Μετά τους θριαμβικούς τόνους, η ψυχρολουσία. Ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αποχώρησε όσο πιο αθόρυβα γινόταν μετά τη συνάντησή του με τον Βλαντιμίρ Πούτιν την περασμένη εβδομάδα. Δεν υπήρξε καν επίσημη δήλωση σχετικά τις συζητήσεις τους στο Σότσι.
Η “διακριτική” μορφή την οποία έλαβε η αναχώρησή του ήταν διπλά περίεργη. Ο Ερντογάν δεν είναι άνθρωπος που θα έχανε την ευκαιρία να επιδείξει τη διεθνή του θέση – και η συγκεκριμένη είχε προαναγγελθεί ως η πιο σημαντική συνάντηση μεταξύ των δύο ανδρών τα τελευταία χρόνια.
Αποσύνδεση
Η σύνοδος του Σότσι επρόκειτο να αντιπροσωπεύσει το επόμενο βήμα στην αποσύνδεση της Τουρκίας από μια συμμαχία που σιγά-σιγά ξεφτίζει με τις ΗΠΑ και προς μια εμβάθυνση των σχέσεων με τη Ρωσία.
Πριν από το ταξίδι του στην πόλη – παραθεριστικό θέρετρο της Μαύρης Θάλασσας, ο Ερντογάν είχε μιλήσει ανοιχτά για την έλλειψη “χημείας” του με τον πρόεδρο Τζο Μπάιντεν και γενικότερα για τους κλυδωνιζόμενους δεσμούς μεταξύ των χωρών τους. “Δεν μπορώ να πω ειλικρινά ότι υπάρχει μια υγιής κατάσταση στις τουρκοαμερικανικές σχέσεις”, είπε στους δημοσιογράφους κατά τη διάρκεια επίσκεψής του στη Νέα Υόρκη για τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών.
Ταυτόχρονα, μίλησε για τους στενούς δεσμούς μεταξύ Άγκυρας και Μόσχας. Αν και ο ίδιος και ο Πούτιν πάντα διατηρούσαν τις διαφωνίες τους σε κάποια πράγματα – όπως η καταπάτηση από πλευράς Τουρκίας της ρωσικής σφαίρας επιρροής στη σύγκρουση Αρμενίας-Αζερμπαϊτζάν και η εμπλοκή της Ρωσίας με τα τουρκικά συμφέροντα σε Συρία και Λιβύη – συνήθως οι δύο άνδρες έβαζαν σειρά και έλυναν τις διαφορές τους στο Σότσι. “Σαφώς και θα πάρουμε μια σημαντική απόφαση για τις σχέσεις Τουρκίας-Ρωσίας”, είχε πει πρόσφατα ο Ερντογάν.
Απόφαση… μηδέν
Κρίνοντας ωστόσο από την περίεργη στάση και των δύο μερών μετά τη σύνοδο κορυφής, δεν λήφθηκε καμία σημαντική απόφαση.
Ο Πούτιν και ο Ερντογάν συναντήθηκαν με παρόντες μόνον τους μεταφραστές τους. Οι συζητήσεις τους διήρκεσαν τρεις ώρες, διάρκεια όχι υπερβολικά μεγάλη αν λάβει κανείς υπ’ όψιν τον χρόνο που αφιερώθηκε στη μετάφραση. Ο Πούτιν περιέγραψε τη συνομιλία τους ως “χρήσιμη” και ο Ερντογάν την χαρακτήρισε “παραγωγική”.
Σε μετάφραση από τη διπλωματική γλώσσα, αυτό σημαίνει ότι δεν επιτεύχθηκε τίποτε ουσιαστικό σε αυτήν.
Αυτό δεν αποτελεί πρόβλημα για τον Πούτιν. Ο Ρώσος έχει ήδη πάρει τα περισσότερα από εκείνα που θέλει από τον Τούρκο. Υπό τον Ερντογάν, η Τουρκία έχει απομακρυνθεί από τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ, τις κύριες απειλές από την άποψη της ασφάλειας για τη Μόσχα και γίνεται όλο και πιο εξαρτημένη από τη Ρωσία. Η τουρκική οικονομία λειτουργεί με ρωσικό φυσικό αέριο. Η τουριστική βιομηχανία της Τουρκίας βασίζεται όλο και περισσότερο στους Ρώσους επισκέπτες.
