Του Πέτρου Μηλιαράκη
Η Μάργκαρετ Θάτσερ (1925-2013), είναι η πρώτη γυναίκα αρχηγός του «Συντηρητικού Κόμματος» της Μεγάλης Βρετανίας (Ηνωμένου Βασιλείου) και η πρώτη επίσης γυναίκα Πρωθυπουργός της χώρας εκείνης. Η παρουσία της δε στον πολιτικό βίο όχι μόνο της Μεγάλης Βρετανίας, αλλά γενικότερα της Υφηλίου και ειδικότερα του ευρωπαϊκού χώρου την ανέδειξε ως τη λεγόμενη «Σιδηρά Κυρία» -προσωνύμιο το οποίο τη συνόδευσε σε όλη της την πολιτική σταδιοδρομία.
Η ΑΠΟΧΩΡΗΣΗ ΤΗΣ ΜΑΡΓΚΑΡΕΤ ΘΑΤΣΕΡ
Η Μάργκαρετ Θάτσερ αποχώρησε από την ενεργό πολιτική, κατ’ ουσίαν ηττημένη. Κατόρθωσε όμως την υστάτη στιγμή να προωθήσει τον Τζων Μέιτζορ παραμένοντας η ίδια Βουλευτής έως τις εκλογές του 1992. Δημοσκοπήσεις δε που έλαβαν χώρα με την παραίτηση της, απέδειξαν ότι στο πρόσωπό της κατ’ ουσίαν ο βρετανικός λαός ήταν διχασμένος ως προς τις επιδόσεις της και τα θετικά αποτελέσματα της πολιτικής της, καθόσον το 52% των ερωτηθέντων, αποφάνθηκε ότι ήταν επιτυχής η πολιτικής της παρουσία ως Πρωθυπουργού, ενώ αντιθέτως το 48% αποφάνθηκε ότι ήταν βλαπτική για την κοινωνία και τη χώρα η πολιτική της.
Η Μάργκαρετ Θάτσερ βρισκόταν σε στενή σχέση με την αμερικανική πολιτική καθ’ όλη τη διάρκεια της σταδιοδρομίας της και με τη στήριξη του Προέδρου Ρόναλντ Ρέιγκαν ήταν οι πολιτικοί εκείνοι οι οποίοι κατ’ ουσίαν θεμελίωσαν τις πρώτες βασικές αρχές της νεοφιλελεύθερης αντίληψης, ως πολιτική πρακτική. Δηλαδή ήταν οι πολιτικοί εκείνοι που καθιέρωσαν κατ’ ουσίαν το νεοφιλελευθερισμό και τα δόγματά του, ως τρόπο διακυβέρνησης της κοινωνίας.
Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΜΑΡΓΚΑΡΕΤ ΘΑΤΣΕΡ
Η Μάργκαρετ Θάτσερ μετά θάνατον (ανήκει πλέον στην ιστορία) δεν φαίνεται να τιμάται ιδιαιτέρως από την επιστημονική κοινότητα των ιστορικών συγγραφέων της Μεγάλης Βρετανίας. Και τούτο γιατί προσφάτως η Ένωση Ιστορικών Συγγραφέων της Μεγάλης Βρετανίας την κατέταξε κατ’ ουσίαν ως ανεπιθύμητη πολιτικό, ως αποτυχούσα. Μάλιστα η συγγραφέας Έμμα Ντάργουιν τοποθετήθηκε εναντίον της με εξαιρετικά αυστηρό λόγο, υποστηρίζοντας πως η πολιτικής της: «κατέστρεψε υπερβολικά πολλά καλά πράγματα στην κοινωνία και δημιούργησε υπερβολικά πολλά κακά» (sic), ενώ επίσης η συγγραφέας Κάθριν Χόκιν υποστήριξε ότι «η Μάργκαρετ Θάτσερ μετέτρεψε σε ανάθεμα την ιδέα της κοινωνίας που φροντίζει όλα τα μέλη της και συμφωνεί με την παραδοχή ότι οι άνθρωποι χρειάζονται στήριξη και δεν πρέπει να στιγματίζονται γι’ αυτό» (sic).
