Οι μεγάλες κινητοποιήσεις εναντίον του νέου νόμου για την εισαγωγή στα γαλλικά δημόσια πανεπιστήμια δεν είναι μεμονωμένο φαινόμενο. Εντάσσονται στις απεργίες και στους αγώνες των δημοσίων υπαλλήλων, των σιδηροδρομικών και των κοινωνικών κινημάτων που υπερασπίζονται τον δημόσιο χαρακτήρα βασικών υπηρεσιών και το κράτος πρόνοιας. Ταυτόχρονα βρίσκονται απέναντι στον νεοφιλελευθερισμό του Γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν, στις πρακτικές αστυνομικής καταστολής και στον νέο νόμο για τη μετανάστευση.
Από πού μπορούν να βρεθούν κονδύλια για τα γαλλικά δημόσια πανεπιστήμια;
Η λύση είναι να μην υπάρχουν ΑΕΙ δύο ταχυτήτων με τον διαχωρισμό των κονδυλίων των πανεπιστημίων και των Grandes Écoles [σ.σ.: τα οποία κατηγορούνται για ελιτισμό]. Ο πρόεδρος Μακρόν θα πει το κλασικό «δεν υπάρχει μαγικό χρήμα» και εμείς τότε θα του θυμίσουμε την έκπτωση φόρου για έρευνα, η οποία επιτρέπει στις επιχειρήσεις που διατείνονται ότι κάνουν έρευνα να χαίρουν φορολογικών ελαφρύνσεων.
Ενας ορθότερος έλεγχος της συγκεκριμένης έκπτωσης θα συμβάλει στην εξοικονόμηση κεφαλαίων τα οποία θα μπορούν να διοχετευθούν στο δημόσιο πανεπιστήμιο και έτσι δεν θα χρειάζεται να περιορίζουμε την είσοδο σε αυτό στα παιδιά των εργατικών τάξεων, όπως επιχειρεί ο νέος νόμος, κάτι που θεωρώ εξαιρετικά άδικο.
Πού οφείλονται οι τόσο έντονες αντιδράσεις πανεπιστημιακών και φοιτητών;
Από το 2009 έχουν καταργηθεί στη Γαλλία περισσότερες από 7.000 θέσεις ερευνητών-διδασκόντων, ενώ γνωρίζαμε ότι θα είχαμε αύξηση των φοιτητών της τάξης των 300.000 από τώρα έως το 2018. Η λύση που δίνεται στο πρόβλημα υποστελέχωσης και υποχρηματοδότησης των πανεπιστημίων είναι η μείωση του αριθμού των φοιτητών μέσω της αποθάρρυνσης των εγγραφών των αποφοίτων που προέρχονται από τα χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα.
Αυτό που μας ανησυχεί είναι τα κριτήρια βάσει των οποίων επιλέγονται οι εισακτέοι. Στοιχεία όπως το όνομα και το σχολείο στο οποίο έχουν φοιτήσει οι υποψήφιοι είναι εμφανή. Αυτό σημαίνει ότι οι επιτροπές αξιολόγησης εισακτέων μπορούν να επιλέξουν τους νέους φοιτητές βάσει ενός συγκεκριμένου προφίλ.
Επίσης, ο νέος νόμος μετατρέπει τον ερευνητή-διδάσκοντα σε κυνηγό κεφαλών που στρατολογεί στελέχη, δεδομένου ότι η χρηματοδότηση εξαρτάται από τα εκπαιδευτικά υπόβαθρα των φοιτητών.
Εσείς συμμετέχετε στις κινητοποιήσεις στο Πανεπιστήμιο της Λιλ. Τι κατάσταση επικρατεί;
Πολλά τμήματα αρνούνται να συμμετέχουν στις επιτροπές αξιολόγησης εισακτέων. Οι τελευταίες εξετάσεις εξαμήνου άρχισαν στις 9 Απριλίου με δέκα λεωφορεία γεμάτα οπλισμένους αστυνομικούς στην είσοδο του πανεπιστημίου. Μόνο όσοι είχαν ειδική πρόσκληση συμμετοχής μπορούσαν να εισέλθουν. Εντοπίσαμε αστυνομικούς με αυτόματα όπλα στο εσωτερικό της πανεπιστημιούπολης. Υπήρξαν άσχημες εξελίξεις, με φοιτητές που χτυπήθηκαν και δέχτηκαν επίθεση με δακρυγόνα.
