Ας αρχίσουμε με την υπόθεση ότι το χρήμα είναι ορισμένο (τόσο είναι) ήτοι η προσφορά χρήματος είναι ίση με την ζήτηση χρήματος, η αγορά εργασίας είναι σε ισορροπία, η ζήτηση εργασίας από τις επιχειρήσεις είναι ίση με την προσφορά εργασίας από πλευράς εργαζομένων και η αγορά προϊόντων και υπηρεσιών είναι επίσης σε ισορροπία, ότι πωλείται αγοράζεται.
Τι διαδοχικά θα ακολουθήσει αν εκδηλωθεί στην αγορά προϊόντων και υπηρεσιών μείωση της δαπάνης, όπως έγινε με την κρίση του 2008, και τι αυτόματα θα γίνει για να επανέλθουμε στην πριν την κρίση εποχή, σύμφωνα με το νεοφιλελεύθερο υπόδειγμα του ευρώ.
1. Αν εκδηλωθεί μείωση της δαπάνης, αμέσως οι πωλήσεις προϊόντων και υπηρεσιών, που παρήχθησαν σε επίπεδο πλήρους απασχόλησης, θα μειωθούν.
2. Οι τιμές των προϊόντων θα μειωθούν, για να πωληθούν τα αποθέματα από τα ράφια των καταστημάτων.
3. Αφού οι τιμές θα μειωθούν, και με ονομαστικούς ακόμα μισθούς αμετάβλητους, οι πραγματικοί μισθοί θα αυξηθούν. Με άλλα λόγια με τον μισθό τους οι εργαζόμενοι θα μπορούν να αγοράζουν πιο πολλά αγαθά.
4. Αφού οι πραγματικοί μισθοί θα αυξηθούν, αγοράζουν οι εργαζόμενοι με τον μισθό τους πιο πολλά προϊόντα, η προσφορά εργασίας θα αυξηθεί, ενώ η ζήτηση για εργασία, από τις επιχειρήσεις, θα μειωθεί.
5. Αν οι μισθοί είναι εύκαμπτοι προς τα κάτω, η υπερβάλλουσα προσφορά εργασίας έναντι της ζήτησης, θα οδηγήσει τους μισθούς σε μείωση, για να αποκατασταθεί η ισορροπία στην αγορά εργασίας.
6. Η μείωση της τιμής των προϊόντων και των μισθών οδηγεί σε μείωση τα ζήτησης του χρήματος.
7. Αφού η ζήτηση για χρήμα μειώνεται, το χρήμα είναι ακριβό, το επιτόκιο μειώνεται, και η αγορά του χρήματος εξισορροπεί.
8. Αλλά με μειωμένα επιτόκια, πολλές επενδύσεις καθίστανται υλοποιήσιμες, και έτσι αυξάνονται οι επενδυτικές δαπάνες.
9. Αυξανομένων των επενδυτικών δαπανών η παραγωγή αυξάνεται κα η ανεργία μειώνεται, με ονομαστικούς μισθούς μειωμένους, με επιτόκια χαμηλότερα, και τιμές πιο φθηνές, δηλαδή με τις αγορές χρήματος, παραγωγής και εργασίας να βρεθούν στο βέλτιστο σημείο ισορροπίας, που σημαίνει γενική ευημερία. Πιο καλά δεν γίνεται.
Από την παραπάνω περιγραφή, που σας διαβεβαιώ ότι εκφράζει την πεμπτουσία του νεοφιλελευθερισμού, δεν χρειάζεται να διαβάσετε τόμους οικονομικών βιβλίων για να τον μάθετε, προκύπτει ότι για να επανέλθει η οικονομία σε πλήρη απασχόληση θα πρέπει να μειωθούν οπωσδήποτε οι μισθοί. Χωρίς την μείωση των μισθών αποκλείεται η διαδικασία της ανάπτυξης να αρχίσει και να προχωρήσει. Αν η αγορά αφεθεί ελεύθερη να λειτουργήσει, ήτοι αν ανεμπόδιστα αφεθούν οι μισθοί, οι τιμές και το επιτόκιο να κινηθούν, η αυτόματη προσαρμογή τους θα μας οδηγήσει στην οικονομική ανάπτυξη.
