Η ΕΕ έχει προστατεύσει με ζήλο και έχει επιδιώξει να ενισχύσει τον ηγετικό της ρόλο στη Βοσνία Ερζεγοβίνη (BiH), όπου έχει την ευθύνη για περίπου μιάμιση δεκαετία.
Η Ένωση ήταν ο πρωταρχικός καθοριστικός παράγοντας για την πολιτική του δημοκρατικού κόσμου στη χώρα. Αυτή η πολιτική έχει εδώ και καιρό αποτύχει με βάση τα δικά της δεδομένα καθώς και στα μάτια των πολιτών της BiH. Το αίτημα της ΕΕ για πρωτοκαθεδρία χωρίς ευθύνες, την έχει αναγκάσει σε μια ταπεινωτική συνθηκολόγηση με τις δύο κυρίαρχες απολυταρχικές χώρες του κόσμου, τη Ρωσία και την Κίνα.
Η ψηφοφορία στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ στις 3 Νοεμβρίου, το καταδεικνύει αυτό.
Τα νόμιμα μέλη Γαλλία, Ηνωμένο Βασίλειο και ΗΠΑ, συμφώνησαν με τον ρωσικό εκβιασμό σχετικά με το πώς θα διατυπωθεί το ψήφισμα. Αυτό αντιστοιχεί με μια άθλια ταπείνωση της Δύσης.
Το ψήφισμα αποκήρυξε ριζοσπαστικά τις μέχρι σήμερα σταθερές αναφορές στο διεθνές Γραφείο του Ύπατου Εκπροσώπου (OHR), του αστικού εκτελεστικού οργάνου επιβολής της ειρήνης. Το Παρίσι, το Λονδίνο και η Ουάσιγκτον, ήθελαν να σώσουν την ειρηνευτική αποστολή της ΕΕ, το EUFOR -το εκτελεστικό στρατιωτικό μέσο- από το βέτο.
Αυτό αφήνει το OHR πολιτικά αποδυναμωμένο, ενώ το τελευταίο είναι ήδη αναιμικό. Και αυτά σε μια χώρα όπου η ΕΕ, τα Ηνωμένα Έθνη και το ΝΑΤΟ έχουν μια κυρίαρχη θέση εδώ και περισσότερο από ένα τέταρτο του αιώνα.
Η ταπείνωση μπορεί να μην ακούστηκε στις Βρυξέλλες και στις πρωτεύουσες των κρατών-μελών της ΕΕ ή στην Ουάσιγκτον, για αυτό το θέμα. Αλλά ασφαλώς έγινε αισθητή στα Βαλκάνια, στη Μόσχα και στο Πεκίνο. Θα ερμηνευτεί -και σωστά- ότι υποδηλώνει την παρακμή της Δύσης και την αδυναμία της να συγκεντρώσει τη βούληση της για να υπερασπιστεί τη θέση της, ακόμη και όταν διαθέτει ισχυρά εργαλεία. Αυτό είναι κρίση θέλησης, όχι ικανότητας.
Όμως παραδόξως, υπάρχουν αξιωματούχοι -και κράτη μέλη- της ΕΕ που χαιρέτισαν την εξέλιξη, αν όχι τη διαδικασία με την οποία έγινε. Υπάρχουν πολλοί λόγοι για αυτό, δεδομένων των διαφορετικών ατζεντών στην Ένωση. Αλλά για τα θεσμικά όργανα της ΕΕ και για κάποια κράτη-μέλη, τα εκτελεστικά όργανα του OHR και της EUFOR είναι το πρόβλημα, πλήττοντας τη διαδικασία διεύρυνσης.
Οι εκτελεστικοί μηχανισμοί επιβολής, αστικοί και στρατιωτικοί, ενσωματώθηκαν στη Συμφωνία του Ντέητον το 1995 για να αποτραπούν απειλές για την ειρήνη.
Οι συμφωνίες τερμάτισαν έναν βίαιο πόλεμο στην πρώην Γιουγκοσλαβία, ιδιαίτερα στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Διαφορετικές εθνικές ομάδες –Μουσουλμάνοι Βόσνιοι, Καθολικοί Κροάτες και Ορθόδοξοι Σέρβοι– οργανώθηκαν σε περίπλοκες δομές κατανομής της εξουσίας, και εκ περιτροπής. Αυτό δεν τερμάτισε τον εσωτερικό ανταγωνισμό.
Τις τελευταίες εβδομάδες, ο ηγέτης των Σερβοβόσνιων αυτονομιστών, Milorad Dodik, η Ρωσία και η Κίνα, αντέδρασαν στον ιδορισμό του Ύπατου εκπροσώπου Christian Schmidt. Υποστήριξαν ότι δεν υπάρχει διεθνής συναίνεση και ο Dodik ισχυρίστηκε ότι δεν ζητήθηκε η γνώμη του. Στην πραγματικότητα, θέλουν να κλείσουν το OHR. Αυτό θα υπονόμευε ριζικά την ικανότητα εφαρμογής των Συμφωνιών της Ντέητον -κάτι που είναι και το ζητούμενο.
Δυστυχώς, τα θεσμικά όργανα της ΕΕ και πολλά από τα κράτη-μέλη της έχουν επίσης από καιρό ανατρέψει τον OHR. Το βλέπουν ως μια επιστροφή στην επιβολή ειρήνης σε μια χώρα με προοπτική ένταξης και πιστεύουν ότι η προοπτική ένταξης θα πρέπει να ωθήσει τους πολιτικούς της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης να πετύχουν τους όρους και προϋποθέσεις που θέτει η ΕΕ.
