Όπως σε όλο τον κόσμο, έτσι και εδώ, ασχοληθήκαμε με τις αμερικανικές εκλογές, αφού αναδεικνύουν, όχι μόνο των Πρόεδρο των ΗΠΑ, αλλά και τον Πλανητάρχη. Σκοπός μου εδώ δεν είναι να ασχοληθώ ή να κρίνω τις προτιμήσεις του καθ’ ενός, υπέρ του ενός ή του άλλου υποψηφίου. Θέλω να κρίνω ένα ισχυρισμό, των εκτός ΗΠΑ συμπαθούντων τον απερχόμενο Πρόεδρο Τράμπ, ότι όλα τα χρόνια της Προεδρίας του υπήρξε ο Ηγέτης της Μάχης κατά της Νέας Τάξης Πραγμάτων, ήτοι κατά της Παγκοσμιοποίησης.
Αυτός ο ισχυρισμός μου προκάλεσε έκπληξη και σκέψεις. Μετά από δέκα χρόνια νεοφιλελεύθερων μνημονίων, την πεμπτουσία του νεοφιλελευθερισμού, και δεκαοκτώ χρόνια στην ευρωζώνη, που συνιστά την ουσία της παγκοσμιοποίησης στην πιο άγρια μορφή της ήτοι νομισματική και δημοσιονομική λιτότητα, αναρωτήθηκα κατά πόσο αυτός ο ισχυρισμός πως μπορεί να σταθεί;
Ας δούμε τι είναι παγκοσμιοποίηση ή η νέα τάξη πραγμάτων καθαρά από οικονομική άποψη.
(Για τις επιπτώσεις της παγκοσμιοποίησης στη νομοθεσία γενικώς και ειδικά στην εργατική νομοθεσία, στις κοινωνικές επιστήμες, ακόμα και στις θετικές επιστήμες, στην κοινωνική τάξη, στην πολιτική, στην ατομική και κοινωνική ηθική και γενικά την επίπτωση της στον πολιτισμό, άλλοι αρμοδιότεροι από εμένα θα μιλήσουν, αν και εφ’ όσον έχουν καταλάβει τι πράγματι σημαίνει οικονομικά παγκοσμιοποίηση, αλλοιώς θα πουν και μισά πράγματα και λανθασμένα).
Με τον όρο παγκοσμιοποίηση (συνώνυμοι όροι, νέα τάξη πραγμάτων ή φιλελευθεροποίηση), γενικώς εννοούμε:
1.την παγκοσμιοποιημένη σύνδεση του τραπεζικού συστήματος και συνακόλουθα την ελευθέρια διακίνησης του χρήματος και των χρηματοοικονομικών μέσων και
- την παγκοσμιοποίηση της παραγωγής, πράγμα που συνεπάγεται την ελεύθερη πραγματοποίηση άμεσων ξένων επενδύσεων και ελεύθερο εμπόριο.
Άρα την παγκοσμιοποίηση πρέπει να την δούμε και από την παραγωγή και από την χρηματοοικονομική της πλευρά.
Ας δούμε το θέμα κατ’ αρχήν από την παγκοσμιοποίηση της παραγωγής και ας αρχίσουμε από το ελεύθερο εμπόριο.
Ολη η νεοφιλελεύθερη σκέψη συμφωνεί σε αυτό που αποκαλείται ‘ο νόμος του συγκριτικού πλεονεκτήματος’. Τι σημαίνει αυτό. Αν κάθε κράτος παράγει με τα παραγωγικά μέσα που διαθέτει, τα προϊόντα εκείνα στα οποία εχει σχετικό πλεονέκτημα και τα εξάγει σε μία άλλη χώρα και από αυτή εισάγει εμπορεύματα που αυτή η χώρα έχει σχετικό πλεονέκτημα στην παραγωγή τους, τότε, σύμφωνα με τον ισχυρισμό των νεοφιλελεύθερων, όλα τα κράτη, από το ελεύθερο εμπόριο, θα βγούν κερδισμένα. Με άλλα λόγια ο νόμος του σχετικού πλεονεκτήματος μας διαβεβαιώνει ότι όσο πιο πολλά εμπορεύματα παράγουν οι χώρες του κόσμου αυτά θα αγοραστούν. Μια άλλη όψη του νόμου του Σαί.
Ο νόμος αυτός διατυπώθηκε το 1819 (είναι τόσο σύγχρονος) από τον David Ricardo, επεξηγεί τι σημαίνει αυτός ο όρος, αλλά και την σπουδαιότητα του ελευθέρου εμπορίου. Κατά την άποψη του Ricardo κάθε κράτος πρέπει να εξειδικεύεται στην παραγωγή εξαγώγιμων αγαθών όπου έχει απόλυτο κοστολογικό πλεονέκτημα συγκρινόμενο με το κόστος παραγωγής ταυτοσήμων προϊόντων που παράγονται σε άλλα κράτη. Εκείνα τα κράτη που δεν εχουν βιομηχανίες με απόλυτο κοστολογικό πλεονέκτημα σε σχέση με βιομηχανίες άλλων χωρών θα αποκτήσουν ένα σχετικό πλεονέκτημα εξάγοντας εμπορεύματα που η βιομηχανία τους έχει το μικρότερο κοστολογικό μειονέκτημα. Κατά συνεπεία οι εισαγωγές και οι εξαγωγές βασισμένες στο νόμο του σχετικού πλεονεκτήματος θα αυξήσουν τον πλούτο των συναλλασσομένων εθνών και σε παγκόσμια βάση θα αυξηθεί η παραγωγή και θα ικανοποιήσει την ζήτηση. Με άλλα λόγια παγκοσμίως δεν μπορεί να υπάρξει πρόβλημα ισοζυγίου πληρωμών.
