Οι πρόσφατες ευρωεκλογές ανέδειξαν μία επικίνδυνη απειλή για τη δημοκρατική προοπτική της Ευρώπης. Ο νεοφασισμός πια αποτελεί μια εδραιωμένη πραγματικότητα. Το γεγονός πως οι Πράσινοι και οι Φιλελεύθεροι εκτόξευσαν τα ποσοστά τους είναι μεν θετικό, αλλά αυτό δεν σημαίνει φραγμό στον νεοφασισμό, που κερδίζει συνεχώς έδαφος (σε μερικές χώρες πρώτη δύναμη -Ηνωμένο Βασίλειο, Ιταλία, Γαλλία, Ουγγαρία, Πολωνία) σε βάρος των ισχυρότερων ευρωπαϊκών ομάδων, του ΕΛΚ και του S&D, που αποδυναμώθηκαν και μαζί τους το καθιερωμένο μοντέλο πολιτικής που κυριάρχησε στην Ευρώπη μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Ο όρος νεοφασισμός που χρησιμοποιώ συλλήβδην για τους ευρωσκεπτικιστές, τους ακροδεξιούς ή για καθαρά νεοναζιστικές ομάδες είναι υπό συζήτηση. Ο Εντσο Τραβέρσο προτείνει τον όρο μεταφασισμός για να τονίσει τη μεταβατική φύση ενός εν εξελίξει φαινομένου και να δείξει τη συνέχεια και την κληρονομιά του κλασικού φασισμού του Μεσοπολέμου, που είχε μια περιχαρακωμένη και απόλυτη ιδεολογία, όσο και τη ρήξη με μια ασαφή ιδεολογία που συνδυάζει λαϊκισμό και ξενοφοβία.
Μιλώντας με αυστηρούς κοινωνικο-πολιτικούς όρους ο φασισμός ήταν φαινόμενο που παρουσιάστηκε άπαξ στην Ιστορία. Και ήταν αυτός που εμφανίστηκε στην Ιταλία του Μουσολίνι. Οι συγγενικοί ολοκληρωτικοί πολιτικοί οργανισμοί που εμφανίστηκαν στην Ευρώπη του Μεσοπολέμου, αλλά και στη μακρινή Ιαπωνία (Σαλαζάρ, Φράνκο, Χίτλερ, Χιροχίτο, ακόμα και ο δικός μας Μεταξάς) είχαν διαφορές μεταξύ τους. Ο Μεταξάς δεν ήταν αντισημίτης.
Ο Μουσολίνι είχε στο κόμμα του Εβραίους σε στελεχικά πόστα (μέχρι το 1939 που εκδιώχθηκαν ύστερα από τελεσίγραφο του Χίτλερ). Και ο Χιροχίτο της Ιαπωνίας δεν άλλαξε το αυτοκρατορικό του καθεστώς. Αλλά η γλώσσα, ως αυτόνομος και παντοδύναμος οργανισμός, δεν ενδιαφέρεται για τους κοινωνικο-πολιτικούς όρους και δίνει τον δικό της ορισμό, που έστω και λάθος επιβάλλεται σαν σωστός. Και ο όρος φασισμός έχει επικρατήσει για όλα αυτά τα φαινόμενα.
Εντούτοις πρέπει να δούμε μερικά χαρακτηριστικά για να αποδώσουμε αυτόν τον όρο. Δεν είναι αυθαίρετος, έχει ορισμένα -συγκεκριμένα- χαρακτηριστικά. Πρώτο και καθοριστικό, η ανωτερότητα της φυλής. Ρατσισμός, όπως μιλάμε για τις ράτσες των σκυλιών, καθαρόαιμα και ημίαιμα.
Ιδεολογία βαθιά ριζωμένη από την εποχή της ιμπεριαλιστικής Ευρώπης που είχε εντάξει τους μη λευκούς στην κατηγορία του ζώου. Δεύτερο, ο αντισημιτισμός. Οι Εβραίοι δεν είναι φυλή. Είναι θρησκεία. Είναι εξίσου πολίτες μιας χώρας, όπως και υπόλοιποι που έχουν άλλη θρησκεία. Και η κυριαρχούσα χριστιανική μονοθεϊστική θρησκεία δεν ανεχόταν μιαν άλλη ανταγωνιστική θρησκεία -στην αρχή τις μπέρδευαν.
