Η μεγαλύτερη συνοριογραμμή στον πλανήτη, είναι αυτή μεταξύ Ρωσίας και Καζακστάν. Τα 7.640 χλμ αποτελούν τη μεγαλύτερη συνεχόμενη συνοριακή γραμμή στον κόσμο. Το αχανές Καζακστάν μοιάζει σαν την αυλή της Ρωσίας, που στο μεγαλύτερο τμήμα της είναι αδύνατο να φυλαχτεί. Κι αυτό φυσικά αποτελεί την αχίλλειο πτέρνα της “Αρκούδας”. Στο Καζακστάν ξέσπασαν αναπάντεχα βίαιες συγκρούσεις, οι οποίες χαρακτηρίστηκαν αυθόρμητες. Πόσο αναπάντεχες και πάνω απ’ όλα, πόσο αυθόρμητες ήταν αυτές οι συγκρούσεις;
Σε παλιότερο άρθρο μου είχα περιγράψει τα σχέδια μεταφοράς πετρελαίου και φυσικού αερίου από το Καζακστάν και γενικότερα από την Κεντρική Ασία. Πρόκειται για πέντε γεωπολιτικά σχέδια μεταφοράς υδρογονανθράκων, τα οποία οι παίκτες-κλειδιά προσπαθούν να επιβάλουν ο καθένας για τα συμφέροντά του εδώ και 30 χρόνια. Οι λόγοι πολλοί αλλά ο κυριότερος είναι η αναταραχή και η ανασφάλεια στο Αφγανιστάν που δεν επιτρέπει κανένα από τα πέντε αυτά σχέδια να τελεσφορήσουν.
Μπορεί το Καζακστάν να είναι γνωστό για την σπουδαιότητά του στην παγκόσμια αγορά πετρελαίου και φυσικού αερίου, αλλά είναι άγνωστο για άλλους εξίσου σπουδαίους αν όχι και σπουδαιότερους λόγους! Τι είναι τελικά το Καζακστάν, με το οποίο ασχολήθηκαν όλα τα ΜΜΕ του πλανήτη; Δεκάδες αναταραχές συμβαίνουν σε πολλές χώρες, αλλά ουδείς ασχολήθηκε τόσο έντονα και τόσο μαζικά.
Το Καζακστάν παράγει συνολικά 178.000.000 τόνους ενέργειας (Mtoe) ισοδύναμου πετρελαίου. Αυτό από μόνο του το καθιστά παίκτη-κλειδί στην Ασία. Κατέχει το 3,2% των παγκόσμιων αποθεμάτων πετρελαίου με τα αποδεδειγμένα αποθέματά του να είναι σήμερα 33,5 δισ. βαρέλια. Εξάγει το 85% του πετρελαίου του. Διαθέτει αποδεδειγμένα κοιτάσματα φυσικού αερίου ύψους 83,9 τρισ. κυβικών ποδών.
Στις διεθνείς αγορές ενέργειας
Παράγει ετησίως 109.000.000 τόνους άνθρακα που το καθιστούν παίκτη-κλειδί και σε αυτόν τον τομέα στην Ασία. Είναι περιζήτητο στις διεθνείς αγορές ενέργειας, διότι κατέχει το 12% των παγκόσμιων αποθεμάτων ουρανίου. Οι μεγάλες πυρηνικές δυνάμεις θέλουν το Καζακστάν με το μέρος τους, γιατί εκεί παράγεται ετησίως το 43% του ουρανίου που καταναλώνεται στον πλανήτη! Το Καζακστάν λοιπόν είναι πολλά πράγματα για την παγκόσμια οικονομία, τα οποία εξηγούν το ενδιαφέρον.
Αν ταξινομήσουμε τα σημαντικότερα, το Καζακστάν σημαίνει τα εξής: Πρώτο σε παραγωγή ουρανίου, τρίτο σε παραγωγή βωξίτη, έκτο σε παραγωγή βισμουθίου, έβδομο σε παραγωγή θείου, ένατο σε εξαγωγές άνθρακα, ένατο σε εξαγωγές πετρελαίου, ένατο σε παραγωγή ψευδαργύρου, δέκατο σε παραγωγή χρυσού, ενδέκατο σε παραγωγή χαλκού, δωδέκατο σε εξαγωγές φυσικού αερίου, δωδέκατο σε παραγωγή σιδηρομεταλλευμάτων, δωδέκατο σε παραγωγή μολύβδου, δέκατο τέταρτο σε παραγωγή μαγγανίου και δέκατο έβδομο σε παραγωγή φωσφορικών αλάτων. Αλλά δεν είναι μόνο αυτά. Κατέχει, επίσης, αξιοζήλευτες θέσεις διεθνώς σε παραγωγή τιτανίου, καδμίου, καλίου, μαγνησίου, ρήνιου, γάλλιου και σχεδόν όλη την γκάμα των γνωστών σπάνιων γαιών.
