Η Ευρωζώνη στα συγκοινωνούντα δοχεία Trump – Merkel

Η δή­λω­ση Μέρ­κελ, στην άτυπη σύ­νο­δο κο­ρυ­φής της Μάλ­τας, ότι η Ε.Ε. μπο­ρεί να υπάρ­ξει ως ένωση πολ­λα­πλών τα­χυ­τή­των, στο πλαί­σιο της οποί­ας δεν θα συμ­με­τέ­χουν όλες οι χώρες σε όλα τα στά­δια ολο­κλή­ρω­σης, διέ­λυ­σε τις τε­λευ­ταί­ες αμ­φι­βο­λί­ες ότι ο Β. Σόι­μπλε έχει μια προ­σω­πι­κή στρα­τη­γι­κή που δεν εκ­φρά­ζει την ενιαία αντί­λη­ψη της βα­θιάς γερ­μα­νι­κής ελίτ. Από τη στιγ­μή που η κα­γκε­λά­ριος -και υπο­ψή­φια για μια ακόμη θη­τεία- ανοί­γει το κε­φά­λαιο μιας «εθε­λού­σιας» δι­χο­τό­μη­σης της Ε.Ε., αλλά και της Ευ­ρω­ζώ­νης, το κα­θι­στά και στοι­χείο της προ­ε­κλο­γι­κής της ατζέ­ντας. Και λέμε «και της Ευ­ρω­ζώ­νης», αν και η Μέρ­κελ ανα­φέρ­θη­κε στην Ε.Ε. ως σύ­νο­λο ανα­φέ­ρο­ντας ως πα­ρά­δειγ­μα «μιας τα­χύ­τη­τας» τη νο­μι­σμα­τι­κή ένωση, διότι η ίδια η νο­μι­σμα­τι­κή ολο­κλή­ρω­ση έχει ήδη δρο­μο­λο­γη­μέ­να στά­δια ολο­κλή­ρω­σης από τα οποία πολλά κρά­τη-μέ­λη διεκ­δι­κούν εξαί­ρε­ση ή πε­ριο­ρι­σμό του στό­χου. Πρώτη απ’ όλους η ίδια η Γερ­μα­νία, όπως κα­τα­δει­κνύ­ουν τα βέτο της ηγε­σί­ας της στα βή­μα­τα της τρα­πε­ζι­κής ένω­σης.
Ήδη, με τη γερ­μα­νι­κή δια­κή­ρυ­ξη συ­ντάσ­σο­νται, αν και για δια­φο­ρε­τι­κούς λό­γους, πολ­λές ομά­δες χωρών, όπως οι χώρες της Benelux (Βέλ­γιο, Ολ­λαν­δία, Λου­ξεμ­βούρ­γο), οι χώρες Visegrad (Πο­λω­νία, Ουγ­γα­ρία, Σλο­βα­κία και Τσε­χία) που είχαν τη γνω­στή συ­ντο­νι­σμέ­νη -και ρα­τσι­στι­κή- αντί­δρα­ση στο προ­σφυ­γι­κό, αλλά και η Ιτα­λία, η Ισπα­νία, η Αυ­στρία και η Δανία. Είναι πολύ πι­θα­νό στην πα­νη­γυ­ρι­κή σύ­νο­δο κο­ρυ­φής της Ε.Ε. στη Ρώμη (25/3), στα 60 χρό­νια από τη Συν­θή­κη της Ρώμης, αυτή η νέα στρα­τη­γι­κή της αλά καρτ ολο­κλή­ρω­σης να υιο­θε­τη­θεί επί­ση­μα, έστω και με γε­νι­κό­λο­γο τρόπο.

