Η πανδημία του «κοροναϊού» έχει αλλάξει άρδην την κοινωνική ζωή. Εκτός από την άμεση απειλή της ζωής των πολιτών και δη των ευπαθών ομάδων, προκύπτουν και πολλά ερωτηματικά που αφορούν τις αιτίες, τις αντιδράσεις, τα μέτρα αντιμετώπισης και τέλος τα αναγκαία διδάγματα για ένα ελπιδοφόρο μέλλον. Ως μη ειδικός θα αποφύγω αναφορές στις αιτίες εμφάνισης του προβλήματος, αλλά θα σημειώσω απλά ότι αν αποκλείσουμε το ενδεχόμενο της σκόπιμης δημιουργίας του, η πανδημία έχει άμεση σχέση με τις γενικότερες αλλαγές στο κλίμα, στο φυσικό και στο ανθρώπινο περιβάλλον.
Το «ευαγγέλιο» του νεοφιλελευθερισμού
Η γιγάντωση της πανδημίας του «κοροναϊού» στην Ιταλία και η ραγδαία εξάπλωση του στην Ισπανία, Γαλλία και άλλες ευρωπαϊκές χώρες, μαζί και στην Ελλάδα, έφεραν το πρόβλημα στην τελευταία Σύνοδο Κορυφής των ηγετών της ΕΕ (26/3/20). Εκεί στην ουσία αναδείχτηκαν τρία προβλήματα. Το ζήτημα της «κοινοτικής αλληλεγγύης», το ζήτημα της δημόσιας υγείας και τα αναγκαία οικονομικά μέτρα για στήριξη εργαζόμενων και επιχειρήσεων. Στο πρώτο, δεν χωράει αμφιβολία ότι οι κατά καιρούς φαμφάρες περί «ευρωπαϊκής αλληλεγγύης» αποδείχτηκε …αέρας κοπανιστός. Είναι εκπληκτικό το γεγονός ότι στη δεινά πληττόμενη Ιταλία, δεν υπήρξε ούτε μια συμβολική έστω κίνηση αλληλεγγύης πχ. από την ισχυρή οικονομικά Γερμανία. Αντίθετα αυτό το «χέρι βοήθειας», ήλθε από τη Ρωσία, Κούβα και Κίνα, με αποτέλεσμα σε ορισμένες ιταλικές πόλεις να γίνει, σε δημόσιους χώρους, υποστολή της σημαίας της ΕΕ και έπαρση των σημαιών των τριών χωρών που έστειλαν βοήθεια.!! Επίσης είναι εκπληκτικό ότι η ΕΕ με πρωτοβουλία της Πολωνίας, απαγόρευσε στα ρωσικά αεροπλάνα με τη βοήθεια, να πετάξουν πάνω από τον εναέριο χώρο της και πέρασαν τελικά πάνω από Τουρκία και Ελλάδα για να φθάσουν στην Ιταλία.!!
Σκίτσο Π.Ζερβού, www.efsyn.gr, 27.3.2020
Όσο για το οικονομικό σκέλος της στήριξης των πληττόμενων χωρών και ευρωπαϊκών λαών, η στάση της Γερμανίας και των στενών συμμάχων της ήταν προσήλωση στο «Νεοφιλελεύθερο Ευαγγέλιο», με άρνηση της έκδοσης ειδικού ομολόγου (κοροναϊκού ομολόγου), δεδομένου ότι η απώλεια νομισματικής κυριαρχίας, δεν παρέχει τη δυνατότητα χαμηλότοκου δανεισμού κάθε χώρας από την Κεντρική της Τράπεζα, αλλά μόνο από τις αγορές, δηλαδή από τα «γεράκια της τοκογλυφίας». Το μόνο που δέχτηκε η Α.Μέρκελ, ήταν η προσφυγή σε δανεισμό από την ESM με ανάλογες δεσμεύσεις. Δηλαδή με Μνημονιακά μέτρα, από τα οποία η Ελλάδα έχει πικρή εμπείρα.! Το μόνο στοιχείο κάποιας ανακούφισης, ήταν η προσωρινή χαλάρωση του Συμφώνου Σταθερότητας (σε ότι αφορά το ύψος του δημόσιου ελλείμματος και χρέους), καθώς η απόφαση της ΕΚΤ με επικεφαλής τη Λαγκάρντ, να δώσει «πιστωτική επέκταση» μέσω τραπεζών (αγορά κρατικών ομολόγων) ύψους 750 δις € για όλες τις χώρες, σε αναλογία με το ύψος του ΑΕΠ (στην Ελλάδα 12-13 δις), τα οποία αποτελούν δανεισμό και κάποια στιγμή πρέπει να εξοφληθούν.
