Tα τελευταία χρόνια το Ισραήλ, Κύπρος και Ελλάδα υπό την ομπρέλα των ΗΠΑ προωθούν την υλοποίηση του αγωγού EastMed, ενός νέου αγωγού φυσικού αερίου που προορίζεται να είναι ανταγωνιστικό στο ρώσικο φυσικό αέριο.
Οι τρεις χώρες κατέληξαν σε συμφωνία στα τέλη Νοεμβρίου 2018 για την κατασκευή του αγωγού, το εκτιμώμενο κόστος του οποίου κυμαίνεται γύρω στα 7 δισεκατομμύρια δολάρια (περίπου το ίδιο με το κόστος κατασκευής του ανταγωνιστικού αγωγού TurkStream).
Ωστόσο, πίσω από τη γενναία πρόσοψη, είναι ακόμα πολύ νωρίς για να μιλήσουμε για το EastMed ως βιώσιμο και κερδοφόρο έργο, καθώς αντιμετωπίζει μια ανησυχητική μάχη με την παραδοσιακά δύσκολη γεωπολιτική σκακιέρα στον ευαίσθητο χώρο της ΝΑ Μεσογείου καθώς και την γεωλογία του χώρου.
Ο αγωγός φυσικού αερίου EastMed αναμένεται να ξεκινήσει περίπου 170 χιλιόμετρα από τη νότια ακτή της Κύπρου και να φτάσει στο Otranto στις ακτές της Puglian της Ιταλίας μέσω της νήσου Κρήτης και της ηπειρωτικής Ελλάδας.
Δεδομένου ότι το μεγαλύτερο μέρος του υποθαλάσσιου αυτού τμήματος προβλέπεται να τοποθετηθεί σε βάθη 3-3,5 χιλιομέτρων, σε περίπτωση που χτιστεί θα γίνει ο βαθύτερος υποθαλάσσιος αγωγός φυσικού αερίου, πιθανότατα και ο μακρύτερος, με εκτιμώμενο μήκος 1.900 χιλιόμετρα.
Οι εμπλεκόμενες χώρες προάγουν την υπόθεση ότι η χωρητικότητα της αγωγού θα είναι 20 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα (bcm) ετησίως, αν και οι προηγούμενες εκτιμήσεις ήταν εντός των διαστημάτων 12-16 20 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων φυσικού αερίου ετησίως.
Σύμφωνα με τον Yuval Steinitz, τον ισραηλινό υπουργό Ενέργειας, οι ενδιαφερόμενοι θα χρειαστούν ένα χρόνο για να εξομαλύνουν όλα τα εναπομένοντα διοικητικά ζητήματα και 4-5 χρόνια για την κατασκευή του αγωγού, πράγμα που σημαίνει ότι θα μπορούσε η λειτουργία του να ξεκινήσει όχι πριν από το 2025.
Η ιδέα του αγωγού EastMed πρωτοεμφανίστηκε γύρω στο 2009-2010 ως η πρώτη ή περισσότερη σημαντική ανακάλυψη του φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο, το κοίτασμα φυσικού αερίου Tamar στην παράκτια ζώνη του Ισραήλ, άνοιξε το δρόμο για εικασίες για μια επικείμενη ανάπτυξη κοιτασμάτων στη συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή.
Στη συνέχεια ανακαλύφθηκε το κοίτασμα Leviathan το 2010 και η ανακάλυψη του κοιτάσματος Zohr στην ΑΟΖ της Αιγύπτου πέντε χρόνια αργότερα και ξαφνικά φαινόταν ότι η επέκταση του φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο είναι αναπόφευκτη.
Ωστόσο, κατά τη διάρκεια των ετών, οι φορείς εκμετάλλευσης του κοιτάσματος Leviathan έχουν ήδη διαθέσει μέρος του συνολικού όγκου τους σε εγχώριες εταιρείες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και κυρίως στην εταιρεία ηλεκτρικής ενέργειας της Ιορδανίας.
Η Αίγυπτος έχει επικεντρωθεί στην κάλυψη των εγχώριων αναγκών και την απαλλαγή από τις εισαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG).
Επιπλέον, μόλις ανακληθεί το καθεστώς εξαγωγέων φυσικού αερίου το 2019, θα χρησιμοποιήσει μόνο τους δύο δικούς της τερματικούς σταθμούς LNG στη Damietta και το Idku.
Έτσι, τίθεται ένα ανάλογο ερώτημα, ποιανού το φυσικό αέριο θα χρησιμοποιηθεί για την για τον αγωγό EastMed;
Αν ο αγωγός ξεκινήσει στην υπεράκτια Κύπρο, τότε θα ήταν λογικό να αναμένουμε ότι η το μεγαλύτερο μέρους του φυσικού αερίου που θα μεταφέρει θα προέρχεται από την Κύπρο.
Ωστόσο, η Κύπρος υστερεί έναντι της Αιγύπτου και του Ισραήλ και μέχρι στιγμής δεν διαθέτει ένα ξεκάθαρο γιγάντιο πεδίο για να στηρίξει το μέλλον της προσφοράς.
Οι δύο ανακαλύψεις που έχουν εκτιμηθεί μέχρι στιγμής, η 6-8 τρισ. κυβικά πόδια (tcf) από το κοίτασμα Calypso που λειτουργούν από την ENI και 4,5 τρισ. κυβικά πόδια (tcf) από το κοίτασμα «Αφροδίτη» που εκμεταλλεύεται η Noble Energy, δεν αρκούν για να στηρίξουν την κατασκευή ενός σχετικά ακριβού αγωγού φυσικού αερίου – ακόμα περισσότερο καθώς η Noble υπέγραψε μια προσωρινή συμφωνία να στείλει φυσικό αέριο στον τερματικό σταθμό LNG Idku της Αιγύπτου, πιθανότατα μέσω ενός υποθαλάσσιου αγωγού.