Αυτή η πολιτική εφαρμόζεται στην ευρωζώνη από την κρίση του 2008 και μετά και η οικονομία της ευρωζώνης παραμένει στάσιμη. Στη χώρα μας επίσης η ίδια οικονομική πολιτική εφαρμόζεται μέσω των μνημονίων, με αποτέλεσμα να έχουμε 1,5 εκατ. ανέργους και να έχουμε απωλέσει το 35% του ΑΕΠ σε περίοδο ειρήνης.
Τώρα, με πρόσχημα την πανδημία, παρέχουν δάνεια σε κράτη και επιχειρήσεις με χαμηλά επιτόκια για να κινήσουν τις επενδύσεις. Το έκαναν πρόσφατα με την ποσοτική χαλάρωση που πανηγυρικά απέτυχε. Δεν έσπευσαν οι επιχειρήσεις να δανειστούν. Απέτυχε η ποσοτική χαλάρωση γιατί οι μισθοί, προφανώς για το υπόδειγμα, ήσαν ακόμα σε υψηλά επίπεδα. Τώρα αφού τα επιτόκια είναι χαμηλά, ζούμε εποχή αποπληθωρισμού, εκείνο που φταίει είναι προφανώς οι υψηλοί μισθοί. Να γιατί έχουν λυσσάξει να διαλύσουν την εργατική νομοθεσία. Φταίνε οι υψηλοί μισθοί που η χώρα μας και η ευρωζώνη δεν μπαίνουν στην ανάπτυξη.
Όλα αυτά είναι bull shit οικονομικά. Όσες φορές εφαρμόστηκαν έφεραν καταστροφή και πόλεμο, με μόνους κερδισμένους τους τραπεζίτες και τους πολιτικούς που δέχονται να εφαρμόσουν αυτά τα ζόμπι οικονομικά.
Γιατί αποτυγχάνουν; Είναι απλό. Δεν υπάρχει αγορά εργασίας, δηλαδή δεν υπάρχει μια τιμή μισθού που εξισώνει την προσφορά με την ζήτηση εργασίας, όπως γίνεται με την αγορά της πατάτας. Η εργασία δεν είναι πατάτα, δηλαδή η μεταβολή των μισθών δεν εγγυάται την ισορροπία προσφοράς και ζήτησης. Δεν υφίσταται τέτοιος μηχανισμός.
Στο πλαίσιο του σύγχρονου καπιταλισμού όπου (1) η δομή της παραγωγής είναι ολιγοπωλιακή, (2) δεν υπάρχει υποκατάσταση κατά το δοκούν εργασίας και υλικού κεφαλαίου και (3) η τιμολόγηση των προϊόντων δεν γίνεται με βάση την επονομαζόμενη «οριακή αποδοτικότητα της εργασίας», η ζήτηση για εργασία εξαρτάται από την συνολική οικονομική δραστηριότητα, δηλαδή από την συνολική ζήτηση. Η προσφορά δε με την σειρά της, εξαρτάται από δημογραφικούς και κοινωνικούς παράγοντες.
Γενικότερα, όπως γνωρίζουμε από την οικονομική ιστορία και την θεωρία, οι ευέλικτοι μισθοί, οι εύκαμπτες τιμές και τα διακυμαινόμενο επιτόκιο δεν συνιστούν ένα αυτορρυθμιζόμενο μηχανισμό που οδηγεί στην ανάπτυξη. Δεν υπάρχει τέτοιος νευτώνειος μηχανισμός. Υπάρχει στα μυαλά των νεοφιλελεύθερων τραπεζιτών και πολιτικών που μας οδηγούν σε νέο 1922. Πιο απλά δεν γίνεται.
Αυτά τα μυαλά, πρέπει να τα εξαφανίσουμε από το κοινοβούλιο, οποιασδήποτε δήθεν απόχρωσης, είναι όλα μαύρα μυαλά για την Ελλάδα.
Ο Σπυρίδων Στάλιας είναι Οικονομολόγος Ph.D
spyridonstalias@hotmail.com