Η άρνηση στην πράξη της «κοινοτικής αλληλεγγύης» διαμοιρασμού των κινδύνων, επανέφερε στο προσκήνιο το κρίσιμο ερώτημα προς τι η ύπαρξη της «Ένωσης»; Είναι χαρακτηριστικό ότι ο γάλλος πρόεδρος Ε.Μακρόν δήλωσε ότι «οι πολιτικές αντιδράσεις απέναντι σε αυτή την πολιτική θα μπορούσαν να σκοτώσουν το ευρωπαϊκό εγχείρημα». Όμως δεν είναι «οι πολιτικές αντιδράσεις» της Ιταλίας και Ισπανίας, οι οποίες έδωσαν διορία δέκα ημερών για λήψη τελικής απόφασης, αλλά η επιμονή της Γερμανίας να τηρήσει το «νεοφιλελεύθερο ευαγγέλιο» (πλαίσιο οικοδόμησης Ευρωζώνης) που σκοτώνουν την ιδέα της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Το πρακτικό αποτέλεσμα της Συνόδου, ήταν η κοινή επιστολή των αρχηγών 9 χωρών, κυρίως μεσογειακών (Γαλλίας, Ιταλίας, Ισπανίας, Ελλάδας, Πορτογαλίας, κά) για έκδοση «κορονο-ομολόγου», η οποία σηματοδότησε ένα εσωτερικό μπλοκ που εντείνει τις αντιθέσεις βορρά και νότου της ΕΕ και με έμμεσα αποκαλύπτει το αντιλαϊκό υπόβαθρο οικοδόμησης της Ευρωζώνης και ΕΕ.
Από την άλλη τα αδιέξοδα του νεοφιλελευθερισμού και η επιθετικότητα του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού, είχαν και πάλι την …«τιμητική τους» στη σύνοδο των αρχηγών «G-7» (ΗΠΑ, Ιαπωνία, Γερμανία, Γαλλία, Αγγλία, Ιταλία, Καναδάς), με αφορμή την κρίση κοροναϊού. Στο κοινό ανακοινωθέν, το οποίο τελικά δεν βγήκε, ο Ντ.Τραμπ ήθελε να μπει ειδικός χαρακτηρισμός για τον κοροναϊό, ότι είναι κινέζικος ή Γιουχάν («China virus» or «Wuhan virus»). Η απαίτηση του δεν είναι απλώς εκδήλωση «πολιτικής σχιζοφρένιας», αλλά μια «ψυχροπολεμική ψύχωση» που διαπνέει όλο το επιτελείο του Τραμπ και πρώτα απ’ όλα τον υπ. Εξωτερικών Μ.Πομπέο, ο οποίος πριν λίγο διάστημα είχε δηλώσει ότι, «του είναι ιδιαίτερα ανυπόφορο να συνομιλεί με το Κ.Κ.Κίνας».!
Διδάγματα για ένα ελπιδοφόρο μέλλον
Η πανδημία του κοροναϊού, έδειξε περίτρανα στο κοινωνικό πεδίο, την αποτυχία του νεοφιλελευθερισμού να ανταποκριθεί στην αντιμετώπιση σύνθετων καταστάσεων με όρους αγοράς. Ιδιαίτερα τα συστήματα υγείας σε χώρες με παράδοση (όπως κατά κανόνα οι χώρες της ΕΕ), λόγω της σταδιακής αποδυνάμωσης τους τις τελευταίες δεκαετίες από τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές, στέκονται σήμερα αδύναμα να ανταποκριθούν στις ανάγκες της πανδημίας. Το νοσηλευτικό προσωπικό και οι ασθενείς, κυρίως από λαϊκά στρώματα, υφίστανται τις συνέπειες, της στέρησης από τη μια της ιατρικής φροντίδας και ανθρώπινης προσοχής και από την άλλη τις δύσκολες συνθήκες εργασίας και σωματικής-ψυχολογικής εξάντλησης των εργαζόμενων στην υγεία. Αντίθετα ιδιωτικά θεραπευτήρια-ιατρικές δομές υγείας, αντιμετωπίζουν κατά κανόνα την πανδημία ως «χρυσή ευκαιρία» κερδοσκοπίας (από ιατρικο-φαρμακευτικά υλικά μέχρι και παροχή υπηρεσιών), βρίσκοντας μάλιστα την ανοχή, ακόμα και αρωγή των επίσημων κυβερνήσεων.