Οι αντι­θέ­σεις που τους ενώ­νουν

Θε­ω­ρη­τι­κά, αυτή είναι η γερ­μα­νι­κή αντί­δρα­ση στην ισχυ­ρή πίεση που ασκεί η πο­λι­τι­κή της κυ­βέρ­νη­σης Τραμπ σχε­δόν σε όλα τα πεδία των ευ­ρω­α­τλα­ντι­κών σχέ­σε­ων: από το ΝΑΤΟ μέχρι τη νο­μι­σμα­τι­κή πο­λι­τι­κή. Οι επι­θέ­σεις του ίδιου του Τραμπ και συμ­βού­λων του στο «ευρώ ως συ­γκε­κα­λυμ­μέ­νο μάρκο» αντι­με­τω­πί­στη­καν από τη γερ­μα­νι­κή ηγε­σία πε­ρί­που ως κή­ρυ­ξη (ρη­το­ρι­κού προς το παρόν) νο­μι­σμα­τι­κού και εμπο­ρι­κού πο­λέ­μου, αν και στην πράξη υπο­δαυ­λί­ζουν τις γερ­μα­νι­κές επι­θυ­μί­ες να ανα­στρα­φεί η νο­μι­σμα­τι­κή χα­λά­ρω­ση της ΕΚΤ, όπως απο­δει­κνύ­ουν οι συ­νε­χείς επι­θέ­σεις Σόι­μπλε στον Ντρά­γκι. Κι ακόμη πιο χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά, η το­πο­θέ­τη­ση του υπο­ψη­φί­ου Aμε­ρι­κα­νού πρέ­σβη στην Ε.Ε. Τεντ Μάλοχ υπέρ του Grexit και οι αμ­φι­βο­λί­ες του για το αν πρέ­πει να υπάρ­χει χρη­μα­το­δό­τη­ση της Ελ­λά­δας και από ποιον, λει­τουρ­γούν ως συ­νη­γο­ρία στο δόγμα Σόι­μπλε ότι χωρίς ΔΝΤ δεν υπάρ­χει πρό­γραμ­μα και χωρίς πρό­γραμ­μα δεν υπάρ­χει χώρος για την Ελ­λά­δα στην Ευ­ρω­ζώ­νη. Από πολ­λές από­ψεις, λοι­πόν, και παρά τις βα­θύ­τα­τες στρα­τη­γι­κές αντι­θέ­σεις της γερ­μα­νι­κής και της νέας αμε­ρι­κα­νι­κής ηγε­σί­ας, οι πο­λι­τι­κές τους λει­τουρ­γούν σαν συ­γκοι­νω­νού­ντα δο­χεία.