Αν θέλουμε να κρίνουμε τη βιωσιμότητα του αγωγού EastMed βάση της τρέχουσας κατάσταση, μόνο το κοίτασμα «Καλυψώ» και τα κοιτάσματα του Ισραήλ έχουν τη δυνατότητα να εφοδιάσουν τον αγωγό, καθώς τα σχέδια εξαγωγής φυσικού αερίου της Ελλάδας είναι κοντά στο μηδέν στην κλίμακα πιθανοτήτων.
Το υποθαλάσσιο τμήμα από την παράκτια ζώνη της Κύπρου μέχρι το νησί της Κρήτης βρίσκεται σε βάθος 3 χλμ. και εκτείνεται σε μια σεισμικά ενεργή ζώνη. Ωστόσο υπάρχει ακόμα ένα πρόβλημα καθώς η Τουρκία διεκδικεί δικαιώματα επί των αποθεμάτων υδρογονανθράκων στην Κύπρο (τον Φεβρουάριο του 2018 έστειλε πολεμικά πλοία σ την εξέδρα γεώτρησης της ΕΝΙ.
Ο Πρόεδρος της Τουρκίας T. Erdogan δήλωσε ότι η Τουρκία δεν θα επιτρέψει ποτέ την εξαγωγή φυσικών πόρων από την Ανατολική Μεσόγειο εάν δεν γίνουν σεβαστά τα δικαιώματα της Τουρκίας και του ψευδοκράτους της Βόρειας Κύπρου.
Γνωρίζοντας τους εγγενείς κινδύνους για την κατασκευή ενός αγωγού φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο, δεν υπήρξε ενδιαφέρον από τις μεγάλες εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου να συμμετάσχουν στο έργο.
Αυτό είναι ανησυχητικό καθώς τα 7 δισεκατομμύρια δολάρια αναμένεται να χρηματοδοτηθούν από ιδιώτες επενδυτές, από τους οποίους υπάρχει μια αισθητή έλλειψη – παρά τη χρηματοδότηση της ΕΕ των 35 εκατομμυρίων για την προώθηση αυτού που θεωρεί ως έργο κοινού ενδιαφέροντος.
Ωστόσο, ακόμη και για την Ευρωπαϊκή Ένωση, ο αγωγός φυσικού αερίου EastMed παρουσιάζει έναν «πονοκέφαλο», καθώς η ανάθεσή του θα καθιστούσε τον Νότιο Διάδρομο Αερίου, ο οποίος μέχρι στιγμής περιλαμβάνει μόνον τον αγωγό Trans Adriatic Pipeline (TAP) με χωρητικότητα 10 δισεκατομμυρίων τόνων ετησίως, ένα είδος ανταγωνιστή.
Η τιμή του φυσικού αερίου που θα προμηθεύεται μέσω του αγωγού EastMed μπορεί να γίνει το μεγαλύτερο εμπόδιο για όλους – αν το κόστος παραγωγής υπεράκτιου αερίου της Μεσογείου διαμορφωθεί στα 4-5 δολάρια/MMBtu όπως αναμένεται, η προσθήκη επιπλέον κόστους μεταφοράς όλα θα τοποθετήσουν την EastMed στο χαμηλότερο φάσμα των ευρωπαϊκών επιλογών προμήθειας φυσικού αερίου (ο εφοδιασμός με ρωσικό φυσικό αέριο φέρεται να είναι κερδοφόρος με επίπεδα τιμών τόσο χαμηλά όσο 4 δολάρια/MMbtu).
Όλα αυτά θα μπορούσαν να αλλάξουν, εάν κάποια από τις χώρες της Ανατολικής Μεσογείου ανακαλύψει ένα τεράστιο κοίτασμα φυσικού αερίου, μεταβάλλοντας τα οικονομικά της παραγωγής ή πιθανώς και την υγροποίηση.
Στην πραγματικότητα, το 2019 θα υπάρξουν αρκετές έρευνες για ανακάλυψη υδρογονανθράκων στην Κύπρο, την Αίγυπτο και ίσως και το Ισραήλ.
Οι έρευνες της ExxonMobil στο οικόπεδο 10 στην παράκτια Κύπρο θα δείχνουν σε μεγάλο βαθμό τη συνολική ελκυστικότητα της Κύπρου ως χώρας παραγωγής πετρελαίου και φυσικού αερίου – οι γεωτρήσεις έχουν ήδη ξεκινήσει, με αναμενόμενα αποτελέσματα το 1ο τρίμηνο του 2019.
Το κοίτασμα «Noor» στην Αίγυπτο, Zohr, είναι μια πολύ θερμότερη προοπτική με την BP να το αγοράζει μερίδιο, γεγονός που πιθανότατα θα πυροδοτήσει όλες τις άλλες γεωτρήσεις στην Ανατολική Μεσόγειο, ωστόσο, αν επιβεβαιωθεί μια μεγάλη ανακάλυψη υδρογονανθράκων, πιθανότατα θα χρησιμοποιηθεί για τις ανάγκες της Αιγύπτου και όχι για την προμήθεια του αγωγού φυσικού αερίου EastMed.
Έτσι, η μόνη ελπίδα του EastMed είναι ότι το 2ο διεθνές γύρο αδειοδότησης του Ισραήλ, το οποίο θα ανακοινωθεί τον Ιούλιο του 2019, θα προκαλέσει μερικά ευρήματα που μοιάζουν με Leviathan και θα καταστήσουν κερδοφόρα την κατασκευή των αγωγών.
Μέχρι τότε, οι προοπτικές είναι μάλλον δυσοίωνες.
Βασική πηγή: bankingnews.gr – N. Koνδυλόπουλος