Οι θέσεις αυτές της Επιστημονικής Κοινότητας της Ένωσης Ιστορικών Συγγραφέων της Μεγάλης Βρετανίας, αποτελούν κόλαφο για την πολιτική ιστορία της Μάργκαρετ Θάτσερ. Όποιος δε είναι αντικειμενικός παρατηρητής θα υποστηρίξει ότι οι προαναφερόμενες θέσεις είναι και κόλαφος κατά του νεοφιλελευθερισμού και των δογμάτων που επιβάλει κατά της κοινωνίας. Άξιο επισημείωσης είναι δε ότι η πρόσφατη έρευνα του επιστημονικού αυτού φορέα (της Ένωσης Ιστορικών Συγγραφέων της Μεγάλης Βρετανίας), αξιολογώντας τους 19 Πρωθυπουργούς που κυβέρνησαν τη Μεγάλη Βρετανία από το έτος 1916 (δηλαδή τα τελευταία εκατό έτη), κατέταξε την Μάργκαρετ Θάτσερ στην ιστορικώς υποτιμητική θέση της πρώτης αποτυχούσας, με απόσταση αναπνοής μετά απ’ αυτήν, τον μόλις απελθόντα Πρωθυπουργό Ντέιβιντ Κάμερον. Αξίζει δε να αναφερθεί ότι τρίτος που ακολουθεί είναι ο Νέβιλ Τσάμπερλεϊν, πολιτικός που συναρτάται ευθέως το όνομά του με την κρίσιμη περίοδο του μεσοπολέμου και την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Ας αξιολογήσουμε όμως την ιστορική ήττα της Μάργκαρετ Θάτσερ με βάση την προσωπικότητά της.
ΜΙΑ ΣΥΝΤΟΜΗ ΑΝΑΦΟΡΑ
Το παρόν περίγραμμα δεν επιτρέπει εκτενή αναφορά στην πολυκύμαντη ιστορία της Μάργκαρετ Θάτσερ. Αξίζει όμως να σημειωθούν επιγραμματικώς τα εξής: Το πατρικό της όνομα ήταν Μάργκαρετ Χίλντα Ρόμπερτς (Margaret Hilda Roberts), ενώ λόγω του συζύγου της μετονομάστηκε σε Μάργκαρετ Χίλντα Θάτσερ (Margaret Hilda Thatser). Η Μάργακρετ Θάτσερ έχει αναδειχθεί: α) Λαίδη του Τάγματος της Περικνημίδας, β) Μέλος του Τάγματος της Αξίας, γ) Μέλος του Συμβουλίου Επικρατείας του Ηνωμένου Βασιλείου, δ) Μέλος της Βασιλικής Εταιρείας, ε) Βαρώνη στ) μέλος της Βουλής των Λόρδων, ζ) αρχηγός του Συντηρητικού Κόμματος από το 1975 ως το 1990 και η) Πρωθυπουργός της χώρας από το 1979 ως το 1990.
Η προσωπικότητα της προαναφερόμενης «Σιδηράς Κυρίας» χαρακτηρίζεται από σχετικές ιδιορρυθμίες. Για παράδειγμα είχε ιδιόρρυθμες σπουδές. Κινήθηκε δηλαδή σ’ ένα περίεργο επιστημονικό πεδίο. Φοίτησε στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και αποφοίτησε ως Πτυχιούχος της Χημείας με ειδικότητα στην «κρυσταλλογραφία». Ωστόσο όμως, είχε επιτυχείς σπουδές και στο Φορολογικό Δίκαιο.
Σταθμός στην προσωπική ιστορία της Μάργακρετ Θάτσερ, ήταν η γνωριμία της με το σύζυγό της, του οποίου το όνομα τελικώς καταγράφτηκε στην ιστορία, καθόσον η Μάργκαρετ Ρόμπερτς έγινε πλέον Μάργκαρετ Θάτσερ.
Αφού γνωρίστηκε με τον πλούσιο επιχειρηματία Ντένις Θάτσερ, που ήταν ήδη διαζευγμένος, τέλεσε μαζί του γάμο το 1951. Ο γάμος αυτός της εξασφάλισε το άλλο άκρο των επιστημονικών επιδόσεώντης, δηλαδή τη χρηματοδότηση των σπουδών της για να αποκτήσει ειδικότητα και στο Φορολογικό Δίκαιο. Έτσι στο πρόσωπο της «Σιδεράς Κυρίας» υπήρχαν αυτά τα δύο άκρα ως επιστημονικά γνωστικά αντικείμενα. Η χημεία από τη μία-«κρυσταλλογραφία», και από την άλλη το Φορολογικό Δίκαιο ως τομέας της οικονομίας.
Η εμπλοκή της όμως στην πολιτική ήταν σημαντική γιατί συνοδεύτηκε από πολλές καινοτομίες. Καινοτομίες όμως που κινήθηκαν σε αντίθετες κατευθύνσεις, π.χ.: αποποινικοποίηση της ανδρικής ομοφυλοφιλίας από τη μία, και αυστηροποίηση των όρων διαζυγίων από την άλλη, όπως επίσης: άμεση αντίθεση στην υψηλή φορολογία που επέβαλαν οι Εργατικοί από τη μία, και εκτεταμένες ιδιωτικοποιήσεις από την άλλη. Απαιτεί πολύ συζήτηση το ζήτημα αυτών των ιδιόρρυθμων αντιλήψεων της Μάργκαρετ Θάτσερ που μεταξύ των άλλων ήταν και θιασώτης της θανατικής ποινής, καθώς και ακραία εχθρός του Συνδικαλιστικού Κινήματος.