Οι νέες γερ­μα­νι­κές προ­τε­ραιό­τη­τες

Η τα­χύ­τη­τα με την οποία η κυ­βέρ­νη­ση Τραμπ απέ­δει­ξε ότι εν­νο­ού­σε αυτά που διε­κή­ρυτ­τε προ­ε­κλο­γι­κά, ιδιαί­τε­ρα στο πεδίο ανα­στρο­φής της θε­σμι­κής πα­γκο­σμιο­ποί­η­σης (των πο­λυ­με­ρών εμπο­ρι­κών και επεν­δυ­τι­κών συμ­φω­νιών) και ρι­ζι­κής ανα­δια­πραγ­μά­τευ­σης των όρων συμ­με­το­χής του αμε­ρι­κα­νι­κού πο­λυ­ε­θνι­κού κε­φα­λαί­ου στο διε­θνή κα­πι­τα­λι­στι­κό κα­τα­με­ρι­σμό ερ­γα­σί­ας, λει­τούρ­γη­σε ως σήμα συ­να­γερ­μού για τη γερ­μα­νι­κή ελίτ. Κατά κά­ποιο τρόπο, τα νέα της κα­θή­κο­ντα ως ηγέ­τι­δας δύ­να­μης της προ­ση­λω­μέ­νης στην πα­γκο­σμιο­ποί­η­ση και την απε­λευ­θέ­ρω­ση των αγο­ρών Δύσης ενά­ντια στην απει­λή του προ­στα­τευ­τι­σμού, αλ­λά­ζουν τις προ­τε­ραιό­τη­τες της Γερ­μα­νί­ας και σε σχέση με την Ε.Ε. και την Ευ­ρω­ζώ­νη. Τα ευ­ρω­παϊ­κά κα­θή­κο­ντα της γερ­μα­νι­κής ηγε­σί­ας γί­νο­νται υπο­σύ­νο­λο του ευ­ρύ­τε­ρου, πα­γκό­σμιου ρόλου της. Στον οποίο θα αδυ­να­τεί να αντα­πο­κρι­θεί όσο είναι δέ­σμια μιας «υπερ­βο­λι­κά» ομό­σπον­δης, δυ­σκί­νη­της Ε.Ε., ή μιας Ε.Ε. που η δυ­σκι­νη­σία της θα προ­έρ­χε­ται από αλ­λε­πάλ­λη­λα πε­ρι­στα­τι­κά απο­σκιρ­τή­σε­ων και ει­δι­κών σχέ­σε­ων. Στη θέση, λοι­πόν, του οδι­κού χάρτη προς μια ομό­σπον­δη Ε.Ε., την οποία προ­βάλ­λει κυ­ρί­ως η Κο­μι­σιόν, αντι­πα­ρα­τάσ­σει την ιδέα μιας Ε.Ε. με δια­φο­ρε­τι­κούς βαθ­μούς ενο­ποί­η­σης, μέσα από δια­κυ­βερ­νη­τι­κές συμ­φω­νί­ες κρα­τών-«εθε­λο­ντών». Έτσι, άλ­λω­στε, δια­χει­ρί­στη­κε την κρίση χρέ­ους την τε­λευ­ταία επτα­ε­τία: το σι­δη­ρούν Δη­μο­σιο­νο­μι­κό Σύμ­φω­νο, το Σύμ­φω­νο για το ευρώ+, η Συν­θή­κη για τον ESM είναι δια­κρα­τι­κές συμ­φω­νί­ες των χωρών του ευρώ, πα­ρα­μέ­νουν εκτός ενω­σια­κού δι­καί­ου και η αυ­στη­ρή τή­ρη­σή τους επι­βάλ­λε­ται ακόμη κι όταν συ­γκρού­ο­νται με τις Συν­θή­κες και τον Χάρτη Δι­καιω­μά­των της Ε.Ε.
Ένα σχήμα αλά καρτ ενο­ποί­η­σης επι­τρέ­πει στην κυ­ρί­αρ­χη Γερ­μα­νία να επι­βά­λει τους όρους της σε όλα τα πεδία ενο­ποί­η­σης. Αυτό ση­μαί­νει ότι μπο­ρεί να έχου­με πε­ρισ­σό­τε­ρη οι­κο­νο­μι­κή δια­κυ­βέρ­νη­ση της Ευ­ρω­ζώ­νης και επι­τή­ρη­ση του Συμ­φώ­νου Στα­θε­ρό­τη­τας -από «ανε­ξάρ­τη­τη αρχή», όπως λέει ο Σόι­μπλε-, αλλά λι­γό­τε­ρη τρα­πε­ζι­κή ένωση. Να έχου­με ενιαία κε­φα­λαια­γο­ρά, αλλά κα­τα­κερ­μα­τι­σμέ­νη αγορά ερ­γα­σί­ας, με νο­μι­μο­ποι­η­μέ­νο το μι­σθο­λο­γι­κό και κοι­νω­νι­κό ντά­μπινγκ. Να έχου­με ενιαία πο­λι­τι­κή άμυ­νας και ασφά­λειας, δη­λα­δή πε­ρισ­σό­τε­ρη στρα­τιω­τι­κο­ποί­η­ση της Ε.Ε., αλλά «εθνι­κές» πο­λι­τι­κές για τους πρό­σφυ­γες και το άσυλο. Επι­τή­ρη­ση των προ­ϋ­πο­λο­γι­σμών για επι­βο­λή της αιώ­νιας λι­τό­τη­τας, αλλά μη επι­τή­ρη­ση των μα­κρο­οι­κο­νο­μι­κών ισορ­ρο­πιών, και άρα των υπερ­βο­λι­κών εμπο­ρι­κών πλε­ο­να­σμά­των της Γερ­μα­νί­ας.

