Η Ιταλία, η κρίση και ο Τσίπρας

Δέκα χρόνια μετά το ξέσπασμα της διεθνούς κρίσης του καπιταλισμού, της μεγαλύτερης μετά το «σεισμό» του 1929, το σύστημα εξακολουθεί να αδυνατεί να επανέλθει σε μια στοιχειώδη κανονικότητα.

Επί­κε­ντρο αυτή τη φορά είναι η Ιτα­λία, μια με­γά­λη οι­κο­νο­μία, η 4η σε όγκο στην Ευ­ρω­ζώ­νη, με ΑΕΠ πε­ρί­που… 12πλά­σιο από το αντί­στοι­χο στην Ελ­λά­δα. Αλλά και ένα χρέος που υπο­λο­γί­ζε­ται πάνω από 2,4 τρι­σε­κα­τομ­μύ­ρια ευρώ (δη­λα­δή 7πλά­σιο από το ελ­λη­νι­κό), που ξε­περ­νά το 132% του ΑΕΠ, «ξε­σκί­ζο­ντας» τα όρια των ευ­ρω­συν­θη­κών που ορί­ζουν την κα­νο­νι­κό­τη­τα στο 60% του ΑΕΠ.

Το μά­θη­μα είναι σκλη­ρό προς όποιους επι­χει­ρούν να βγά­λουν «διά­γνω­ση» για την τρέ­χου­σα κρίση του συ­στή­μα­τος, πα­ρα­κο­λου­θώ­ντας μόνο τα κέρδη των επι­χει­ρή­σε­ων. Η κρίση στην Ιτα­λία, που οδη­γεί την ευ­ρω­ζώ­νη σε ένα κυ­ριο­λε­κτι­κά «καυτό κα­λο­καί­ρι», ξέ­σπα­σε στο πεδίο της πο­λι­τι­κής.

Οι νι­κη­τές των προη­γού­με­νων εκλο­γών, η ακρο­δε­ξιά Λέγκα του Βορρά του Ματέο Σαλ­βί­νι και οι «λαϊ­κι­στές» του Κι­νή­μα­τος των 5 Αστέ­ρων (M5S), προ­σπά­θη­σαν να συ­γκρο­τή­σουν κυ­βέρ­νη­ση, δια­θέ­το­ντας την ανα­γκαία κοι­νο­βου­λευ­τι­κή υπο­στή­ρι­ξη. Ως Υπουρ­γό Οι­κο­νο­μι­κών πρό­τει­ναν τον Πάολο Σα­βό­να, θε­ω­ρού­με­νο ως «ευ­ρω­σκε­πτι­κι­στή» και σκλη­ρό δια­πραγ­μα­τευ­τή του ιτα­λι­κού χρέ­ους. Προ­σο­χή: Ο Σα­βό­να δεν μπο­ρεί να κα­τη­γο­ρη­θεί ως «ύπο­πτος» για φι­λερ­γα­τι­κές-φι­λο­λαϊ­κές αντι­λή­ψεις. Αντί­θε­τα υπήρ­ξε στενά συν­δε­δε­μέ­νος με την Confindustria (τον ιτα­λι­κό ΣΕΒ) και η αντί­θε­σή του στο ευρώ αντα­να­κλά κυ­ρί­ως τη νο­σταλ­γία προς τη λι­ρέ­τα ενός ισχυ­ρού τμή­μα­τος της κυ­ρί­αρ­χης τάξης των βιο­μη­χά­νων και των με­γα­λε­μπό­ρων-εξα­γω­γέ­ων του Βορρά, παρά ένα σχέ­διο ανα­τρο­πής της λι­τό­τη­τας που θε­ρί­ζει την ερ­γα­τι­κή τάξη και τις λαϊ­κές μάζες μετά από τα χρό­νια της σο­σιαλ­φι­λε­λεύ­θε­ρης-κε­ντρο­α­ρι­στε­ρής δια­κυ­βέρ­νη­σης στην Ιτα­λία, σε αγα­στή συ­νερ­γα­σία με την υπό­λοι­πη ευ­ρω­η­γε­σία.