Η «ΩΡΑ ΤΗΣ ΘΑΤΣΕΡ»
Τον Ιούλιο του 1975 το Εργατικό Κόμμα επέβαλε μέτρα δραματικά προς την αύξηση των φόρων και τη μείωση των μισθών. Το επόμενο έτος, το 1976 η Κυβέρνηση των Εργατικών ζήτησε την παρέμβαση του ΔΝΤ και έλαβε δάνειο ύψους 3 δις δολαρίων για την περίοδο 1977-1979. Παραλλήλως οι Εργατικοί έλαβαν και άλλα αντιλαϊκά μέτρα. Ασφαλώς όμως για του Βρετανούς η προσφυγή στο ΔΝΤ δεν ήταν πράξη που προσιδίαζε σε μια σημαντική (έστω τέως) Αυτοκρατορική χώρα. Έτσι το Μάιο του 1979 η Μάργκαρετ Θάτσερ αναδείχθηκε πρώτη γυναίκα Πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου και επέβαλε από και δια του αξιώματος αυτού, την προσωπικότητά της στη Διεθνή Σκηνή. Σε αγαστή δε συνεργασία με τον Ρόναλντ Ρέιγκαν ο οποίος μετά από λίγο (το 1980) εξελέγη Πρόεδρος των ΗΠΑ, έθεσαν πραγματικά τα θεμέλια για την πολιτική καθιέρωση των δογμάτων του νεοφιλελευθερισμού. Το ότι δε, συνέπεσαν ιστορικά ο Ρόναλτ Ρέιγκαν στις ΗΠΑ (1980–1988) και η Μάργκαρετ Θάτσερ στο Ηνωμένο Βασίλειο (1979-1990), αφορά συγκυρία που αποτέλεσε σημαντική αφετηρία για την καθιέρωση αποφασιστικών εξελίξεων, όχι μόνο αναφορικώς με την τύχη των χωρών του λεγόμενου Ανατολικού Συνασπισμού (μπλοκ), αλλά και για την καθιέρωση των δογμάτων του νεοφιλελευθερισμού.
ΟΙ ΙΔΙΩΤΙΚΟΠΟΙΗΣΕΙΣ
Η Μάργκαρετ Θάτσερ, ήταν εχθρός των αποφασιστικών παρεμβάσεων του Συνδικαλιστικού Κινήματος. Παραλλήλως υποστήριζε μανιωδώς το λιγότερο κράτος και ιδιωτικοποίησε κερδοφόρα ορυχεία, ενώ σφράγισε οριστικώς τα ζημιογόνα. Στον αγώνα δε ενάντια στους ανθρακωρύχους επέδειξε «πυγμή» με αποτέλεσμα τελικώς να κλείσει αντί των 20 ορυχείων που αρχικώς είχε προγραμματιστεί, 25 συνολικώς, επιφέροντας ισχυρό πλήγμα στο Συνδικαλιστικό τους Κίνημα και όχι μόνον.
Αυτή η διαδικασία της «πυγμής» συνεπαγόταν και άλλες πολιτικές. Συνεπαγόταν την άμεση αντίδραση της για την εμβάθυνση και διεύρυνση της τότε Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας και τη μετεξέλιξή της σε Ευρωπαϊκή Κοινότητα, πολλώ δε μάλλον σε Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς και την αποφασιστική πολιτική υπεράσπισης εδαφών που η Μεγάλη Βρετανία είχε υπό κυριαρχία με τον πόλεμο των Φώκλαντ.
Παραλλήλως προέβη σε δραστικές ιδιωτικοποιήσεις και άλλων φορέων της οικονομίας, που αφορούσαν σημαντικές εταιρείες όπως: την British Steel, την British Petroleum, την Rover Group, την Rolls Royce και τις εταιρίες ύδρευσης (Regional Water Authorities, RWAs).
Η πρόσφατη αποδοκιμασία της Μάργκαρετ Θάτσερ από αυξημένου κύρους επιστημονικό φορέα αποτελεί σημαντικό πλήγμα για την υστεροφημία της. Κυρίως όμως η ιστορική ήττα της Μάργκαρετ Θάτσερ συνεπάγεται πλήγμα κατά των δογμάτων του νεοφιλελευθερισμού. Σε κάθε περίπτωση αφορά άλλη μια ιστορική ήττα της Μάργκαρετ Θάτσερ…
*Ο Πέτρος Μηλιαράκης δικηγορεί στα Ανώτατα Ακυρωτικά Δικαστήρια της Χώρας και στα Ευρωπαϊκά Δικαστήρια του Στρασβούργου και του Λουξεμβούργου (ECHR και GC – EU).