Κάτι που δεν συμβαίνει καθόλου συχνά, και το θεωρώ ιστορικής σημασίας, είναι ότι οι φοιτητές μποϊκοτάρουν με ευφυή τρόπο τις εξετάσεις, χρησιμοποιώντας τες για να διαμαρτυρηθούν εναντίον του νέου νόμου. Παραδίδουν κόλλες στις οποίες γράφουν δοκίμια, διηγήματα ή ζωγραφίζουν σχέδια που ασκούν κριτική στη νέα διαδικασία εισαγωγής. Σε αντίθεση με ό,τι διαδίδουν τα γαλλικά ΜΜΕ, δεν πρόκειται για φοιτητές που θέλουν να περάσουν εύκολα τις εξετάσεις, αλλά για άτομα ικανά, καλούς φοιτητές, έτοιμους να θυσιάσουν το εξάμηνο και το έτος τους για να αγωνιστούν υπέρ του γενικού συμφέροντος. Θεωρώ ότι αυτό απαιτεί πολύ θάρρος.
Εκατοντάδες χιλιάδες Γάλλοι έχουν ξεχυθεί στους δρόμους για να διαμαρτυρηθούν κατά της κυβερνητικής πολιτικής. Η στρατηγική του Μακρόν αποδεικνύεται πιο νεοφιλελεύθερη από το αναμενόμενο;
Η πρώτη κίνηση της κυβέρνησης Μακρόν ήταν να αλλάξει τον φόρο αλληλεγγύης επί της περιουσίας δωρίζοντας ουσιαστικά 4,5 δισ. ευρώ ανά έτος στους προνομιούχους. Κατά τα άλλα, διατείνεται ότι δεν υπάρχουν χρήματα για τα πανεπιστήμια, τα νοσοκομεία, τα τρένα.
Πράγματι μιλάμε για νεοφιλελευθερισμό, καθώς στόχος είναι ο περιορισμός του δημόσιου τομέα και η προετοιμασία του εδάφους για τις ιδιωτικοποιήσεις. Πρόκειται για «αστραπιαίο πόλεμο», κατά τον γερμανικό όρο «Blitzkrieg» [αναφέρεται στις αιφνιδιαστικές επιθέσεις που εξαπέλυσαν οι ναζί στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο], στον οποίο εκμεταλλευόμαστε τον αιφνιδιασμό του αντιπάλου που πλήττεται από τις συνεχείς μεταρρυθμίσεις. Στη Γαλλία έχουμε μια νέα μεταρρύθμιση κάθε εβδομάδα.
Οσο περισσότερο το κίνημα γιγαντώνεται τόσο πιο ενιαίο γίνεται. Μιλάμε για «σύγκλιση των αγώνων» των φοιτητών, των εκπαιδευτικών, των σιδηροδρομικών υπαλλήλων και των υπολοίπων. Η λογική είναι η ίδια: η υπεράσπιση των δημόσιων υπηρεσιών.
Αυτή η σύγκλιση των αγώνων σάς δίνει την ελπίδα ότι θα στεφθούν με επιτυχία;
Δεν μπορώ να προβλέψω το μέλλον, αλλά πιστεύω ότι η κυβέρνηση δεν μπορεί να το διαχειριστεί όλο αυτό. Ο τρόπος που αντιδρά, με βία, στέλνοντας δυσανάλογες αστυνομικές δυνάμεις για να καταστείλει τις κινητοποιήσεις, αποτελεί σημάδι ότι η προεδρία του Μακρόν διολισθαίνει προς τον αυταρχισμό. Ως εκ τούτου, πιστεύω ότι μπορεί να συγκριθεί με τις κυβερνήσεις κρατών που επιδεικνύουν ανάλογες αυταρχικές τάσεις, όπως η Ουγγαρία και η Τουρκία.
