Η Τουρκία στον καινούργιο κόσμο

Η παρουσία του προέδρου της Τουρκίας στην τριμερή συνάντηση με την Ρωσία και το Ιράν, για το μέλλον της Συρίας, επιβεβαιώνει ότι οι σχέσεις του Ερντογάν με τις ΗΠΑ βρίσκονται στο χειρότερο σημείο τους. Αυτό είναι κάτι, που από μόνο του θα έπρεπε να είναι αρκετά παράξενο, καθώς η συμμαχία των δύο χωρών υπήρξε μια γεωπολιτική σταθερά στον μεταπολεμικό κόσμο. Πριν κατακάτσουν οι στάχτες του 2^ου Παγκοσμίου Πολέμου, η Τουρκία κατοχυρώνεται στον νικητή από την δύση και εντάσσεται στο ΝΑΤΟ το 1952. Κυβερνήθηκε με ελεγχόμενες από τις ΗΠΑ κυβερνήσεις και με όργανο ελέγχου τον στρατό, που αναλάμβανε την διακυβέρνηση ο ίδιος, όταν χρειαζόταν να επιβάλλει την πολιτική τάξη.
Αυτή η επιδείνωση των σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών, επιβεβαιώνει επίσης την αίσθηση πως ο μεταπολεμικός κόσμος χάνει τις σταθερές του, καθώς οι σχέσεις ισχύος έχουν πλέον την τάση να ανατραπούν. Η διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, άφησε τις ΗΠΑ νικητή του ψυχρού πολέμου και απεδείχθη πως πράγματι για πρώτη φορά ένα μόνο κράτος είχε την ισχύ να κυριαρχήσει στο όλον. Ο μονοπολικός κόσμος όμως, μάλλον δεν ήταν φτιαγμένος να κρατήσει για πολύ. Οι ηττημένοι παλιοί εχθροί και νέοι ανταγωνιστές από το ιστορικό βάθος, επανέρχονται στο προσκήνιο. Γερμανία, Ιαπωνία, Ρωσία και η Κίνα κατέστησαν αναγκαίο έναν καινούργιο όρο που αντιτίθεται στον παλαιό για να εκφράσει την μεταβολή. Ο πολυπολικός κόσμος.
Οι ΗΠΑ, άσκησαν την κυριαρχία τους βασιζόμενοι σε ένα σύστημα συμμαχιών σχεδιασμένο ώστε να εξυπηρετεί έναν οικονομικό και πολιτικό ιμπεριαλισμό προς όφελός τους. Η συντριπτική στρατιωτική υπεροχή επέτρεψε την κηδεμονία του κόσμου αλλά χρησιμοποιήθηκε μονάχα στην πίσω αυλή του. Στην Ευρώπη, ο μεγάλος εχθρός ανασυγκροτήθηκε σε βιομηχανικό κέντρο κάτω από την εποπτεία των Αμερικανών και η επιβαλλόμενη ενοποίηση των Ευρωπαϊκών οικονομιών στηρίχθηκε από τις αμερικανικές χρηματοδοτήσεις. Η Γερμανία αποτέλεσε την οικονομική καρδιά της νέας Ευρώπης αφού από στρατιωτικοποιήθηκε και μετατράπηκε σε αμερικανική βάση. Η Γαλλία και η Βρετανία, σε πλήρη οικονομική και στρατιωτική εξάρτηση, αρκέστηκαν στον ρόλο του μικρού συνεταίρου και ανταμείφθηκαν με μερίδια στον Αμερικανικό ιμπεριαλισμό παρέχοντας στρατιωτικές διευκολύνσεις ενώ επιβραβεύτηκαν με την κατοχή πυρηνικών όπλων.