Αλλά ο ισχυρισμός αυτός των νεοφιλελευθέρων πάσχει σε σχέση με τα γεγονότα της οικονομικής ιστορίας. Ποτέ στην ιστορία των τελευταίων δυόμιση αιώνων καπιταλισμού δεν επετεύχθη διαρκής και πλήρης απασχόληση σε καμμία χώρα. Κατά συνέπεια, κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι όλα τα κράτη θα βγούν κερδισμένα από το ελεύθερο εμπόριο, εκτός αν αποδειχθεί ότι υπάρχει πλήρης απασχόληση πριν και μετά το ελεύθερο εμπόριο.
Επίσης, ο φυσικός νόμος του σχετικού πλεονεκτήματος, υποθέτει ότι μεταξύ των κρατών δεν υπάρχει η ανάγκη ελευθερίας πραγματοποίησης άμεσων επενδύσεων όπως και διακίνηση εργατικού δυναμικού. Ο νόμος του σχετικού πλεονεκτήματος θα καθορίζει πάντα την εξαγωγική βιομηχανία κάθε χώρας. Αν όμως οι άμεσες επενδύσεις επιτραπούν διεθνώς, όπως και η διακίνηση εργατικού δυναμικού, και υπάρξει μετά το εμπόριο, όχι πλήρης απασχόληση στα κράτη, τότε τα οφέλη από τον νόμο του σχετικού πλεονεκτήματος δεν θα επέλθουν.
Αλλά ζούμε σε ένα κόσμο καπιταλιστικό όπου, όπως ο Κεϋνς τόνισε, η παραγωγική διαδικασία μπορεί να πραγματοποιηθεί οπουδήποτε στον κόσμο με την ίδια αποτελεσματικότητα. Άρα το κεφάλαιο πάντα θα επενδύει εκεί όπου θα υπάρχει το χαμηλότερο δυνατό εργατικό κόστος που θα αφήνει περιθώρια περισσότερου κέρδους. Με άλλα λόγια, αν διεθνώς, μετά το εμπόριο, δεν υπάρξει πλήρης απασχόληση παγκοσμίως, αυτό σημαίνει ότι η διεθνής παραγωγή και το εμπόριο καθορίζονται από το απόλυτο κοστολογικό πλεονέκτημα που προσφέρουν οι χαμηλοί εργατικοί μισθοί, και όχι από τα οικονομικά του νόμου του σχετικού πλεονεκτήματος. Με άλλα λόγια ο νόμος του σχετικού πλεονεκτήματος δεν ισχύει.
Η ελεύθερη διακίνηση κεφαλαίων όμως κατά τους νεοφιλελεύθερους, φέρνει στην επιφάνεια την λειτουργία του μηχανισμού της ελεύθερης διακύμανση των νομισμάτων που σύμφωνα με αυτόν κάθε ισοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών τείνει προς την ισορροπία. Αλλά και εδώ τα γεγονότα της οικονομικής ιστορίας διαψεύδουν τον ισχυρισμό αυτό των νεοφιλελευθέρων.
Η ελεύθερη διακίνηση κεφαλαίων οδηγεί σε ευρεία αστάθεια τις νομισματικές ισοτιμίες που με την σειρά τους οδηγούν σε κερδοσκοπία και τις οικονομίες μακράν της κατάστασης της πλήρους απασχόλησης, δηλαδή σε κρίση. Ο Κέϋνς τόνισε ‘οι κερδοσκόποι σαν φούσκες πιθανότατα να μην βλάπτουν όταν το επιχειρείν διεξάγεται με όρους υγιείς, αλλά η κατάσταση γίνεται δραματική όταν το επιχειρείν διεξάγεται μεσα σε μια ρουφήχτρα κερδοσκοπίας. Όταν η ανάπτυξη του κεφαλαίου σε μια χώρα γίνεται υποπαράγωγο δραστηριοτήτων καζίνο τότε κατι δεν πάει καλά στη χώρα’. Με άλλα λ’oγια και συνοψίζοντας οι ανελαστικότητες των τιμών του εμπορίου επεξηγούν γιατι οι ελεύθερα διαμορφούμενες τιμές των νομισμάτων δεν μπορούν να επιφέρουν την προσαρμογή των εξωτερικών ισοζυγίων πληρωμών.
Αυτό μας οδηγεί να σκεφτούμε μια νέα κατάσταση διεθνών σχέσεων όπου θα μπορούμε να έχουμε σταθερές ισοτιμίες νομισμάτων, οι κυβερνήσεις να είναι αφεντικά στις χώρες τους, ήτοι να εχουν ασκούν ανεξάρτητες νομισματικές, εισοδηματικες και δημοσιονομικές πολιτικές και να μην εξαρτώνται από τους κερδοσκόπους τραπεζίτες, πράγμα που συνεπάγεται όμως έλεγχο της διακίνησης των κεφαλαίων.
Τα χρόνια της προεδρίας του απερχομένου Προσέδρου Τράμπ, παρατήρησε κάποιος να αναπτύσσονται πολιτικές που να αποσκοπούν στην δημιουργία μιας νέας κατάστασης πραγμάτων μακράν της παγκοσμιοποίησης και της ανεξαρτησίας των χωρών από τους παγκοσμίους κερδοσκόπους Τραπεζίτες; Ας το συζητήσουμε μια και έχουμε την βασική γνώση τι σημαίνει παγκοσμιοποίηση.
Σπύρος Στάλιας, Οικονομολόγος Ph.D
spyridonstalias@hotmail.com
