Ξεκινούν από το Μάρτιο 2022 οι κρίσιμες διαπραγματεύσεις για τις αλλαγές στο Σύμφωνο Σταθερότητας – Το προσχέδιο της Κομισιόν αποκάλυψε το Politico – Οι δηλώσεις αξιωματούχων της ΕΕ
Ιδιαίτερα κρίσιμος μήνας θα είναι ο Μάρτιος του 2022 όσον αφορά τη συζήτηση γύρω από την αναθεώρηση των δημοσιονομικών κανόνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης,καθώς οι σχετικές διαπραγματεύσεις εισέρχονται σε μία πιο σοβαρή και πολιτική φάση.
Στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων αναμένεται να τεθούν σκληροί όροι για την (σχετική πάντοτε) χαλάρωση των κανόνων του Συμφώνου Σταθερότητας όσον αφορά το έλλειμμα και το χρέος – με ιδιαίτερες συνέπειες για τις χώρες με υψηλό κόστος εξυπηρέτησης του χρέους, όπως η Ελλάδα, το οποίο αναμένεται να επιβαρυνθεί από την άρση της χαλαρής νομισματικής πολιτικής και την άνοδο των επιτοκίων από την Κεντρική Ευρωπαϊκή Τράπεζα (ΕΚΤ) εντός του 2022.
Τα χρονοδιαγράμματα
Να θέμα αναμένεται να συζητηθεί στο άτυπο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στις 10 – 11 Μαρτίου 2022 και στη συνέχεια σε επίπεδο υπουργών Οικονομικών στις 14-15 Μαρτίου, ενώ στις 2 Μαρτίου 2022 θα εκδοθούν οι δημοσιονομικές εκτιμήσεις για το 2023, όπου η Κομισιόν πιθανότατα θα συστήσει στις χώρες με υψηλό χρέος να ξεκινήσουν τη διαδικασία της δημοσιονομικής προσαρμογής για τις τρέχουσες δαπάνες ήδη από το 2023, καθώς η Ευρώπη ετοιμάζεται για την έξοδο από τα μέτρα στήριξης της πανδημίας.
Η πρόταση
Για την άρση της ρήτρας του Συμφώνου Σταθερότητας για το χρέος από το 2023 αναμένεται να τεθούν σκληρές προϋποθέσεις εκ μέρους της Ευρωπαικής Επιτροπής, σύμφωνα με δημοσίευμα του Politicο.eu, το οποίο επικαλείται προσχέδιο της δημοσιονομικής καθοδήγησης για το 2023, που –όπως επιβεβαίωσε ο επίτροπος Οικονομίας Paolo Gentiloni – θα κατατεθεί στις αρχές Μαρτίου, η Κομισιόν θα εισηγηθεί να μην ισχύσει για την επόμενη χρονιά η υποχρέωση μείωσης του χρέους κατά το 1/20 της διαφοράς μεταξύ του επιπέδου χρέους προς ΑΕΠ και του ανώτατου ορίου του 60%.
Εκπνέει η Γενική Ρήτρα Διαφυγής
Η ανάγκη μιας μεταβατικής λύσης έχει προκύψει γιατί θεωρείται ειλημμένη απόφαση η εκπνοή της γενική ρήτρας διαφυγής με το νέο έτος.
Υπενθυμίζεται ότι η εν λόγω ρήτρα ενεργοποιήθηκε για πρώτη φορά τον Μάρτιο του 2020 για να επιτρέψει στις χώρες της Ε.Ε. να στηρίξουν τις οικονομίες τους στις συνθήκες αναστολής της οικονομικής δραστηριότητας που επέβαλε η πανδημία.
Ωστόσο η πλήρης επαναφορά των δημοσιονομικών κανόνων θα εξανάγκαζε πολλές χώρες των οποίων τα ήδη υψηλά χρέη αυξήθηκαν περισσότερο την τελευταία διετία, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, σε μέτρα ασφυκτικής λιτότητας.
Παράλληλα, έχει ξεκινήσει από τον περασμένο Οκτώβριο η διαδικασία αναθεώρησης του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, με σκοπό να διορθωθούν οι προβληματικές πτυχές του και να προσαρμοστεί στις οικονομικές συνθήκες που διαμορφώνονται μετά την πανδημία και στις ευρωπαϊκές προτεραιότητες της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης.