Δεν είναι η στιγμή για μια συνολική αξιολόγηση της πανδημίας και όλων των μέτρων που ελήφθησαν στην Ελλάδα. Ωστόσο παρ’ ότι τα αυστηρά μέτρα αυτοπεριορισμού, πάρθηκαν σχετικά έγκαιρα και παρεμπόδισαν τη δημιουργία καταστάσεων τύπου Ιταλίας, στο πεδίο της αναβάθμισης του δημόσιου συστήματος υγείας, με ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό, υπάρχουν έντονες αγκυλώσεις της νεοφιλελεύθερης πολιτικής, που προωθεί τη σκανδαλώδη στήριξη του ιδιωτικού τομέα και την «παροχή υποσχέσεων» στήριξης του δημόσιου συστήματος. Ειδικότερα το τριπλό δώρο ύψους 30 εκατ. € της κυβέρνησης στους ιδιώτες-κλινικάρχες εν μέσω πανδημίας, αποτελεί πραγματικό σκάνδαλο. Προβλέπει: α) αύξηση 100% (!) της τιμής αποζημίωσης των ιδιωτικών κλινικών ΜΕΘ (από 800 σε 1.600 €), β) υπερκοστολόγηση των ιδιωτικών εργαστηρίων για τεστ ανίχνευσης του κοροναϊού και γ) δυνατότητα επέκτασης των ιδιωτικών ΜΕΘ κατά 40%.! Η κυβέρνηση αντί να αποφασίσει το πέρασμα των ιδιωτικών κλινικών και θεραπευτηρίων στον έλεγχο του κράτους, έστω για όσο διάστημα διαρκεί η πανδημία, όπως έκαναν η Ιρλανδία και Ισπανία, προχώρησε σε μέτρα ….ενίσχυσης του ιδιωτικού τομέα υγείας.!!
Μια βιώσιμη και αποτελεσματική πολιτική στο χώρο της υγεία απαιτεί άμεσα και μακροπρόθεσμα μέτρα, με στόχο την άμεση στήριξη των ασθενών και την ανακούφιση του υγειονομικού προσωπικού, έχοντας προοπτικά τη δημιουργία ενός καθολικού δημόσιου και δωρεάν συστήματος υγείας με ελεύθερη πρόσβαση όλων όσων έχουν ανάγκη. Το παράδειγμα-μοντέλο της Κούβας είναι προς μίμηση, πράγμα που το αναγνωρίζει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ), κι όχι απλά …κάποιοι «κουβανόπληκτοι».!
Ειδικότερα χρειάζεται:
Να ανοίξουν άμεσα όλες οι κλειστές δημόσιες πρωτοβάθμιες δομές υγείας, ώστε να βρίσκει ο πολίτης γιατρό για το σπίτι του, να ανοίξουν όλα τα κλειστά δημόσια νοσοκομεία με πρώτο το Λοιμωδών.
Να προσληφθεί με έκτακτες ρυθμίσεις μόνιμο ιατρονοσηλευτικό προσωπικό για να στελεχωθεί ο θεσμός τού οικογενειακού γιατρού, τα ΤΕΠ και οι κλινικές των νοσοκομείων, ιδιαίτερα μόνιμο προσωπικό για τις ΜΕΘ.
Να εξασφαλιστεί ιατρική παρακολούθηση σε βρεφονηπιακούς σταθμούς δημοτικά σχολεία, Γυμνάσια και Λύκεια, σε προνοιακά ιδρύματα, γηροκομεία, στρατιωτικές μονάδες, δομές προσφύγων και μεταναστών.
Να εξασφαλιστεί η προμήθεια σε φάρμακα, υγειονομικό υλικό, είδη υγιεινής όλων των δημόσιων μονάδων υγείας.
Δωρεάν διάθεση στον πληθυσμό και ιδιαίτερα σε όλους τους χώρους που υπάρχει συνωστισμός (π.χ. μέσα μαζικής μεταφοράς) μέσων προφύλαξης (μάσκες, αντισηπτικά).
Η αύξηση των δαπανών για την υγεία και στήριξη των δημόσιων δομών υγείας με ενίσχυση του προσωπικού και της υλικοτεχνικής υποδομής είναι αδήριτη ανάγκη.
Ασφαλώς το θέμα της πανδημίας του κοροναϊού, δεν αντιμετωπίζεται αποτελεσματικά στα πλαίσια μιας χώρας, όταν μοιραία υπάρχουν σχέσεις και επαφές (οικονομικές, επιστημονικές, πολιτιστικές κά) μεταξύ χωρών. Τα όποια μέτρα, ακόμα και το κλείσιμο συνόρων δεν μπορεί παρά να έχουν προσωρινό χαρακτήρα. Άρα χρειάζεται κατ’ αρχάς, η διεθνής συνεργασία μεταξύ χωρών και αρμόδιων φορέων για την αντιμετώπιση των συνεπειών, καθώς και διεθνείς δεσμευτικές ρυθμίσεις καταπολέμησης των αιτίων και αντιμετώπισης των απειλών, με αντίστοιχη χρηματοδοτική στήριξη στα πλαίσια μέτρων αλληλεγγύης μεταξύ χωρών. Άρα ο ρόλος του ΟΗΕ και διεθνών οργανισμών πρέπει να αναβαθμιστεί για την αντιμετώπιση παρόμοιων οικουμενικών προβλημάτων.
28.3.2020
*Γιάννης Τόλιος, διδάκτωρ Οικονομικών
