Εξέλιξη τιμών ηλεκτρικής Ενέργειας(ΗΕ) σε Ελλάδα και ΕΕ την τελευταία δεκαετία

Περιεχόμενα

1. Συνοπτικά στοιχεία
2. Που οφείλεται η εξέλιξη αυτή για την Ελλάδα.
3. Διαχρονικά δεδομένα σε σχέση με την οικονομικότητα που σχετίζεται με την αξιοποίηση των λιγνιτών.
4. Περιβάλλον και Οικονομικότητα
5. Επισημάνσεις
6. Επίλογος

1. Συνοπτικά στοιχεία

Είναι γνωστή, ασφαλώς, η πορεία ανατιμήσεων στα ενεργειακά αγαθά (καύσιμα, ηλεκτρική ενέργεια) την τελευταία περίοδο.

Ο Έλληνας καταναλωτής τις αισθάνεται εμπειρικά, τις καταλαβαίνει στην τσέπη του.

Όμως, οι ανατιμήσεις στα ενεργειακά αγαθά έχουν ιδιαίτερη βαρύτητα, γιατί τροφοδοτούν ανατιμήσεις στα περισσότερα προϊόντα.

Η πορεία αυτή των ανατιμήσεων, που δεν αφορά μόνο τη χώρα μας, όπως φαίνεται και στον παρακάτω πίνακα είναι πιο έντονη στη χώρα μας με βάση τα στοιχεία της Εutrostat, από τα οποία μπορούμε να εξαγάγουμε χρήσιμα συμπεράσματα. Οι ανατιμήσεις αυτές διαψεύδουν τη δοξασία πως η απελευθέρωση των αγορών, που εφαρμόζεται εδώ και αρκετά χρόνια στην Ε.Ε. οδηγεί σε μείωση των τιμών.

Τιμή ηλεκτρικής ενέργειας σε € ανά κιλοβατώρα  σε μεσαίου μεγέθους νοικοκυριά (Eurostat)

Με βάση τον παραπάνω πίνακα, όσον αφορά την Ελλάδα, μπορούμε “να περηφανευόμαστε πως πρωτοπορούμε”.  Την περίοδο 2009 -2020 στην Ελλάδα  έχουμε ποσοστό ανατιμήσεων για μεσαίου μεγέθους νοικοκυριά 41,74%,  που είναι αρκετά ψηλότερα από το Μέσο Όρο της Ε.Ε. που είναι 23,71%

Στην Ε.Ε, η Ελλάδα έρχεται τρίτη στις ανατιμήσεις μετά τη Γαλλία και το Βέλγιο. Τις μικρότερες  ανατιμήσεις εμφανίζουν Αυστρία, Δανία και Σλοβενία ενώ Ουγγαρία, Μάλτα, Ολλανδία και Σουηδία εμφανίζουν μειώσεις,

2. Που οφείλεται η εξέλιξη αυτή για την Ελλάδα.

Οφείλεται, πρώτον,  στην εκτόπιση από το ηλεκτρενεργειακό σύστημα  του λιγνίτη που πρόσφερε φθηνότερη ηλεκτρική ενέργεια και δεύτερο στην χωρίς σχεδιασμό εισαγωγή στο ενεργειακό σύστημα των ιδιωτών του Φυσικού Αερίου και των Α.Π.Ε.

Είναι βέβαιο και σχεδόν καθολικά αποδεκτό, πως η βίαιη απολιγνιτοποίηση που προωθεί σήμερα η ΝΔ, θα εκτινάξει ακόμη παραπέρα τις τιμές.

3. Διαχρονικά δεδομένα σε σχέση με την οικονομικότητα που σχετίζεται με την αξιοποίηση των λιγνιτών.