Όπως το απαιτούν οι Συνθήκες
«Όσο εκκρεμεί το αποτέλεσμα της αναθεώρησης της οικονομικής διακυβέρνησης, η Επιτροπή δεν θα επιβάλλει τον κανόνα για τη μείωση του χρέους όπως είναι επί του παρόντος διατυπωμένος», αναφέρεται στο προσχέδιο, όπως επισημαίνεται στο δημοσίευμα του Politico.
«Ωστόσο, η Επιτροπή θα συνεχίσει να παρακολουθεί τις εξελίξεις σχετικά με το χρέος βάσει των απαιτήσεων των Συνθηκών».
Ασφυκτική λιτότητα
Η πλήρης επαναφορά του κανόνα για το χρέος θα εξανάγκαζε πολλές χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, σε μέτρα ασφυκτικής λιτότητας.
Σε ομιλία του στο Πανεπιστήμιο Bocconi την Τρίτη, ο επίτροπος Οικονομίας –και υπέρμαχος της δημοσιονομικής χαλάρωσης– επανέλαβε ότι πρέπει να αποφευχθεί το λάθος της πρόωρης αποκατάστασης της δημοσιονομικής πειθαρχίας που διαπράχθηκε κατά την ευρωκρίση. Οι κανόνες, είπε, «πρέπει να αναθεωρηθούν ώστε τα υψηλά επίπεδα χρέους να μειωθούν με έναν πιο σταδιακό και ρεαλιστικό τρόπο, χωρίς να καταπνίξουν την ανάπτυξη».
Αλλά και δημοσιονομικά γεράκια όπως ο εκτελεστικός αντιπρόεδρος Vladis Dombrovskis. , έχουν σηματοδοτήσει αποδοχή της νέας πραγματικότητας και της ανάγκης το χρέος της πανδημίας να μην οδηγήσει σε νέα προγράμματα ακραίας λιτότητας.
Οι υπερχρεωμένες χώρες
Πλην της Ελλάδας, δείκτη χρέους προς ΑΕΠ άνω του 100% έχουν η Γαλλία, η Ιταλία, η Ισπανία, η Πορτογαλία, το Βέλγιο και η Κύπρος.
Η χώρα μας, ωστόσο, είναι η μόνη στην οποία ο σχετικός δείκτης ξεπερνάει το 200% (σύμφωνα με τις φθινοπωρινές προβλέψεις της Κομισιόν, θα έκλεινε το 2021 στο 202,9% του ΑΕΠ).
Ο κανόνας του 1/20
Όμως, οι ουσιαστικές πολιτικές διαπραγματεύσεις έχουν ήδη ξεκινήσει.
Μέχρι στιγμής, όλες οι χώρες-μέλη αναγνωρίζουν –αν και σε διαφορετικούς βαθμούς- την ανάγκη να υλοποιηθούν τα σχέδια για την ψηφιοποίηση των οικονομιών και την πράσινη μετάβαση στο πλαίσιο του Σχεδίου Ανάκαμψης
Και τούτο καθώς κρίνεται αβέβαιη η συμμόρφωση με τον κανόνα του 1/20 στη μείωση του χρέους (ότι δηλαδή τα κράτη – μέλη θα πρέπει να μειώνουν τη διαφορά ανάμεσα στο επίπεδο του χρέους τους και την τιμή αναφοράς του 60% του ΑΕΠ κατά 1/20 τον χρόνο).
Οι «πράσινες» εξαιρέσεις στη δημοσιονομική πειθαρχία
Σύμφωνα με αναλυτές, η εφαρμογή του «πράσινού χρυσού κανόνα» -μία δέσμευση για ισοσκελισμένο προϋπολογισμό που θα επιτρέπει αποκλίσεις για τις πράσινες δαπάνες- ήδη φαίνεται απίθανος για δύο λόγους.
Πρώτον, οι χώρες του Βορρά πιστεύουν ότι κάτι τέτοιο θα επέτρεπε σε κάθε χώρα-μέλος να ισχυριστεί ότι οποιαδήποτε δική του διαφοροποίηση θα νομιμοποιηθεί για την άρση των κανόνων (οι Πολωνοί ήδη πιέζουν να εξαιρεθούν από τους δημοσιονομικούς κανόνες οι αμυντικές δαπάνες, με δεδομένη την απειλή εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία).
