Κατά τις τελευταίες δεκαετίες του Ψυχρού Πολέμου, υπήρχε ελάχιστη συνεργασία ή ευθυγράμμιση μεταξύ της Σοβιετικής Ένωσης και της Κίνας. Οι Ρώσοι είχαν πολύ πιο ανεπτυγμένη παγκόσμια στρατιωτική παρουσία, υψηλότερο επίπεδο φιλοδοξίας να επιβάλουν την ιδεολογία τους σε άλλους και πολύ μεγαλύτερη οικονομία. Η Κίνα ήταν κυρίως επικεντρωμένη στο εσωτερικό της, πάλευε (και τελικά τα κατάφερε) να βγάλει το μεγαλύτερο μέρος του τεράστιου πληθυσμού της από τη φτώχεια και να οικοδομήσει μια οικονομία που θα μπορούσε να τον θρέψει. Στις αρχές της δεκαετίας του 1960, οι δύο αυτές κομμουνιστικές δυνάμεις είχαν διασπαστεί αποφασιστικά.
Ταχύτατη προσέγγιση…
Ο κόσμος έχει προχωρήσει από τότε και σήμερα υπάρχει μια ταχέως αυξανόμενη προσέγγιση μεταξύ Μόσχας και Πεκίνου, η οποία φάνηκε πιο έντονα προσφάτως στη σταθερή υποστήριξη της Κίνας στην επέμβαση υπό την ηγεσία της Ρωσίας στην εμφύλια αναταραχή στο Καζακστάν.
Πόσο σοβαρή και σταθερή είναι αυτή η σχέση και τι σημαίνει για τις ΗΠΑ και τους δημοκρατικούς συμμάχους τους;
Η Ρωσία και η Κίνα μοιράζονται μια μακρά παράδοση αυταρχικής διακυβέρνησης και κομμουνιστικής ιδεολογίας. Έχουν μια γενική αντιπάθεια για οποιαδήποτε διεθνή ενέργεια επιτρέπει παρέμβαση στις εσωτερικές υποθέσεις ενός κυρίαρχου κράτους, ειδικά όταν η δικαιολόγησή της περιλαμβάνει παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. (Ο Κινέζος πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ διαβεβαίωσε τον Ρώσο ηγέτη Βλαντιμίρ Πούτιν για “την σθεναρή αντίθεση της Κίνας σε κάθε προσπάθεια εξωτερικών δυνάμεων να προκαλέσουν αναταραχή και να υποκινήσουν “πολύχρωμη επανάσταση” στο Καζακστάν”).
Στο Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, γενικά ψηφίζουν συντονισμένα, ασκώντας από κοινού βέτο σε ψηφίσματα για τα πάντα, από τη Συρία έως τη Βενεζουέλα και τη Μιανμάρ.
Διπλωματικά, η Κίνα και η Ρωσία ενδιαφέρονται αμφότερες για την οικοδόμηση νέων διεθνών οργανισμών ως εναλλακτικές λύσεις προς τους υπό αμερικανική ηγεσία θεσμούς των οποίων η “σκούφια” κρατά από την εποχή αμέσως μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Αυτές οι εναλλακτικές περιλαμβάνουν τον Οργανισμό Συνθήκης Συλλογικής Ασφάλειας (CSTO) έξι πρώην σοβιετικών κρατών (υπό τη σκέπη του οποίου πραγματοποιήθηκε η επέμβαση στο Καζακστάν), τον Οργανισμό της Συνεργασίας της Σαγκάης (η μεγαλύτερη μη κυβερνητική οντότητα στον κόσμο, με βάση τον πληθυσμό των κρατών-μελών της) και τη νέα Περιφερειακή Συμπεριληπτική Οικονομική Εταιρική Σχέση, μια ζώνη ελεύθερων συναλλαγών στη Ασία.
…και σε στρατιωτικό επίπεδο
Από εκεί και πέρα, υπάρχει η αναπτυσσόμενη στρατιωτική σχέση. Οι μεγαλύτερες στρατιωτικές ασκήσεις που έχουν πραγματοποιηθεί από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου στον κόσμο έλαβαν χώρα στα σύνορα Ρωσίας και Κίνας το φθινόπωρο του 2018, υπό την ονομασία Vostok-2018.
Σε αυτές έλαβαν μέρος πάνω από 300.000 Ρώσοι και Κινέζοι στρατιώτες, σχεδόν 40.000 οχήματα, 80 πολεμικά πλοία και χιλιάδες αεροσκάφη, ελικόπτερα και drones. Παρευρέθηκαν, δε, αμφότεροι οι Σι και Πούτιν. Οι φωτογραφίες που δόθηκαν στη δημοσιότητα, με Ρώσους και Κινέζους στρατιώτες να αγκαλιάζονται μετά τις κοινές ασκήσεις, είναι εντυπωσιακές.
Τα ρωσικά και κινεζικά πολεμικά πλοία προχωρούν συνήθως σε κοινή εκπαίδευση, όχι μόνο στον βόρειο Ειρηνικό, όπου θα μπορούσε κανείς στο κάτω-κάτω να το περιμένει. Έχουν αναπτυχθεί μαζί στην Ανατολική Μεσόγειο, στον Βόρειο Ατλαντικό και στη Βαλτική Θάλασσα, στην καρδιά της Ευρώπης. Στο διάστημα, πρόσφατα ανακοίνωσαν μια κοινή αποστολή για την εγκατάσταση επανδρωμένου σταθμού στο φεγγάρι.