Κατά την πτήση της επιστροφής στην Τουρκία, ο Ερντογάν είπε στους δημοσιογράφους ότι επιθυμεί διακαώς να αγοράσει περισσότερο ρωσικό στρατιωτικό υλικό, συμπεριλαμβανομένων πλοίων, πολεμικών αεροσκαφών και υποβρυχίων, καθώς και δύο πυρηνικούς σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής. Επανέλαβε επίσης τη δέσμευσή του να αποκτήσει ένα δεύτερο σύστημα πυραυλικής αεράμυνας S-400, το οποίο θα αποξενώσει περαιτέρω τους συμμάχους του στο ΝΑΤΟ και θα προσκαλέσει επί της ουσίας την επιβολή νέων αμερικανικών κυρώσεων.
Ιντλίμπ και αέριο
Όλα αυτά είναι μουσική για τα αφτιά του Πούτιν. Ωστόσο, ο Ερντογάν δεν έλαβε τίποτε από τον Ρώσο πρόεδρο όσον αφορά τις δύο πιο άμεσες και ζωτικής σημασίας “αγωνίες” της Άγκυρας – τις κινήσεις της Μόσχας στη Συρία και την τιμή του φυσικού αερίου. Η Τουρκία έχει ανησυχήσει από την πρόσφατη κλιμάκωση μιας κοινής επίθεσης Ρωσίας-Άσαντ στο Ιντλίμπ, το τελευταίο προπύργιο των Σύρων ανταρτών οι οποίοι υποστηρίζονται από τους Τούρκους.
Η συριακή επαρχία, στα σύνορα με την Τουρκία, φιλοξενεί 4 εκατομμύρια ανθρώπους και η κυβέρνηση Ερντογάν φοβάται ένα νέο κύμα προσφύγων που θα εγκαταλείπουν την περιοχή λόγω των μαχών. Η Τουρκία φιλοξενεί ήδη τη μεγαλύτερη συγκέντρωση προσφύγων στον κόσμο – πάνω από 3,7 εκατομμύρια, σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες.
Η αυξανόμενη δυσαρέσκεια της Άγκυρας για την παρουσία τόσο πολλών ξένων υπηκόων στο έδαφός της αποτελεί πολιτική ευθύνη και “αχίλλειο πτέρνα” για τον Ερντογάν, του οποίου η δημοφιλία έχει ήδη μειωθεί εντός Τουρκίας από την ευρεία δυσαρέσκεια για την κατάσταση της οικονομίας.
Όσον αφορά το φυσικό αέριο, η Τουρκία διαπραγματεύεται την προμήθεια 8 εκατομμυρίων κυβικών μέτρων από τη ρωσική Gazprom σε μια εποχή που οι τιμές αυξάνονται κατακόρυφα χάρη στη ζήτηση από πλευράς Κίνας. Καθώς πλησιάζει ο χειμώνας, η Άγκυρα επιθυμεί να κλείσει νέα συμβόλαια και ήλπιζε ότι η προσέγγιση του Ερντογάν στον Πούτιν θα αποφέρει ευνοϊκούς όρους.
Εκεί που τον θέλει
Στο Σότσι, ωστόσο, ο Πούτιν προσέφερε μόνον ασαφείς κοινοτοπίες σχετικά με την “αρκετά επιτυχημένη” τουρκο-ρωσική συνεργασία στη Συρία και τη Λιβύη, ενώ δεν έδωσε καμία υπόσχεση για το Ιντλίμπ.
Ομοίως, ψέλλισε ότι η Τουρκία μπορεί να αισθάνεται “απόλυτα σίγουρη και σταθερή” όσον αφορά την προμήθεια ρωσικού φυσικού αερίου, ωστόσο δεν παρείχε καμία διαβεβαίωση για την τιμολόγησή του.
Καθώς καίει τις γέφυρες του με τις ΗΠΑ, ο Ερντογάν ήλπιζε σε κάτι περισσότερο από απλές φιλοφρονήσεις από τον Πούτιν. Η συνάντησή τους, ωστόσο, έδειξε ότι ο Ρώσος πρόεδρος έχει τον Τούρκο ομόλογό του στη θέση που τον θέλει.
Δεν είναι περίεργο που ο Ερντογάν έφυγε σαν τον κλέφτη από το Σότσι.