Η αλλαγή των Συνθηκών
Δεύτερο και ακόμη σημαντικότερο, όμως, για τα δημοσιονομικά «γεράκια» είναι το γεγονός ότι ο βασικός στόχος του Συμφώνου Σταθερότητας είναι η βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών των χωρών-μελών.
Καθώς το γενικό πλαίσιο του 3% για το έλλειμμα και του 60% για τα χρέος δεν αναμένεται να αλλάξει –αφού μια αναθεώρηση της Συνθήκης της ΕΕ δεν είναι στο τραπέζι- αυτό αναγκαστικά περιορίζει το πόσο δημοσιονομικό χώρο θα μπορεί να δημιουργήσει η Κομισιόν.
H Ελλάδα έχει το τρίτο υψηλότερο χρέος στον κόσμο (2021)
Έλεγχος βιωσιμότητας του χρέους
«Δεν πρόκειται να βγάλουμε από τον ορισμό του ελλείμματος ένα κομμάτι δαπανών», επισημαίνει ένας Ευρωπαίος αξιωματούχος που συμμετέχει στη συζήτηση, σύμφωνα με σχετικό δημοσίευμα του Reuters (5 Φεβρουαρίου 2022) .
Αντ΄ αυτού, μία ιδέα που έχει πέσει στο τραπέζι είναι οι πράσινες εξαιρέσεις να τεθούν ρητά μέσα στο πλαίσιο της μεσοπρόθεσμης βιωσιμότητας του χρέους, με τον ρυθμό της προσαρμογής να καθορίζεται από τον τύπο των δαπανών που κάνουν οι χώρες-μέλη.
Όχι στο «green washing»
Βέβαια, το να αποφασιστεί ποιες θα δαπάνες θα χαρακτηριστούν «καλές» είναι ένα πολιτικό ναρκοπέδιο από μόνο του, όμως Ευρωπαίοι αξιωματούχοι πιστεύουν ότι ο κίνδυνος του «green washing» (δηλαδή να χαρακτηρίζονται ως πράσινες δαπάνες που δεν έχουν σχέση με την πράσινη μετάβαση) είναι περιορισμένος, τόσο λόγω των μηχανισμών που αξιολογούν τα εθνικά σχέδια ανάκαμψης των χωρών-μελών όσο και με το σύστημα ταξινόμησης taxonomy.
Παράλληλα, ο επίτροπος Paolo Gentiloni καθώς και κάποιες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες θέλουν να δώσουν στις χώρες-μέλη μεγαλύτερα περιθώρια να διαμορφώσουν τα δικά τους δημοσιονομικά σχέδια –πάντα στο πλαίσιο της μεσοπρόθεσμης βιωσιμότητας- απομακρύνοντας κάποιους από τους περιορισμούς του Συμφώνου Σταθερότητας, όπως τον κανόνα του 1/20 του χρέους.
Δομική προσαρμογή 0,5% του ΑΕΠ ετησίως
Υποψήφιος για αναθεώρηση είναι και ο μεσοπρόθεσμος στόχος για σχεδόν ισοσκελισμένους ή πλεονασματικούς προϋπολογισμούς, που υπαγορεύει δομική προσαρμογή ίση με το 0,5% του ΑΕΠ ετησίως.
Και σε αυτή την περίπτωση, το προηγούμενο δημιουργεί η διαδικασία του Ταμείου Ανάκαμψης, όπου οι εθνικές κυβερνήσεις είχαν πολύ μεγαλύτερο λόγο στις μεταρρυθμίσεις που προωθούνται και τις δαπάνες που χρηματοδοτούνται.
Κατά μίας κίνησης προς αυτή την κατεύθυνση τάσσονται τα «γεράκια» του Βορρά και ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν Vladis Dombrovskis.
Για την ώρα, η πρόεδρος της Κομισιόν Ursula von der Leyen παραμένει πολύ επιφυλακτική και απρόθυμη να πάρει κάποια οριστική θέση.