Η Ρωσία επανακάμπτει μάλλον γρήγορα από το σοκ της κατάρρευσης της κομμουνιστικής Σοβιετικής Ένωσης. Η κατοχή πυρηνικών όπλων, μια πραγματική γεωπολιτική σταθερά που παραμένει ως έχει, απέκλεισε κάθε σκέψη για ολοκληρωτικό έλεγχο της Ρωσίας, μέσω εισβολής και στρατιωτικής κατοχής. Διατήρησε την αυτοτέλειά της και στους πιο χαλεπούς καιρούς της δεκαετίας του 90 αν και βρισκόταν σε έναν εσωτερικό αγώνα επιβίωσης, χωρίς δυνατότητα παρέμβασης στα διεθνή πράγματα. Πλέον ανακτά μέρος της δύναμης της παλιάς Σοβιετικής Ένωσης, γεγονός που εκφράστηκε στην Συρία, αν και βρίσκεται αποκλεισμένη στα δυτικά της έχοντας χάσει τα εδάφη της Ανατολικής Ευρώπης που καρπώθηκε το ΝΑΤΟ. Ο μονοκομματικός καπιταλισμός της ακολουθεί τις εξελίξεις στην βιομηχανική και πολεμική παραγωγή. Στα νότια της σύνορα, η μεγαλύτερη χώρα του κόσμου, συναντά την Κίνα την χώρα με τον μεγαλύτερο πληθυσμό. Αυτή η συνάντηση, αν και είναι διαρκής, οπότε έχει παρελθόν, πραγματοποιείτε τώρα κάτω από διαφορετικούς όρους και είναι μία από τις περιπτώσεις που το μέγεθος μετράει.
Η λογική της ισχυροποίησης ελεγχόμενων κρατών, για την υποστήριξη των συμφερόντων των ΗΠΑ και τον έλεγχο των περιοχών δεν περιορίστηκε στην ευρωπαϊκή ήπειρο αλλά χρησιμοποιήθηκε και στην Ασία. Η μοναδική χώρα που έχει βομβαρδιστεί με πυρηνικά, αρνούμενη να συνθηκολογήσει, η Ιαπωνία, ανοικοδόμησε την βιομηχανική της βάση με παραγγελίες του Αμερικανικού στρατού ήδη από την δεκαετία του 1950. Η μόνη χώρα από την Ασία που ακολούθησε την δυτική εξέλιξη από πολύ νωρίς, ανταγωνίζεται τις ΗΠΑ, από την δεκαετία του 1980, στην αιχμή της παραγωγής, στην αυτοκινητοβιομηχανία και στα ηλεκτρονικά.
Η χώρα όμως, όπου αναμφισβήτητα ευθύνεται για την αλλαγή στο κέντρο βάρους είναι ο ίδιος ο ασιατικός γίγαντας η Κίνα. Χώρα με εξαιρετικό ενδιαφέρον. Παρουσιάζει ένα πολιτικό παράδοξο. Αποτελεί ένα μοναδικό στο είδος του κρατικά σχεδιασμένο καπιταλισμό. Η κομουνιστική Κίνα άνοιξε τα φτερά της στην παγκόσμια αγορά, διατηρώντας αυστηρά την πολιτική εξουσία στο εσωτερικό της και πλέον αποτελεί βιομηχανική χώρα πρώτης γραμμής, με την εξέλιξη να πραγματοποιείτε με ταχύτητα μοναδική στον ιστορικό χρόνο. Σήμερα αποτελεί την δεύτερη οικονομία στον κόσμο με σαφή τάση για περαιτέρω μεγέθυνση της παραγωγής και σε επίπεδο πολεμικής βιομηχανίας και ανήκει στις χώρες που κατέχουνε πυρηνικά. Η ισχύ που παρήγαγε ο σοσιαλισμός με κινέζικα χαρακτηριστικά δεν περνά απαρατήρητος από την δύση. Οι σύντροφοι του κόμματος στο Πεκίνο μπορούν να συγχαίρουν τους εαυτούς τους, καθώς η Κίνα από πολλές απόψεις, αποτελεί πλέον το δεύτερο μέγεθος του κόσμου, στον πλανήτη των εθνών κρατών.