Όμως και μόνο η υπο­ψία ότι μια τέ­τοια ρήξη θα μπο­ρού­σε να απο­τε­λεί ένα από τα εν­δε­χό­με­να, προ­κά­λε­σε πα­νι­κό και ανε­πα­νά­λη­πτη πο­λι­τι­κή κρίση. Ο Πρό­ε­δρος της Δη­μο­κρα­τί­ας, Σέρ­τζιο Μα­τα­ρέ­λα, απέρ­ρι­ψε τον Σα­βό­να, απορ­ρί­πτο­ντας ου­σια­στι­κά την κυ­βέρ­νη­ση Λέ­γκας-M5S και οδη­γώ­ντας τις εξε­λί­ξεις προς μια «κυ­βέρ­νη­ση τε­χνο­κρα­τών» με επι­κε­φα­λής τον Κάρλο Κο­τα­ρέ­λι, άν­θρω­πο του ΔΝΤ επί 25 χρό­νια, με το ψευ­δώ­νυ­μο «ψα­λι­δο­χέ­ρης» λόγω της εμ­μο­νής του στις πε­ρι­κο­πές κοι­νω­νι­κών δα­πα­νών και δη­μό­σιων επεν­δύ­σε­ων.

Η κυ­βέρ­νη­ση Κο­τα­ρέ­λι δεν μπο­ρεί να επι­βιώ­σει. Ο «ψα­λι­δο­χέ­ρης» στη­ρί­ζε­ται κυ­ρί­ως από την (ητ­τη­μέ­νη στις εκλο­γές) κε­ντρο­α­ρι­στε­ρά που βρήκε την ώρα να δη­λώ­σει «συ­μπα­ρά­στα­ση στον ΠτΔ Μα­τα­ρέ­λα, με στόχο να σώ­σου­με τη με­γά­λη μας χώρα». Έχει ακόμα την ανοχή του (επί­σης ητ­τη­μέ­νου στις εκλο­γές) Σίλ­βιο Μπερ­λου­σκό­νι της δε­ξιάς, της Forca Italia. Όμως δεν πρό­κει­ται να αντέ­ξει την πίεση των ου­σια­στι­κά νι­κη­τών της Λέ­γκας και των M5S, ανα­λαμ­βά­νο­ντας ου­σια­στι­κά να οδη­γή­σει την Ιτα­λία σε νέες εκλο­γές το ερ­χό­με­νο Φθι­νό­πω­ρο. Σε συν­θή­κες βα­θιάς κρί­σης και υπο­χρε­ώ­νο­ντας όλους τους «παί­κτες» να σκλη­ρύ­νουν τις θέ­σεις τους. Ήδη η Λέγκα και το M5S προ­σπα­θούν να δώ­σουν στις επό­με­νες εκλο­γές χα­ρα­κτή­ρα «δη­μο­ψη­φί­σμα­τος» όπου, λέει, θα κρί­νε­ται η «ανε­ξαρ­τη­σία» της Ιτα­λί­ας, το δι­καί­ω­μα να απο­φα­σί­ζουν οι πο­λί­τες και όχι οι αγο­ρές το μέλ­λον της χώρας στο ευρώ και η δια­πραγ­μά­τευ­ση του χρέ­ους. Τόσο ο ακρο­δε­ξιός Σαλ­βί­νι της Λέ­γκας, όσο και ο διά­δο­χος του Μπέπε Γκρί­λο, ο Ντι Μάιο των M5S, προ­σπα­θούν να καλ­λιερ­γή­σουν μια υπό­σχε­ση «αντι­λι­τό­τη­τας» γύρω από την πο­λι­τι­κή τους. Όμως και πάλι χρειά­ζε­ται προ­σο­χή: Ο Σαλ­βί­νι της Λέ­γκας κα­τη­γο­ρεί τον ΠτΔ ότι τον εμπό­δι­σε να ανα­λά­βει το Υπουρ­γείο Εσω­τε­ρι­κών και να αρ­χί­σει αμέ­σως τις μα­ζι­κές απε­λά­σεις με­τα­να­στών. Η απε­λευ­θέ­ρω­ση από τη λι­τό­τη­τα δεν είναι δυ­να­τόν να ανα­τε­θεί στους ακρο­δε­ξιούς ρα­τσι­στές και στους ανερ­μά­τι­στους «λαϊ­κι­στές» του Μπ.Γκρί­λο. Τα απο­τε­λέ­σμα­τα μιας τέ­τοιας αυ­τα­πά­της δεν θα μπο­ρού­σαν παρά να είναι τρα­γι­κά.