Όπως είναι γνωστό, πριν 20 χρόνια η χώρα μας είχε κατά κανόνα τη φθηνότερη ηλεκτρική ενέργεια (Η.Ε.) στην τότε Ε.Ε.-15 χάρις στην πολύ  υψηλή συμμετοχή των εγχώριων πόρων στο ηλεκτρικό ισοζύγιο που ανέρχονταν, π.χ. κατά μέσο  όρο (Μ.Ο.) σε ~80% τη 10ετία 1996-2005 (λιγνίτης Πτολεμαΐδας 60%, λιγνίτης Μεγαλόπολης  10,4% και υδατοπτώσεις 9,4%). Αντίθετα, σήμερα, τα δεδομένα έχουν αλλάξει με την σημαντική διείσδυση του φυσικού αερίου.  Επειδή σήμερα βιώνουμε περίοδο μεγάλης αύξησης στην τιμή των καυσίμων διεθνώς  και ιδιαίτερα του φυσικού αερίου (Φ.Α.), με τις προβλέψεις να διατηρούνται αυτές έως και τον Απρίλιο  2022 θα ήταν αδύνατο να μην υπάρχει επίπτωση στις τιμές ηλεκτρικής ενέργειας. Έτσι στο 4μηνο Αύγουστος – Νοέμβριος 2021 σημειώνονται στη  χώρα μας οι υψηλότερες τιμές ηλεκτρικής  μεγαβατώρας  (MWh) στη  χονδρική αγορά Ηλεκτρικής Ενέργειας (Η.Ε) μεταξύ των χωρών  της  Ε.Ε.-27. Ενδεικτικά, στις  18-11-2021 η Ελλάδα εμφανίζει την τιμή-ρεκόρ €276/ στη χονδρική αγορά  Η.Ε με συμμετοχή των εγχώριων πόρων μόλις στο ~30% (ΑΠΕ 13,5%, λιγνίτης 9,6% και υδροηλεκτρικά 6,3%), του εισαγόμενου Φ.Α. στο 49,3% και των εισαγωγών Η.Ε. στο 18,2%, ενώ η  Πολωνία τη μικρότερη τιμή (€103/MWh) με το λιγνίτη – λιθάνθρακα στο ~70% του ηλεκτρικού  της ισοζυγίου. Σημειώνεται,  ότι, την περίοδο 2015 – 2019 η τιμή της ηλεκτρικής μεγαβατώρας για τον Έλληνα οικιακό καταναλωτή ανέρχονταν στο 70%-80% του Μ.Ο. της Ε.Ε.

“ Η σκληρή αυτή πραγματικότητα, αποδεικνύει, ότι, η μονοδιάστατη στήριξη  στο Φ.Α.. ως καυσίμου – γέφυρα κατά τη μετάβαση της χώρας σε  ουδέτερες  εκπομπές  αερίων του θερμοκηπίου, είναι  καταστροφική για την ελληνική οικονομία.” (Πηγή : “Χρήστος Παπαγεωργίου  τ.  Δ/ντής λιγνιτικού πεδίου Δυτικής Μακεδονίας ΔΕΗ).

Είναι βέβαιο και μάλλον  καθολικά αποδεκτό πως η βίαιη απολιγνιτοποίηση που προωθεί σήμερα η ΝΔ θα εκτινάξει ακόμη παραπέρα τις τιμές.

4. Περιβάλλον και Οικονομικότητα

Ο στόχος τον οποίο  προωθoύν οικολογικές κινήσεις και η Αριστερά για προστασία του Περιβάλλοντος, ασφαλώς υπηρετείται  με την αύξηση συμμετοχής των ΑΠΕ στο ηλεκτρενεργειακό ισοζύγιο. Όμως η παράμετρος της Οικονομικότητας δεν πρέπει να  αγνοείται, στο πλαίσιο μιας ολιστικής προσέγγισης και η οικονομικότητα είναι στενά συνυφασμένη με το ενεργειακό μίγμα που εφαρμόζεται. Η βίαιη απολιγνιτοποίηση δεν συμφέρει τη χώρα. 