Το Καζακστάν έχει ισχυρή αυτοκινητοβιομηχανία, η οποία στην Πανδημία εκτινάχτηκε κατά 55% σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια. Στο τομέα της κατανάλωσης έχει υψηλούς δείκτες στις λιανικές πωλήσεις αγαθών στο εσωτερικό, ειδικά από το 2015 και μετά, με πλήθος επενδύσεων από κολοσσούς όπως η Carrefour, η Leroy Merlin, η McDonald’s και η KFC.
Το 2016 κατατάχτηκε διεθνώς ως η 4η καλύτερη αναπτυσσόμενη χώρα σε λιανικές επενδύσεις. Ο τουρισμός του αυξήθηκε από σχεδόν μηδενικά επίπεδα και αποδίδει ένα 5% στο ΑΕΠ που θεωρείται άθλος. Αλλά και η βιομηχανία του τζόγου με επενδύσεις σε καζίνο απέφερε πολλά έσοδα. Έχουμε αναλύσει παλιότερα τις επενδύσεις γιγάντων του τζόγου από την Ντακότα των ΗΠΑ στο Καζακστάν.
Η πολιτική Ναζαρμπάγιεφ
Επί προεδρίας Ναζαρμπάγιεφ η φορολογία για ξένους επενδυτές μειώθηκε σταδιακά από το 30% στο 20% την δεκαετία του 2000, ενώ ο ΦΠΑ από το 16% στο 12%. Όλα αυτά είχαν ως αποτέλεσμα ξένες επενδύσεις. Πολλές χώρες έσπευσαν να επενδύσουν δισ. δολάρια στο Καζακστάν με πρωταγωνιστές την Ολλανδία που ως το 2014 είχε επενδύσει 65 δισ., τις ΗΠΑ με 26 δισ. και την Ελβετία με 15 δισ.
Στις αρχές του 1990, το Καζακστάν υπέφερε από πληθωρισμούς της τάξης του 1.650% και το νόμισμά του ήταν για τα σκουπίδια. Με την πολιτική του, όμως, άλλαξε τα δεδομένα. Από το 1991 ως το 2019, προσέλκυσε ξένες άμεσες επενδύσεις άνω των 350 δισ. δολαρίων από 120 χώρες. Πρωταγωνίστησαν οι χώρες-μέλη της ΕΕ με ποσοστό άνω του 50% και ακολουθούν ΗΠΑ, Βρετανία, Κίνα και Ρωσία.
Το Καζακστάν δημιούργησε 12 ειδικές οικονομικές ζώνες με ειδικά καθεστώτα για μικρές επιχειρήσεις και προσέλκυσε επιπρόσθετα πάνω από 8.000 μικρές ξένες επιχειρήσεις. Οι 12 αυτές ειδικές οικονομικές ζώνες είχαν μεταξύ τους διαφορετικό προσανατολισμό με κορυφαία την πόλη Αστάνα (θα πει νέα πόλη) η οποία παρείχε τις απαραίτητες υποδομές για εκτέλεση δραστηριοτήτων, οι οποίες είχαν προτεραιότητα έναντι όλων των άλλων επιχειρηματικών δράσεων.
Παράδεισος για κρυπτονομίσματα
Προβλήματα υπήρξαν πολλά στην ξέφρενη αυτή αναπτυξιακή πορεία. Η ενεργειακή κρίση και το κραχ του 2014 συντέλεσαν σε αυτό. Και έπεσαν πάνω στην κρίση της Ουκρανίας με αποτέλεσμα η χώρα να υποτιμήσει τότε το νόμισμά της κατά 19%. Οι ιδιωτικοποιήσεις της περιόδου 2016-2020, όμως, έφερε άλλα επτά δισ. δολάρια στα δημόσια ταμεία και ισορρόπησε τα δημοσιονομικά.
Εν μέσω πανδημίας το Καζακστάν άρχισε να καταργεί τις διακρίσεις κατά των γυναικών και με ένα φιλόδοξο επιθετικό πρόγραμμα άρχισε να εξάγει καινοτομικά προϊόντα σε Κίνα, Γεωργία, Ρωσία, Τσεχία και φυσικά στην Τουρκία με την οποία διατηρεί ισχυρούς δεσμούς. Τα εξαγώγιμα αυτά προϊόντα δεν έχουν κατά κανόνα σχέση με τις ξένες εταιρείες. Πρόκειται κυρίως για προϊόντα, όπως το γάλα, τα προβιοτικά, είδη υγιεινής, φάρμακα, ποτά και τρόφιμα, που είναι αποτέλεσμα έρευνας Καζάκων επιστημόνων.
Ένας άλλος τομέας στον οποίο το Καζακστάν είναι κεντρικό σημείο αναφοράς στον πλανήτη είναι τα κρυπτονομίσματα. Όχι μόνο το bitcoin αλλά το σύνολο των κρυπτονομισμάτων. Η χώρα αποτελεί εδώ και χρόνια τον παράδεισο του cryptomining. Γι’ αυτό και η αναταραχή έφερε κάθετη πτώση της τιμής του bitcoin και των άλλων κρυπτονομισμάτων. Η εξόρυξη κρυπτονομισμάτων είναι μια περίπλοκη διαδικασία. Απαιτεί υπολογιστές υψηλής ισχύος (και συνεπώς ηλεκτρική ενέργεια), που λύνουν σύνθετους μαθηματικούς γρίφους για να δημιουργήσουν ένα νέο “μπλοκ” στο blockchain.