Πιστεύετε ότι η εξωτερική πολιτική του Γάλλου προέδρου καθοδηγείται από τη φιλοδοξία του να αναγνωρισθεί ως ο κατεξοχήν «οραματιστής» ηγέτης της ΕΕ;
Σίγουρα η επέμβαση στη Συρία τη δεδομένη στιγμή και οι γενικότερες κινήσεις του στην Ευρώπη δείχνουν ότι προσπαθεί να παρουσιαστεί ως ο εκσυγχρονιστής και διαμορφωτής της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
«Στο μεταναστευτικό εφαρμόζει την ατζέντα της ακροδεξιάς»
Στο επίκεντρο των κινητοποιήσεων βρίσκεται το αμφιλεγόμενο νομοσχέδιο για το άσυλο και τους μετανάστες. Μειώνει τα χρονικά περιθώρια για την υποβολή των αιτήσεων ασύλου, διπλασιάζει τον χρόνο κράτησης των ατόμων των οποίων τελικά η αίτηση απορρίπτεται και εισάγει ποινή φυλάκισης ενός έτους για όσους εισήλθαν στη χώρα παράνομα.
«Το νέο νομοσχέδιο είναι αρκετά αμφιλεγόμενο, καθώς προβλέπει το ενδεχόμενο φυλάκισης ακόμη και παιδιών για διάστημα 90 ημερών. Για ένα κράτος που υποτίθεται ότι προστατεύει τα ανθρώπινα δικαιώματα, αυτό είναι εντελώς παλαβό»μας λέει ο Τομά Αλάμ.
«Αυτό που εκπλήσσει περισσότερο είναι το γεγονός ότι στους κόλπους του κυβερνώντος κόμματος υπάρχουν πολλοί βουλευτές που δηλώνουν ιδιαιτέρως ενθουσιασμένοι με αυτό τον νόμο, ο οποίος στην ουσία συμφωνεί απόλυτα με την ατζέντα του ακροδεξιού Εθνικού Μετώπου, εναντίον του οποίου οι Γάλλοι έσπευσαν πέρσι στις κάλπες στον β΄γύρο των προεδρικών εκλογών».
Οι μάσκες έπεσαν για τον Εμανουέλ Μακρόν, εκτιμά ο συνομιλητής μας. «Παρουσιάστηκε ως ένας υποψήφιος που δεν ανήκε ούτε στη Δεξιά ούτε στην Αριστερά, αλλά βάσει της πολιτικής που ασκεί όσον αφορά την ασφάλεια και την οικονομία δεν θυμίζει σίγουρα σε τίποτε την Αριστερά, αλλά αντιθέτως θυμίζει πολύ τη Δεξιά. Ακόμη κι αν διατηρούσαμε κάποιες αμφιβολίες, πλέον δεν έχουμε καμία».
Ξυπνούν οι μνήμες από το 1995
Από την αρχή των κινητοποιήσεων που οδήγησαν σταδιακά εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες να ξεχυθούν στους δρόμους για να διαμαρτυρηθούν κατά των αντιλαϊκών μεταρρυθμίσεων, στις δημόσιες συζητήσεις στη Γαλλία γίνεται λόγος για ένα αντίστοιχο κοινωνικό κίνημα που σημάδεψε τη χώρα πριν από μια εικοσαετία: τις μαζικές απεργίες στα τέλη του 1995, λίγους μήνες μετά την εγκατάσταση του Ζακ Σιράκ στο Μέγαρο των Ηλυσίων.