Αλληλοσυμπλήρωση
Σαφώς και υπάρχουν τομείς διαφωνιών και ανταγωνισμού.
Οι δύο χώρες δεν είναι το ίδιο ευθυγραμμισμένες σε ζητήματα όπως, για παράδειγμα, το κλίμα, με την Κίνα να λαμβάνει μια πιο εμπροσθοβαρή στάση ως προς τον περιορισμό των εκπομπών διοξειδίου άνθρακα. Ο Πούτιν επιθυμεί να κρατά στενά δεμένες στο άρμα της Ρωσίας τις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες της Κεντρικής Ασίας, ενώ η Κίνα επιδιώκει να διευρύνει τις οικονομικές σχέσεις και τις σχέσεις στο πεδίο της ασφαλείας με πολλές από αυτές. Η Κίνα πιέζει σκληρά για την πρωτοκαθεδρία στο Αφγανιστάν στον απόηχο της αποχώρησης των ΗΠΑ, με τη Ρωσία να είναι λιγότερο διατεθειμένη να εμπλακεί εκεί λόγω της δικής της οδυνηρής ιστορίας στη συγκεκριμένη χώρα.
Από γεωπολιτική άποψη, ωστόσο, οι δύο χώρες αλληλοσυμπληρώνονται. Η Κίνα έχει τεράστιο πληθυσμό, έλλειψη ζωτικής σημασίας φυσικών πόρων όπως το πετρέλαιο, μια ισχυρή και διαφοροποιημένη οικονομία και ισχυρή επιρροή σε μεγάλο μέρος της Ανατολικής Ασίας και της Υποσαχάριας Αφρικής. Η Ρωσία έχει έναν στάσιμο πληθυσμό, τεράστιους φυσικούς πόρους με τη μορφή πετρελαίου και φυσικού αερίου, πενιχρή διαφοροποίηση της οικονομίας της και ισχυρή επιρροή σε τμήματα της Ευρώπης, της Κεντρικής Ασίας και του Καυκάσου. Μαζί, δημιουργούν ένα τρομερό ζευγάρι.
Από την οπτική των ΗΠΑ και της Δύσης, αυτή η αναπτυσσόμενη συγκυριαρχία είναι ανησυχητική, ειδικά εάν ο Σι και ο Πούτιν κινηθούν προς το να αυξήσουν τον συντονισμό των πολιτικών τους, να μοιράζονται στρατιωτικές βάσεις, να προσφέρουν ο ένας στον άλλο διακριτικές οικονομικές παραχωρήσεις και να ανταλλάσσουν στρατιωτική τεχνολογία, όπως υπερηχητικούς πυραύλους και όπλα στον κυβερνοχώρο.
Οι στενότεροι σινο-ρωσικοί δεσμοί θα έχουν σημαντικό αντίκτυπο σε μια σειρά από κομβικά ζητήματα τα οποία αντιμετωπίζει η διεθνής κοινότητα, από την Ταϊβάν και την Ουκρανία (που θεωρούνται “απολωλότα πρόβατα” από την Κίνα και τη Ρωσία αντίστοιχα) μέχρι τα ανθρώπινα δικαιώματα σε παγκόσμια κλίμακα και τη διάδοση των πυρηνικών όπλων στη Βόρεια Κορέα και στο Ιράν.
Τι κάνει η Δύση;
Σε απάντηση, οι ΗΠΑ πρέπει να ωθήσουν τις δημοκρατίες παγκοσμίως προς την ενότητα του σκοπού της αντιμετώπισης της ευθυγραμμισμένης δράσης Μόσχας και Πεκίνου.
Τα βασικά στοιχεία μιας τέτοιας στρατηγικής θα πρέπει να περιλαμβάνουν την άσκηση έλξης στην Ινδία ώστε να κινηθεί προς την κατεύθυνση της Δύσης μέσω του εμπορίου και της στρατιωτικής συνεργασίας, την ενίσχυση της συνεργασίας στον τομέα της κυβερνοασφάλειας μεταξύ των “τεχνοδημοκρατιών”, την οικοδόμηση νέων οργανισμών ελεύθερου εμπορίου (πού είναι η Συνεργασία των Δύο Πλευρών του Ειρηνικού – TPP, τώρα που τη χρειαζόμαστε;) και τέλος την ενίσχυση της ασφάλειας και των πολυμερών θεσμών όπως ο Οργανισμός της Συνθήκης του Βορείου Ατλαντικού (NATO), η Παγκόσμια Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ).
Καθώς οι δύο αυταρχικές υπερδυνάμεις έρχονται εγγύτερα μεταξύ τους, η Δύση πρέπει να ανταποκριθεί συλλογικά – ξεκινώντας από ένα ενιαίο μέτωπο απέναντι στην αυξανόμενη απειλή της Ρωσίας προς την Ουκρανία.
*Σημείωση iskra: Το κείμενο αναλύει την ιδιοτελή οπτική της Δύσης για την προσέγγιση και συνεργασία Ρωσίας-Κίνας
Πηγή: BloombergOpinion
