάει γερά στα πόδια του. Ενώ αρχικά διέταξε τους Αμερικανούς διπλωμάτες να αποχωρήσουν εντός 72 ωρών, στη συνέχεια έκανε πίσω, μάλιστα εμφανίστηκε ανοιχτός να συναντηθεί με τον Τραμπ. Ενώ κατήγγειλε την αντιπολίτευση για πραξικόπημα, στη συνέχεια την κάλεσε σε διάλογο και εμφανίστηκε πρόθυμος να οδηγήσει τη χώρα σε πρόωρες βουλευτικές εκλογές. Κάτι που αντιμετωπίστηκε ως «πολύ λίγο, πολύ αργά» από την αντιπολίτευση και τη Δύση, που δεν φαίνεται ότι θα συμβιβαστούν με κάτι λιγότερο από την προκήρυξη προεδρικών εκλογών.
Το υπόβαθρο της εκρηκτικής πολιτικής κρίσης στη Βενεζουέλα είναι, βέβαια, η τραγική οικονομική κατάσταση, με όλα τα συνακόλουθα (εγκληματικότητα, διαφθορά, έξοδος τριών εκατομμυρίων ανθρώπων κ.α.). Επί προεδρίας Ούγο Τσάβες (1999-2013) όχι μόνον περιορίστηκε εντυπωσιακά η φτώχεια, αλλά και πενταπλασιάστηκε το ΑΕΠ της χώρας. Οι επιτυχίες αυτές επέτρεψαν στον Τσάβες να κερδίσει αλλεπάλληλες εκλογικές αναμετρήσεις και δημοψηφίσματα. Η λαϊκή στήριξη ήταν ο αποφασιστικός παράγοντας για την αποτυχία του ολιγαρχικού πραξικοπήματος, το 2002. Ωστόσο τα προβλήματα σιγόβραζαν, καθώς η κυβέρνηση Τσάβες δεν κατάφερε να αλλάξει εκ βάθρων το αναπτυξιακό μοντέλο της χώρας, με τις εξαγωγές πετρελαίου να παραμένουν ο βασικός χρηματοδότης του κράτους.
O Νικολάς Μαδούρο, ο οποίος κέρδισε οριακά τις προεδρικές εκλογές του 2013 (50,6% έναντι 49,1%), αφενός δεν ήταν Τσάβες, αφετέρου είχε την ατυχία να δει τις διεθνείς τιμές του πετρελαίου να καταρρέουν από τα 100 στα 30 δολάρια το βαρέλι. Το οικονομικό επιτελείο του αποδείχθηκε εντελώς ανίκανο να διαχειριστεί τη δύσκολη κατάσταση. Με την εμμονή του να διατηρήσει το «κάρφωμα» του εθνικού νομίσματος στο δολάριο και την αποκλειστική διάθεση δολαρίων από τις κρατικές τράπεζες σε μια χώρα με αχαλίνωτο πληθωρισμό, ωθούσε πολίτες και επιχειρήσεις να αγοράζουν φτηνό δολάριο από το κράτος και να το πουλάνε ακριβότερα στη «μαύρη» αγορά. Το ΑΕΠ συρρικνώθηκε γύρω στο 50% μέσα σε τέσσερα χρόνια, κάτι που δεν έγινε ούτε στην Αμερική της Μεγάλης Υφεσης, ενώ ο πληθωρισμός ξεπέρασε το 1.000.000%, παραπέμποντας στη Δημοκρατία της Βαϊμάρης.
Τούτων δοθέντων, δεν είναι περίεργο που η Βενεζουέλα αποτελεί, εδώ και τουλάχιστον δύο χρόνια, κοινωνικό ηφαίστειο. Οι προσπάθειες για πολιτική έξοδο από την κρίση με διεθνή μεσολάβηση δεν έλειψαν. Η πιο ελπιδοφόρα από αυτές ήταν οι συνομιλίες του φθινόπωρου του 2017 μεταξύ κυβέρνησης και αντιπολίτευσης στον Αγιο Δομίνικο, με βασικό μεσολαβητή τον πρώην πρωθυπουργό της Ισπανίας Χοσέ Λουίς Θαπατέρο. Ωστόσο, η Ουάσιγκτον ενθάρρυνε τον εξόριστο στην Κολομβία πρώην πρόεδρο της Εθνοσυνέλευσης, Χούλιο Μπόρχες, να τορπιλίσει τις διαπραγματεύσεις, τη στιγμή που όλα έδειχναν ότι θα υπάρξει συμφωνία, ώστε να συμμετάσχει η αντιπολίτευση στις προεδρικές εκλογές του 2018. Ο ίδιος ο Θαπατέρο είχε εκφράσει την έκπληξή του για τη στάση των πιο αδιάλλακτων κύκλων της αντιπολίτευσης, οι οποίοι τον χαρακτήρισαν «υπουργό Εξωτερικών του Μαδούρο». Τίποτα δεν δείχνει ότι η νέα πρωτοβουλία της «ομάδας εργασίας» που συγκρότησαν την Πέμπτη η Ε.Ε. και χώρες της Λατινικής Αμερικής θα έχει καλύτερη τύχη.
Μια σύγκρουση διεθνούς σημασίας
Μπορεί η μετεωρική άνοδος του 35χρονου βουλευτή Χουάν Γκουαϊδό να αποτέλεσε έκπληξη, αλλά δεν έπεσε από τον ουρανό. Σύμφωνα με το Associated Press, στα μέσα Δεκεμβρίου, ο Γκουαϊδό μετέβη μυστικά στην Ουάσιγκτον, όπου συναντήθηκε με τον Τζον Μπόλτον. Οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν μεσολαβήσει ώστε οι ηγέτες των δύο αντιμαχόμενων πόλων της αντιπολίτευσης, ο Χούλιο Μπόρχες και ο Λεοπόλντο Λόπες, να δώσουν το «δαχτυλίδι» του προσωρινού προέδρου στον Γκουαϊδό.
Στις 22 Ιανουαρίου, σύμφωνα με τη Wall Street Journal, ο Αμερικανός αντιπρόεδρος Μάικ Πενς τηλεφώνησε στον Γκουαϊδό και του έδωσε το πράσινο φως να αυτοανακηρυχθεί πρόεδρος. Οπως έγραψε η ισπανική El Pais, ο Αμερικανός πρεσβευτής στη Μαδρίτη ενημέρωσε εκ των προτέρων τον Ισπανό υπουργό Εξωτερικών Ζοσέ Μπορέλ και τον κάλεσε να αναγνωρίσει τον Γκουαϊδό. Ο ίδιος ο Μπορέλ εκμυστηρεύθηκε ότι δέχθηκε «ισχυρές πιέσεις» για να διακόψει η Ευρωπαϊκή Ενωση κάθε είδους διάλογο με τον Μαδούρο.
Ολα δείχνουν ότι η πολιτική αλλαγή στο Καράκας είναι θέμα χρόνου. Ο Ντόναλντ Τραμπ ετοιμάζεται να πανηγυρίσει μια νίκη διεθνούς σημασίας εις βάρος πρωτίστως της Ρωσίας, αντισταθμίζοντας την ήττα της Αμερικής στο μέτωπο της Συρίας.
*Πηγή: Καθημερινή