Τότε, οι κινητοποιήσεις συμπαρέσυραν όλη τη γαλλική κοινωνία. Ξέσπασαν με αφορμή τη μεταρρύθμιση που πρότεινε ο τότε πρωθυπουργός Αλέν Ζιπέ στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης και συνταξιοδότησης. Σε μόλις δέκα ημέρες εκατοντάδες χιλιάδες κόσμου διαδήλωναν κατά της κυβερνητικής πολιτικής. Και ένας ένας οι κλάδοι του δημόσιου τομέα, από τους υπαλλήλους των τρένων έως και τους ταχυδρόμους, κατέβαιναν σε απεργία διαρκείας.
Στον αγώνα συμμετείχαν, όπως και σήμερα, και τα πανεπιστήμια, τα οποία διαμαρτύρονταν για τις περικοπές στη χρηματοδότησή τους. Για περισσότερες από τρεις εβδομάδες η Γαλλία είχε παραλύσει: κανένα τρένο και κανένα μετρό δεν λειτουργούσε. Στις 12 Δεκεμβρίου, στις διαδηλώσεις συμμετείχαν, σύμφωνα με τους διοργανωτές, δύο εκατομμύρια πολίτες. Τέτοιου μεγέθους κινητοποίηση είχε να δει η χώρα από τον Μάη του ’68.
Η πίεση που δέχτηκε ο Ζιπέ τον ανάγκασε να κάνει πίσω σε ορισμένες διατάξεις της μεταρρύθμισης, όπως την ηλικία συνταξιοδότησης ορισμένων ομάδων υπαλλήλων κρατικών υπηρεσιών (τρένα, αστυνομία, στρατός), σε αντίθεση με την αδιαλλαξία που επέδειξε τις πρώτες ημέρες.
Χτίζει ηγετικό προφίλ μέσω Τραμπ
Η πρώτη επίσημη επίσκεψη του Εμανουέλ Μακρόν στις Ηνωμένες Πολιτείες ήταν ένα προσωπικό στοίχημα στην προσπάθεια εδραίωσής του ως «τιμονιέρη» της ευρωπαϊκής πολιτικής σκηνής.
Αν και διαφέρουν σημαντικά οι απόψεις του από εκείνες του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ για την πυρηνική συμφωνία με το Ιράν, την παραμονή των 2.000 Αμερικανών στρατιωτικών συμβούλων στη Συρία, την κλιματική αλλαγή και το εμπόριο, ο Μακρόν προσπάθησε κατά την κοινή συνέντευξη Τύπου να πείσει ότι σημειώθηκαν βήματα προόδου στη σύγκλιση των θέσεων Γαλλίας – ΗΠΑ. Και να ενισχύσει την εικόνα του στη διεθνή σκηνή, η οποία ωφελείται από τον αμήχανο ρόλο που διαδραματίζει το Ηνωμένο Βασίλειο ταλανιζόμενο από τον πονοκέφαλο του Brexit και από τη φθορά της Γερμανίδας καγκελαρίου Ανγκελα Μέρκελ, η οποία ακόμη δεν έχει επαναδιεκδικήσει δυναμικά την πρότερη κυρίαρχη θέση της στην Ευρώπη.
Ο Μακρόν επέλεξε το αγαπημένο κανάλι του Τραμπ, το αμερικανικό Fox News, για να δηλώσει ότι στόχος του είναι «να κάνει τη Γαλλία σπουδαία», δανειζόμενος το αντίστοιχο σλόγκαν της προεκλογικής εκστρατείας του Αμερικανού προέδρου.
«Οι ευρωπαϊκές φιλοδοξίες του Μακρόν δεν βασίζονται μόνο στη μεταρρύθμιση για τη μετανάστευση που προωθεί στο εσωτερικό της χώρας του, αλλά και στο κατά πόσον μπορεί να κερδίσει περισσότερο κύρος στην Ουάσινγκτον και να αντλήσει εξ αυτού αξιοπιστία στην Ευρώπη» έγραψε η συντάκτρια του βρετανικού «Guardian» Ναταλί Νουγκερέντ.
*Ο Τομά Αλάμ είναι διεθνολόγος, διδάσκων και ερευνητής στο τμήμα Πολιτικών και Κοινωνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου της Λιλ.
**Πηγή: Άννα Σ. Παπαδημητρίου και στο Documento