Οι διάφορες χώρες, παίρνουν αμυντικά μέτρα για συγκράτηση των τιμών, ή να έχουν άλλα ωφελήματα,   ενώ η Ελλάδα αδρανεί, υιοθετώντας αβασάνιστα, κατευθύνσεις της ΕΕ που επιβάλλει η Γερμανία. Για παράδειγμα  πχ το εφαρμοζόμενο μοντέλο target Model που οδηγεί σε εξισορρόπηση τιμών μεταξύ των χωρών και προώθηση με προτεραιότητα, ανεξαρτήτως κόστους, τις ΑΠΕ,  έχει κάποιες χώρες  ωφελημένες, όπως η Γερμανία που έχει ως σήμερα ψηλές τιμές και χαμένες χώρες όπως η Ελλάδα. Βεβαίως η Γερμανία το πετυχαίνει αυτό και με συγκεκριμένες δράσεις. Για παράδειγμα παίρνει μέτρα όπως η δέσμευση για αξιοποίηση τεράστιας έκτασης που καταλάμβαναν παλιότερα τα λιγνιτικά πεδία στο λεκανοπέδιο Πτολεμαϊδας,  για  δημιουργία τεράστιου φωτοβολταϊκού πάρκου στην κατεύθυνση να δείξει πως προωθεί την πράσινη ενέργεια και να έχει τα οφέλη των “πράσινων χωρών”.

Η Γαλλία επίσης  αμύνεται, προωθώντας την αποδοχή από τις Βρυξέλλες μορφών ενέργειας όπως η φθηνή πυρηνική ενέργεια που παράγει η ίδια.  Όλες σχεδόν οι χώρες στην ενεργειακή πολιτική τους παίρνουν υπόψη τις εθνικές ιδιαιτερότητες, όμως δεν βλέπουμε κάτι τέτοιο από την Ελλάδα.

Η Ελλάδα, όπως συνήθως, το βλέπουμε αυτό διαχρονικά, αμελεί ή δεν θέλει  να διαμορφώσει εθνικό ενεργειακό σχεδιασμό, σύμφωνα  με τα δικά της συμφέροντα  και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, και απλά ακολουθεί άνωθεν  κατευθύνσεις, ανεξαρτήτως αν αυτές είναι σε αντίθεση με τα συμφέροντά μας.

5. Επισημάνσεις

Κάποιες  βασικές επισημάνσεις που προκύπτουν από τα  τεκταινόμενα στον ενεργειακό τομέα, είναι οι εξής:

• Η Ελλάδα, εφαρμόζει άναρχη πολιτική για ΑΠΕ, χωρίς σχεδιασμό, ανεξαρτήτως κόστους με τις μεγάλες εγγυημένες τιμές που δόθηκαν στους παραγωγούς ΑΠΕ.
• προωθεί βίαιη απολιγνιτοποίηση με υποκατάσταση του λιγνίτη από εισαγόμενο ΦΑ προς όφελος συγκεκριμένων “εθνικών” επενδυτών και με  ζημιά για τον καταναλωτή.

Η αύξηση στην τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας οφείλεται σε αυτούς κυρίως τους λόγους

• Από τον πίνακα, φαίνεται η μεγάλη αύξηση των τιμών στην Ελλάδα, αν και στην τιμή της ηλεκτρικές ενέργειας ανά κιλοβατώρα είμαστε ακόμη κάτω από το μέσο όρο στην ΕΕ. Δυστυχώς,   όμως, η τάση είναι αυξητική και κάποια στιγμή διαφαίνεται πως θα ξεπεράσουμε τον μέσο όρο. Το 2009 είμαστε στο 69% του Μ.Ο. ενώ σήμερα στο 78% του Μέσου όρου.
• Παλιότερα, τόνιζα πως εθνική ενεργειακή πολιτική δεν υπάρχει, και είναι λάθος μου γιατί  η διαχρονική εμπειρία δείχνει πως δυστυχώς υπάρχει, και είναι το δόγμα «όλα στους ιδιώτες».
• Η ΝΔ αδιαφορεί για το γεγονός, ότι, ο λιγνίτης είναι το μόνο εθνικό καύσιμο και ασφαλώς τουλάχιστο για στρατηγικούς λόγους η Ελλάδα πρέπει να διατηρήσει την  αξιοποίηση  του ως το 2040, ασφαλώς με μειούμενη  συμμετοχή στο ηλεκτρενεργειακό ισοζύγιο αλλά και πρωτοβουλίες εγκατάστασης συστημάτων  δέσμευσης και αποθήκευσης CO₂.
• Εκ των υστέρων, υπουργοί (Χατζηδάκης) ανέφεραν ότι τα λιγνιτικά είναι ασύμφορα λόγω υψηλού κόστους ρύπων. Επίσης στελέχη της ΔΕΗ δήλωσαν το 2020 για τη ΠΤΟ5 ότι είναι οικονομική με κόστος ρύπων 36 ευρώ, ενώ με τις σημερινές τιμές ΦΑ είναι οικονομική με 65 ευρώ. Επειδή η πραγματικότητα τους διέψευσε, αναγκάστηκαν να βάλουν σε λειτουργία λιγνιτικές μονάδες που είχαν αποσύρει διότι δεν έβγαινε το ισοζύγιο. Ελάχιστη πολιτική εντιμότητα, επιβάλλει την ανάκληση της απόφασης για το 2028.