Tο Καζακστάν, με τους πλούσιους ενεργειακούς πόρους του, έγινε πριν αρκετά χρόνια μια ελκυστική εναλλακτική λύση απέναντι στην Κίνα για τα κρυπτονομίσματα διεθνώς. Σήμερα, αντιπροσωπεύει το 18% του παγκόσμιου δικτύου των κρυπτονομισμάτων σύμφωνα με το Κέντρο Εναλλακτικών Χρηματοοικονομικών του Κέιμπριτζ. Και η εξόρυξη γινόταν κυρίως με χρήση ενέργειας από εργοστάσια παραγωγής ρεύματος που χρησιμοποιούν λιγνίτη και ντίζελ.
Μπροστά στην επερχόμενη κρίση που έριξε την τιμή του bitcoin σε πρωτοφανή επίπεδα, το Καζακστάν, έσπευσε να δηλώσει προχτές ότι προτίθεται να βοηθήσει την εξόρυξη κρυπτονομισμάτων. Πώς θα το κάνει αυτό; Με την ίδρυση ενός νέου εργοστασίου πυρηνικής ενέργειας. Θα αντικαταστήσει δηλαδή την ενέργεια που παρέχει σε όσους εξορίσουν κρυπτονομίσματα και θα τους πάει από τους λιγνίτες και το ντίζελ σε ένα πιο δυνατό καύσιμο, το ουράνιο, που το διαθέτει όσο κανείς άλλος στον πλανήτη. Άρα, περιμένουμε νέες επενδύσεις, αυτή τη φορά στον τομέα της πυρηνικής ενέργειας!
Ο “ακτινοβόλος σουλτάνος”
Αρκετοί αναλυτές ξεχνάνε ότι στο Καζακστάν βρίσκεται το ιστορικό κοσμοδρόμιο του Μπαϊκονούρ, από όπου κάποτε αποκλειστικά η πρώην Σοβιετική Ένωση και μετά η Ρωσία εκτόξευαν τους πυραύλους τους! Οι εποχές άλλαξαν και στο Μπαϊκονούρ τώρα πυραύλους εκτοξεύει και η αμερικανική NASA. Και εσχάτως ο Έλον Μασκ με το πρόγραμμα SPACE-X. Μόνο γι’ αυτό θα μπορούσαμε να γράφουμε πολλά! Απλά εντάξτε το κι αυτό στην εξίσωση.
Μετά από όλα αυτά, κρίνω απαραίτητο να υπενθυμίσω την επίσημη εξήγηση διεθνώς για τα επεισόδια στο Καζακστάν. Σύμφωνα, λοιπόν, με τα διεθνή ΜΜΕ, οφείλεται στο γεγονός ότι στις αρχές του μήνα αυξήθηκε πολύ η τιμή του φυσικού αερίου, από 85 τένγκε (τοπικό νόμισμα) σε 120. Μετά από όσα περιγράψαμε, μας λένε ότι η εξέγερση οφείλονταν σε μια αύξηση 40% της τιμής του φυσικού αερίου! Πόσοι από εσάς το πιστεύετε άραγε;
Η πρωτεύουσα Αστάνα μετονομάστηκε προσφάτως σε Νουρ-Σουλτάν προς τιμήν του επί 30 χρόνια προέδρου Νουρσουλτάν Ναζαρμπάγιεφ (Νουρσουλτάν σημαίνει στα Καζάκικα “ακτινοβόλος σουλτάνος”). Η πόλη είναι αδελφοποιημένη με την Σμύρνη και την Άγκυρα! Δεν θα επιμείνω στην πραγματική αιτία της εξέγερσης. Ούτε θα σας ζητήσω να ερμηνεύσετε την αλλαγή θρησκεύματος του Νουρσουλτάν Ναζαρμπάγιεφ που από άθεος έγινε μουσουλμάνος, ούτε την αλλαγή ονομάτων πόλεων όπως η Άλμα-Άτα που έγινε Αλμάτι!
Με τις σχέσεις Τουρκίας-Καζακστάν θα ασχοληθούμε σε άλλο άρθρο. Αλλά μετά την παραπάνω ανάλυση, δεν αισθάνεστε ότι στην πίσω αυλή της Ρωσίας μαζεύτηκε πολύς κόσμος; Δεν αισθάνεστε ότι υποβαθμίζεται η εστία στην Ουκρανία με το πρόβλημα στο Καζακστάν; Εξακολουθείτε να πιστεύετε ότι επρόκειτο για αυθόρμητη εξέγερση, στην οποία δεν συμμετείχε κανείς άλλος πέραν των Καζάκων;