Η αξιο­λό­γη­ση και η ευ­ρω-δι­χο­τό­μη­ση

Σ’ αυτό το με­γά­λο ανα­κά­τε­μα της τρά­που­λας από τη γερ­μα­νι­κή ελίτ πα­ρει­σφρέ­ει και ο Β. Σόι­μπλε και το Plan B του για την Ευ­ρω­ζώ­νη. Ο Γερ­μα­νός υπουρ­γός Οι­κο­νο­μι­κών επα­νει­λημ­μέ­να από το 2012 έχει δη­μό­σια εκ­φρά­σει τη θέση του για μια Ευ­ρω­ζώ­νη δύο τα­χυ­τή­των, μ’ ένα σκλη­ρό πυ­ρή­να «προ­θύ­μων» και πλε­ο­να­σμα­τι­κών χωρών που θ’ αντα­πο­κρί­νο­νται στους κα­νό­νες της θε­σμο­ποι­η­μέ­νης λι­τό­τη­τας, και μια πε­ρι­φέ­ρεια χωρών που θα βρί­σκο­νται σε μια διαρ­κή πο­ρεία επώ­δυ­νης προ­σαρ­μο­γής, δη­λα­δή σε Μνη­μό­νια όπως το ελ­λη­νι­κό. Αυτό άλ­λο­τε εκ­φρά­ζε­ται ως «ευρώ Βορρά» και «ευρώ Νότου», δη­λα­δή ως δυο νο­μί­σμα­τα με δια­φο­ρε­τι­κή ισο­τι­μία, κι άλ­λο­τε με την εκ­δο­χή των δυο πα­ράλ­λη­λων νο­μι­σμά­των, του κοι­νού για τις εξω­τε­ρι­κές συ­ναλ­λα­γές και του «εθνι­κού» και ελεύ­θε­ρα κυ­μαι­νό­με­νου για τις εσω­τε­ρι­κές, που θα απο­τυ­πώ­νει νο­μι­σμα­τι­κά τη μεί­ω­ση μι­σθών, ει­σο­δη­μά­των, πε­ριου­σια­κών στοι­χεί­ων και κάθε άλλη μεί­ω­ση που απαι­τεί­ται εν ονό­μα­τι της αντα­γω­νι­στι­κό­τη­τας. Την εκ­δο­χή αυτή έθεσε στο τρα­πέ­ζι ήδη από το 2010 η γερ­μα­νι­κή ηγε­σία, στο συ­ζη­τού­με­νο τότε σε­νά­ριο της «ελεγ­χό­με­νης χρε­ο­κο­πί­ας εντός ευρώ». Φυ­σι­κά και τότε αιτία, αφορ­μή και «ερ­γα­λείο» ήταν η Ελ­λά­δα.
Το σχέ­διο αυτό, όπως με τον επι­ση­μό­τε­ρο τρόπο επι­βε­βαί­ω­σε η Μέρ­κελ, δεν απο­σύρ­θη­κε ποτέ από τη γερ­μα­νι­κή ελίτ. Καθώς μά­λι­στα το έχει υιο­θε­τή­σει και η ακρο­δε­ξιά Εναλ­λα­κτι­κή για τη Γερ­μα­νία (AfD), οι Χρι­στια­νο­δη­μο­κρά­τες των Μέρ­κελ – Σόι­μπλε έχουν επι­πλέ­ον κί­νη­τρα να το επι­και­ρο­ποι­ή­σουν. Υπό το πρί­σμα αυτό, η τα­κτι­κή του Σόι­μπλε να οδη­γεί την αξιο­λό­γη­ση του τρί­του Μνη­μο­νί­ου από το ένα αδιέ­ξο­δο στο άλλο με πρό­σχη­μα το ΔΝΤ ή τον «πό­λε­μο» του Τραμπ, ίσως είναι μια ακόμη από­πει­ρα de facto εφαρ­μο­γής του πα­λιού γερ­μα­νι­κού σχε­δί­ου. Ένα σε­νά­ριο δη­μιουρ­γι­κής κα­τα­στρο­φής και ανα­κα­τα­σκευ­ής της Ευ­ρω­ζώ­νης στα μέτρα της νέας «πα­γκό­σμιας» Γερ­μα­νί­ας.
*Ανα­δη­μο­σί­ευ­ση από την “Ερ­γα­τι­κή Αρι­στε­ρά”, φ. 377 (8/2/2017).