Η χριστιανική εξουσία ταυτισμένη με το κράτος, όπως εξάλλου κάθε εξουσία, έχει ανάγκη από αποκλεισμούς. Και ο αντισημιτισμός έδωσε την πατέντα. Σήμερα τη θέση των Εβραίων -ο αντισημιτισμός έχει σχετικά ξεθωριάσει- έχει πάρει η ισλαμοφοβία. Τρίτο στοιχείο είναι ο εθνοκεντρισμός. Υπεροχή της δικής μας κοινότητας βάσει πολιτισμικών παραδόσεων, επιτευγμάτων ή οικονομικής ανάπτυξης.
Να θυμηθούμε εδώ τους «γυφτοσκοπιανούς». Τέταρτο στοιχείο, ο θρησκειοκεντρισμός. Αποκλειστικό κοπιράιτ της θρησκευτικής αλήθειας, μοναδικοί διαχειριστές της και υποστήριξή της με όλα τα μέσα. Ακόμα και με όπλα και σφαγές (φονταμενταλισμός). Πέμπτο στοιχείο η ξενοφοβία.
Ο,τι έχουμε εμείς είναι ιερό και οποιαδήποτε πρόσμειξη από έναν άλλον πολιτισμό απειλεί την εθνική μας ταυτότητα (εκτός βέβαια αν είναι καταναλωτικά είδη. Κανείς ξενόφοβος δεν αρνήθηκε μια Μερσεντές ή κάποιο γνήσιο ιταλικό κοστούμι). Εκτο η πρόταξη των γηγενών. Δεν μπορούν οι μετανάστες να έχουν τα ίδια δικαιώματα με τους Ελληνες. Πρώτα οι Ελληνες, κατά τη Χρυσή Αυγή και πολλούς άλλους. Τέλος, η ετεροφοβία. Ο,τι ξεφεύγει από το κυρίαρχο ρεύμα, σε όλα τα επίπεδα, απόψεις, τρόπο ζωής, σεξουαλικές προτιμήσεις, στο πυρ το εξώτερον.
Αυτές οι αντιλήψεις, που είναι διάχυτες σε όλες τις λευκές χριστιανικές χώρες της Ευρώπης, θεωρούνται φυσιολογικές και κανονικές και μπορούν να τις υποστηρίζουν, αν όχι όλες μαζί, κάποιες επιμέρους, άνθρωποι που είναι οπαδοί ή μέλη οποιουδήποτε κόμματος, ακόμα και αριστεροί. (Π.χ. ΚΚΕ για τη ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα, τα ναρκωτικά, ή προσωπικότητες της Αριστεράς όπως Γλέζος, Θεοδωράκης, Μελίνα για το λεγόμενο «μακεδονικό ζήτημα»). Και επί του ιδίου θέματος, ακόμα και έντυπα της ριζοσπαστικής Αριστεράς, π.χ. «Δρόμος», που κατά τα άλλα έχει κάτι να πει για την ανασυγκρότηση της ανύπαρκτης πια Αριστεράς στον υπαρκτό κόσμο των αριστερών προσφύγων.
Ο νεοφασισμός, σε αντιδιαστολή με τους κλασικούς φασίστες, δεν χρησιμοποιεί ανοιχτά βία, όπως π.χ. η Χρυσή Αυγή ή άλλες αδελφές οργανώσεις στην Ευρώπη. Συχνά παίρνει αποστάσεις ή ακόμα καταδικάζει «ιστορικά» επιτεύγματα του φασισμού όπως το Ολοκαύτωμα, ενώ οι παραδοσιακοί ομογάλακτοι το αρνούνται.
Κύριο όπλο είναι τα ΜΜΕ που του δίνουν απλόχερα δημοσιότητα, ιδίως τα τηλεοπτικά, όπου οι εκπρόσωποί του γίνονται «εκλεκτοί προσκεκλημένοι» στα πάνελ των διαφόρων «συζητήσεων-θέαμα». Και αυτό στο οποίο αποσκοπούν είναι η κατάκτηση της πλειοψηφίας και της εξουσίας. Φορούν τον μανδύα της νομιμότητας και απαιτούν και διεκδικούν ισότιμη θέση με τα άλλα κόμματα. Και το έχουν καταφέρει σε μια κοινωνία, όχι μόνο εδώ, που αδιαφορεί και με αυτό τροφοδοτεί τον νεοφασισμό.
