Ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων εκφράζει τη βαθύτατη ανησυχία του για την καθυστέρηση ολοκλήρωσης των διαδικασιών των οριοθετήσεων (κηρύξεων) ή αναοριοθετήσεων αρχαιολογικών χώρων και μνημείων σε όλη την Ελλάδα από το Υπουργείο Πολιτισμού.
Υπενθυμίζεται ότι σύμφωνα με το άρθρο 12 του Ν. 3028/2002 «Για την προστασία των αρχαιοτήτων και εν γένει της πολιτιστικής κληρονομιάς» η οριοθέτηση αρχαιολογικών χώρων αποτελεί το κύριο μέσο προστασίας και προϋπόθεση ανάδειξης των μνημείων της χώρας. Με τις κηρύξεις αναγνωρίζονται ως αρχαιολογικοί χώροι περιοχές όπου έχουν εντοπιστεί αρχαιότητες και γνωστοποιούνται στους πολίτες. Αυτό καταρχάς συμβάλλει στην προστασία των αρχαιοτήτων, στην αναγνώριση της ιστορίας και την προβολή τους. Κατά δεύτερον, δημιουργεί ένα πλαίσιο ελέγχου των χρήσεων, γνωστό στους πολίτες από πριν, που σε καμία περίπτωση δεν απαγορεύει τις κατά προορισμό χρήσεις των ακινήτων, ούτε –στις περισσότερες περιπτώσεις- τις οικοδομικές ή άλλες δραστηριότητες, αλλά επιβάλλει τον έλεγχο ώστε να αποτραπεί πιθανή καταστροφή αρχαιοτήτων από ανεξέλεγκτες ή παράνομες χρήσεις. Οι κηρύξεις στην πραγματικότητα διευκολύνουν την οικοδομική και ευρύτερη οικονομική δραστηριότητα,ενημερώνοντας τους πολίτες για τα δεδομένα της περιοχής, και, με προϋπόθεση ότι τηρούνται οι νόμιμες διαδικασίες, επιτρέπουν τη σωστή πρόβλεψη για την πορεία του όποιου έργου, αποφεύγοντας τις εμπλοκές με μεταγενέστερες τροποποιήσεις των μελετών και των έργων τους, και με αντίστοιχη χρονική καθυστέρηση και οικονομική επιβάρυνση.
Στη σημερινή συγκυρία, που οι πιέσεις για την οικοδόμηση και εκμετάλλευση ή και παραχώρηση ολόκληρων περιοχών μέσω ΤΑΙΠΕΔ εντείνονται, η Αρχαιολογική Υπηρεσία οφείλει να έχει στη διάθεσή της τα μέσα για την προστασία των αρχαιοτήτων και να θέτει τους όρους γι’ αυτές και το περιβάλλον τους. Με τον τρόπο αυτό θα διασφαλίζεται και η συνταγματική επιταγή για την προστασία του περιβάλλοντος, φυσικού και πολιτιστικού, που οφείλει να αποτελεί τη βάση για οποιουδήποτε επιπέδου χωροταξικό, αναπτυξιακό, περιβαλλοντικό και πολεοδομικό σχεδιασμό.
Το επίκαιρο παράδειγμα της αδικαιολόγητης παράλειψης -με ευθύνη της πολιτικής ηγεσίας του ΥΠ.ΠΟ.Α. διαχρονικά- της κήρυξης του αρχαιολογικού χώρου στην περιοχή Ελληνικού-Αγίου Κοσμά, είναι εύγλωττο. Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι, οι κηρύξεις αρχαιολογικών χώρων και μνημείων, όταν υπάρχουν σαφείς ενδείξεις για την ύπαρξη αρχαιοτήτων ή τεκμηριωμένη σπουδαιότητα μνημείου, δεν αποτελούν επιλογή αλλά υποχρέωση του ΥΠΠΟΑ σε εφαρμογή του Ν. 3028/2002. Είναι δε απολύτως υποχρεωτικές (άρθρο 12) στην περίπτωση εκπόνησης Σχεδίου Ολοκληρωμένης Ανάπλασης (ΣΟΑ) ή άλλων χωρικών μελετών που ορίζουν χρήσεις γης και πολεοδομικό σχεδιασμό. Στις περιπτώσεις αυτές πρέπει να οριοθετείται με σαφήνεια ο χώρος αρχαιολογικού ενδιαφέροντος, όπως και οι χώροι πρασίνου, εμπορικής χρήσης, δόμησης κλπ. Δυστυχώς, όπως φάνηκε ξεκάθαρα στην περίπτωση του Ελληνικού, υπάρχει από συγκεκριμένους επιχειρηματικούς κύκλους, τους πολιτικούς υποστηρικτές τους και τα σύμμαχα ΜΜΕ, έντονη διάθεση δαιμονοποίησης της διαδικασίας των κηρύξεων, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, ιδίως όπου αυτές επιχειρούνται σε περιοχές «μεγάλων επενδύσεων». Είναι σαν να ισχυρίζονται ότι η «ανάπτυξη» και οι «επενδύσεις» δεν μπορούν να έρθουν στο κηρυγμένο ιστορικό κέντρο της Αθήνας, στο κηρυγμένο Ναύπλιο, τη Ρόδο, τα Χανιά, τα Γιάννενα! Η πολιτική ηγεσία του ΥΠΠΟΑ έχει σοβαρές ευθύνες για την κατάσταση αυτή καθώς αντί να υποστηρίζει μια θεσμοθετημένη και νόμιμη διαδικασία την παρακάμπτει (όπως στο Ελληνικό), ενώ καθυστερεί συστηματικά την εξέταση των υπόλοιπων εισηγήσεων για κηρύξεις σε όλη τη χώρα.
Στο ίδιο πλαίσιο, υπενθυμίζουμε ότι η θεσμοθέτηση των όρων δόμησης στις ζώνες Β των κηρύξεων και η έκδοση των απαραίτητων Κ.Υ.Α. έχουν σταματήσει εδώ και χρόνια για την πλειονότητα των αρχαιολογικών χώρων, ενώ και για κηρύξεις αρχαιολογικών χώρων με θετιγνωμοδότηση από το Κ.Α.Σ. δεν έχουν καν υπογραφεί οι απαραίτητες Υπουργικές Αποφάσεις ακυρώνοντας στην ουσία τις ίδιες τις διοικητικές πράξεις και αναστέλλοντας την προστασία των χώρων.
Με βάση τα πιο πάνω καλούμε το ΥΠ.ΠΟ.Α. να θέσει σε πρώτη προτεραιότητα την εξέταση των εισηγήσεων για την οριοθέτηση αρχαιολογικών χώρων και θεσμοθέτησης ζωνών και όρων χρήσης, ανά την επικράτεια, ώστε οι Υπηρεσίες αλλά και οι πολίτες να γνωρίζουν με σαφήνεια τις δεσμεύσεις σε συγκεκριμένες περιοχές και να προγραμματίζουν σύμφωνα με αυτές. Απαιτούμε από την πολιτική ηγεσία να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων και να υπερασπιστεί την αποστολή της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας να αναδεικνύει αλλά και να προστατεύει τις αρχαιότητες για τις επόμενες γενιές.