Η εξέ­λι­ξη αυτή φα­νε­ρώ­νει τη δια­λυ­τι­κή κρίση της κά­πο­τε με­γά­λης ιτα­λι­κής Αρι­στε­ράς. Μετά τα χρό­νια της «ευ­τυ­χί­ας» στην κυ­βέρ­νη­ση, μετά την εγκλη­μα­τι­κή πο­λι­τι­κή της λι­τό­τη­τας και των νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρων αντι­με­ταρ­ρυθ­μί­σε­ων, μετά από δια­δο­χι­κές «διευ­ρύν­σεις» και «επα­νι­δρύ­σεις» προς τη σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τι­κή κα­τεύ­θυν­ση, σή­με­ρα είναι απο­λύ­τως αδύ­να­μη να πα­ρα­κο­λου­θή­σει τις εξε­λί­ξεις από την κλει­δα­ρό­τρυ­πα. Ο ξε­σκο­νι­σμέ­νος Μά­σι­μο Ντ Αλέμα εξέ­φρα­σε το φόβο ότι η Λέγκα και το M5S «θα έχουν το 80% στην επό­με­νη Βουλή». Είναι ένα μά­θη­μα και για τους ντό­πιους κε­ντρο­α­ρι­στε­ρούς, που θε­ω­ρούν ότι η μνη­μο­νια­κή πο­λι­τι­κή θα μεί­νει, τε­λι­κά, ατι­μώ­ρη­τη…

Πολ­λοί μί­λη­σαν για «πρα­ξι­κό­πη­μα» στην Ιτα­λία. Με μια έν­νοια είναι: Ο Μα­τα­ρέ­λα πα­ρα­βί­α­σε ολο­φά­νε­ρα την αρχή της πλειο­ψη­φί­ας. Όμως πάντα έχει ση­μα­σία και το ποιοι είναι τα «θύ­μα­τα». Δεν είναι άλ­λω­στε τυ­χαίο ότι για πρα­ξι­κό­πη­μα στην Ιτα­λία μί­λη­σε και η Μαρίν Λεπέν, ενώ οι κα­θα­ρό­αι­μοι φα­σί­στες του Fratelli d’ Italia ζη­τούν να πα­ρα­πεμ­φθεί ο Μα­τα­ρέ­λα σε δίκη για «εσχά­τη προ­δο­σία». Δεν υπάρ­χει πε­ρι­θώ­ριο για επι­δο­κι­μα­σία –και πολύ πε­ρισ­σό­τε­ρο για ταύ­τι­ση…– με τον αντι­δρα­στι­κό συ­να­σπι­σμό της ακρο­δε­ξιάς Λέ­γκας και του συ­νο­θυ­λεύ­μα­τος των M5S. Παρ’ όλα αυτά, η ιτα­λι­κή κρίση –στο σε­νά­ριο της ρε­βάνς της Λέ­γκας και των M5S, με θέ­σεις μά­λι­στα που θα έχουν σκλη­ρύ­νει από την αντι­πα­ρά­θε­ση για την κυ­βερ­νη­τι­κή εξου­σία– απει­λεί πραγ­μα­τι­κά την ούτως ή άλλως εύ­θραυ­στη συ­νο­χή της ευ­ρω­ζώ­νης. Το τρί­γω­νο Βε­ρο­λί­νο-Πα­ρί­σι-Βρυ­ξέλ­λες έχει υπερ­θερ­μαν­θεί και όλοι πε­ρι­μέ­νουν τις εξε­λί­ξεις με κομ­μέ­νη την ανάσα. Η Μέρ­κελ θύ­μι­σε το πα­ρά­δειγ­μα «εξη­μέ­ρω­σης» του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ, αλλά κα­νείς δεν δι­καιού­ται να ξεχνά ότι η Ιτα­λία έχει πολύ με­γα­λύ­τε­ρα πε­ρι­θώ­ρια ελιγ­μών και εκ­βια­σμών απ’ ό,τι είχε η Ελ­λά­δα το 2015.