Η αναδιανομή της δύναμης στην παραγωγή, το μέσο για την κατασκευή της συμμαχίας, που επιταχύνθηκε από τον νεοφιλελευθερισμό των αμερικάνικων κυρίως πολυεθνικών, δεν μπορεί παρά να αναζητήσει έκφραση και στο επίπεδο της πολιτικής. Αυτό είναι κάτι, που πάντα μπορεί να το περιμένει κανείς με σιγουριά.
Με τον ολοκληρωτικό πόλεμο εκτός επιλογής μεταξύ των μεγάλων πυρηνικών δυνάμεων, μία πιθανή εξέλιξη θα είναι, μια ρύθμιση του συσχετισμού δυνάμεων με αναδιανομή των σφαιρών επιρροής. Το μέσο για αυτό στα σημεία τομής των συμφερόντων, μπορεί να αναζητηθεί στην περίπτωση της Ουκρανίας και της Συρίας, ανάλογα με τον χώρο.
Εκ των πραγμάτων ο μεγάλος χαμένος είναι οι ΗΠΑ, καθώς όταν σου ανήκουν όλα οποιαδήποτε επέκταση του άλλου αφαιρείτε από εσένα. Ο γεωπολιτικός όμως εφιάλτης των ΗΠΑ είναι η Ευρασία. Η Κίνα και η Ρωσία βρίσκονται ήδη στον δρόμο της συνεργασίας. Αν προστεθεί και η Γερμανία τότε θα υψωθεί ένας υδάτινος τοίχος ανάμεσα στις δύο όχθες του Ατλαντικού αποκλείοντας τις ΗΠΑ από το Ανατολικό ημισφαίριο. Αυτός είναι ο καμβάς πάνω στον οποίο σχεδιάζονται οι κινήσεις των κρατών.
Ο Ερντογάν κινείτε τόσο από επιθυμία όσο όμως και από ανάγκη. Η Τουρκία γνωρίζει πως σε αυτόν τον κόσμο των γιγάντων, η ίδια είναι πολύ μικρή για να γίνει μεγάλη, αλλά και πολύ μεγάλη για να παραμείνει μικρή. Αποσκοπώντας στο δικό της μερίδιο εξουσίας στην περιφέρειά της, ο Ερντογάν είναι στο παζάρι καθώς πλέον το μονοπώλιο των Αμερικανών καταργήθηκε από την επιστροφή της Ρωσίας στην γεωπολιτική αγορά. Γνωρίζει ταυτόχρονα πως η ανοχή για έναν ισχυρό σύμμαχο, προϋποθέτει ένα ισχυρό κέντρο. Στον καινούργιο κόσμο όμως, το κέντρο έχει χάσει την απόλυτη ισχύ του και το ξέρει καλά. Έτσι φοβάται πως στα πλαίσια της Δυτικής συμμαχίας το μέλλον της είναι επίφοβο, ως ενιαίο κράτος, καθώς αποτελεί έναν σύμμαχο που είναι δύσκολο να ελεγχθεί. Αν χαθεί η Τουρκία για το ΝΑΤΟ τότε τα σύνορα της βορειοατλαντικής συμφωνίας μετατοπίζονται δυτικότερα, στο Αιγαίο. Πράγμα που δικαιολογεί τις πιέσεις των Αμερικανών, για νέες βάσεις στην χώρα μας.
Επακόλουθα η γεωπολιτική αξία της Ελλάδας, ανεβαίνει σταθερά όσο η Τουρκία εξακολουθεί να ανεξαρτητοποιείται. Όχι όμως και η τιμή της, με ευθύνη της Ελληνικής κυβέρνησης που δείχνει την αδυναμία της να εκμεταλλευτεί τις εξελίξεις. Η χώρα ακολουθεί την πεπατημένη χωρίς να κερδίζει κανένα αντίτιμο για τις προσφερόμενες υπηρεσίες, σε μία αγορά που η προσφορά δεν είναι πάντα δεδομένη και η ζήτηση έχει αυξηθεί κατακόρυφα.
*Ο Κώστας Σταμάτης είναι μέλος της ΛΑ.Ε Κορινθίας.