Στη Βοσβία-Ερζεγοβινη, ο μεγαλύτερος νικητής ήταν ο Dodik. Αλλά ο Βόσνιος Κροάτης εθνικιστής σύμμαχος του, Dragan Covic, έχει επίσης ωφεληθεί. Ο Dodik έχει κλιμακώσει την προσπάθεια ανεξαρτησίας, παραβιάζοντας ευθέως τις Ειρηνευτικές Συμφωνίες του Ντέητον. Αυτές περιλαμβάνουν παραστρατιωτικούς ελιγμούς πάνω από το Σεράγεβο τον Οκτώβριο και απειλές για την επανασύσταση του στρατού της Δημοκρατίας του Σέρπσκα. Η απόσχιση θα οδηγούσε σε βίαιη αντίδραση.
Στο μεταξύ, η απάντηση της ΕΕ -υποστηριζόμενη από τις ΗΠΑ- είναι να συγκεντρώσει ένα πακέτο που θα δώσει κάτι στον Dodik και θα ικανοποιήσει τον Covic. Θέλει διαρθρωτικές αλλαγές για να διασφαλίσει ότι μπορεί να κερδίσει μόνος του την κροατική έδρα στην προεδρία της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης στις εκλογές του επομένου έτους, και έχει απειλήσει να αοπτρέψει τις εκλογές εάν δεν ικανοποιηθεί. Η αντιμετώπιση των απειλών με ανταμοιβές, με την ελπίδα ότι αυτές θα σταματήσουν, έχει όνομα: κατευνασμός.
Οι επιδόσεις των ΗΠΑ είναι επίσης βαθιά απογοητευτικές, ιδιαίτερα δεδομένης της παθιασμένης υπεράσπισης του προέδρου Μπάιντεν ως γερουσιαστή, στην επέμβαση στη διάρκεια του πολέμου στη Βοσνία. Αλλά αυτό ήταν πριν το Αφγανιστάν.
Σήμερα η σχέση των ΗΠΑ με την Ευρώπη δεν αφορά στην Ευρώπη. Αφορά στο να συνεργαστεί με την Ευρώπη σε θέματα κοινού ενδιαφέροντος αλλού. Εάν η ΕΕ ήταν σε θέση να αναλάβει τις ευθύνες που επιθυμεί, αυτό θα είχε νόημα.
Αλλά είναι προφανές ότι η διεύρυνση αυτή δεν έχει κάνει θαύματα στο να αλλάξει τα δυτικά Βαλκάνια, παρά την αυτοπεποίθηση μετά από τη μεγάλη διεύρυνση του 2004 στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη.
Το πισωγύρισμα κάποιων μελών της Τάξης του 2004, κυρίως τις “ανελεύθερες δημοκρατίες” της Ουγγαρίας και της Πολωνία, δημιούργησαν επιφυλάξεις σε πολλά μέλη της ΕΕ αναφορικά με τη διεύρυνση. Πραγματικά, οι πιο ένθερμοι υποστηρικτές της είναι ο Ούγγρος πρόεδρος Viktor Orban και ο Σλοβένος κολλητός του, πρόεδρος Janez Jansa, που θέλουν τον απολυταρχικό ηγέτη και φίλο τους, Σέρβο πρόεδρο Aleksandar Vucic στην Ένωση… χθες, για να ενισχύσουν το στρατόπεδο τους.
Πριν από δύο χρόνια, ο Γάλλος πρόεδρος Μακρόν πρότεινε ουσιαστικά μια εναλλακτική της ένταξης μέσω προϋποθέσεων για τις χώρες των Βαλκανίων -ουσιαστικά οικονομικές ανταμοιβές χωρίς όρους για τους εθνικούς κλεπτοκράτες στην περιοχή. Το ψήφισμα της 3ης Νοεμβρίου στα Ηνωμένα Έθνη, το φέρνει πιο κοντά να πραγματοποιηθεί.
Η ολίσθηση της Βοσνία σε πιθανή σύγκρουση χωρίς προστατευτικά, δεν αποκλειστικά αποτυχία της ΕΕ -αλλά έχει την ταμπέλα “made in EU” πάνω της.
Το μήνυμα μεταδίδεται πολύ πιο μακριά από τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, οι πολίτες της οποίας βλέπουν την ΕΕ και τις ΗΠΑ ως απλώς δύο απορροφημένους από τα εσωτερικά τους γεωπολιτικούς παράγοντες -και ανίκανους υποκριτές. Όλες οι δηλώσεις τους για την καταπολέμηση της διαφθοράς έχουν μείνει στο κενό, καθώς αναζητούν απεγνωσμένα συμφωνίες με τους εθνικούς “Νονούς” της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης.
Το μήνυμα που φτάνει στα αυτιά των πολιτών σε όλα τα Βαλκάνια, είναι το εξής: εάν πιστεύετε πραγματικά στις φιλελεύθερες δημοκρατικές αξίες, στο κράτος δικαίου και στις κοινωνίες ισότητας που προστατεύουν την αξιοπρέπεια του ατόμου, η κανονιστική δύναμη της ΕΕ δεν είναι στο πλευρό σας. Είστε μόνοι σας. Η ΕΕ είναι με την πλευρά των “ηγετών” σας.
Carnegie Europe