Στο με­τα­ξύ, ο καυ­γάς των βου­βα­λιών έχει ως θύ­μα­τα τα βα­τρά­χια. Τα ομό­λο­γα χρέ­ους των χωρών του ευ­ρω­παϊ­κού Νότου αρ­χί­ζουν να αντι­με­τω­πί­ζουν (ξανά!) μιαν εκτί­να­ξη των spreads, ενώ οι «αγο­ρές» έχουν πάρει θέση με το «δά­κτυ­λο στη σκαν­δά­λη».

Αυτή η με­γά­λη «ανα­τα­ρα­χή» βρί­σκει τον Τσί­πρα σε πολύ ευαί­σθη­τη στιγ­μή. Οι απο­φά­σεις για την «επό­με­νη μέρα» της θε­ω­ρη­τι­κής λήξης του 3ου μνη­μο­νί­ου θα λη­φθούν σε συν­θή­κες όπου τα 10ετή ελ­λη­νι­κά ομό­λο­γα έχουν ήδη σκαρ­φα­λώ­σει στο 4,47%, η βεν­ζί­νη «βλέ­πει» τα 2,5 ευρώ ανά λίτρο και η ευ­ρω­ζώ­νη θα έχει μπρο­στά της μια νέα απει­λή υπαρ­ξια­κών δια­στά­σε­ων. Σε αυτές τις συν­θή­κες η επι­μο­νή του Στουρ­νά­ρα για να απο­φευ­χθεί η «ελεύ­θε­ρη έκ­θε­ση» στις αγο­ρές, για να προ­τι­μη­θεί η «πι­στο­λη­πτι­κή γραμ­μή στή­ρι­ξης», μοιά­ζει να δι­καιώ­νε­ται με βάση τα αστι­κά-κα­θε­στω­τι­κά κρι­τή­ρια. Μόνο που αυτή η επι­λο­γή οδη­γεί και σε μια πολύ πιο ρητή «δέ­σμευ­ση» απέ­να­ντι στους δα­νει­στές, μια μορφή κα­λυμ­μέ­νου μνη­μο­νί­ου 4, που θα ακυ­ρώ­νει όλους τους επι­κοι­νω­νια­κούς σχε­δια­σμούς και θα οδη­γεί την ομάδα Τσί­πρα επι­κιν­δύ­νως κοντά στον πο­λι­τι­κό θά­να­το. Όσοι προ­έ­βλε­παν σε­νά­ρια ομα­λο­ποί­η­σης, όσοι ονει­ρεύ­ο­νταν «με­σο­δια­στή­μα­τα» στα­θε­ρό­τη­τας, έχουν δια­ψευ­στεί. Η κρίση πα­ρα­μέ­νει κα­θο­ρι­στι­κή για όλες τις επι­λο­γές: στην οι­κο­νο­μία, στην κοι­νω­νι­κή πο­λι­τι­κή, στο πο­λι­τι­κό πεδίο. Και το ζη­τού­με­νο εξα­κο­λου­θεί να είναι η πα­ρέμ­βα­ση μέσα σε αυτήν, από τη σκο­πιά των ερ­γα­ζο­μέ­νων και των λαϊ­κών τά­ξε­ων. Που ση­μαί­νει πα­ρέμ­βα­ση από τη σκο­πιά της Ρι­ζο­σπα­στι­κής Αρι­στε­ράς.

*Ανα­δη­μο­σί­ευ­ση από την Ερ­γα­τι­κή Αρι­στε­ρά