Η Ελλάδα, ως συνήθως, το βλέπουμε αυτό διαχρονικά, αδυνατεί ή δεν θέλει να διαμορφώσει εθνικό ενεργειακό σχεδιασμό σύμφωνα και με τα δικά της συμφέροντα και απλά  ακολουθεί επιλογές άνωθεν.

Για παράδειγμα, οι Βρυξέλλες έχουν προωθήσει και επιβάλει για όλες τις χώρες της ΕΕ το μοντέλο (Target Model) που στόχο έχει την προώθηση των ΑΠΕ και την εξισορρόπηση τιμών μεταξύ των διαφόρων χωρών. Η Ελλάδα ασφαλώς το υιοθέτησε. Υποτίθεται πως αυτό θα οδηγούσε σε μείωση τιμών για τους καταναλωτές που τουλάχιστον ως σήμερα δεν το βλέπουμε. Στη χονδρεμπορική αγορά ρεύματος όπως αναφέρεται στο άρθρο της Χρύσας Λιάγγου (Χρύσα Λιάγγου/ 7.12.20 τετραπλασιάστηκαν οι τιμές, απλά ως σήμερα αυτό δεν έχει επηρεάσει ταυτόχρονα την λιανική.

• Με το προηγούμενο μοντέλο, πριν την “απελευθέρωση” της εσωτερικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, ως το 2000 περίπου, δεν υπήρχε κάποιο λειτουργικό πρόβλημα, όμως πολεμήθηκε,  “εύλογα”, από  τα ιδιωτικά συμφέροντα, αφού έδινε κυρίαρχο ρόλο στη ΔΕΗ και εμπόδιζε τους ιδιώτες να έχουν σημαντική  μερίδα στην ηλεκτρενεργειακή πίτα,

6. Επίλογος

Με την εφαρμοζόμενη,  σήμερα, ανορθολογική  πολιτική που δεν  παίρνει υπόψη τις ελληνικές ιδιαιτερότητες, οι τιμές δεν θα μειωθούν, αλλά αντίθετα θα αυξηθούν. Οι ευρύτερες διεθνείς εξελίξεις, οι ευρύτερες ανατιμήσεις στο Φυσικό αέριο με τα διάφορα διεθνή παιγνίδια που παίζονται, δεν θα βγουν σε καλό της Ελλάδας που κάποτε πρέπει να αποφασίσει να δράσει με βάση κυρίως  τα συμφέροντά της.

Βλέπουμε σπασμωδικές κινήσεις και υπαναχωρήσεις από την κυβέρνηση (θετικό αυτό) που βλέπει  έστω στο παρά πέντε πως ο λιγνίτης δεν μπορεί να αγνοηθεί και βάζει στον προγραμματισμό και λιγνιτικές μονάδες. Όμως ουσιαστική ανάπτυξη του ενεργειακού τομέα δεν γίνεται με σπασμωδικές κινήσεις και αγνοώντας τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της χώρας.