Νέα αποδέσμευση βρετανικών πρωθυπουργικών εγγράφων για 1998-2000 με εμπάργκο μέχρι τις πρωινές ώρες της 30ης Δεκεμβρίου 2021
Ρόπιν Κούκ : «Προτεραιότητα να σταματήσει η παραλαβή των πυραύλων»
Νέα αποδέσμευση από το Βρετανικό Εθνικό Αρχείο 30.12.2021, με Πρωθυπουργικούς και Υπουργικούς φακέλους που καλύπτουν την Εργατική Κυβέρνηση Tony Blair (Τόνυ Μπλέαρ) μεταξύ 1998 – 2000.
Καθ΄όλη την περίοδο αυτή Υπουργός Εξωτερικών και Κοινοπολιτείας ήταν ο μ. Robin Cook (Ρόπιν Κούκ), Υπουργός Οικονομικών ο Gordon Brown (Γκόρτον Μπράουν) και Υπουργός Εσωτερικών ο Jack Straw (Τζάκ Στρό).
Σε συγκεκριμένο φάκελο που καλύπτει την Ευρωπαϊκή Πολιτική της Εργατικής Κυβέρνησης Τόνυ Μπλέαρ, καταγράφεται η βρετανική πολιτική για την ματαίωση της καθόδου των πυραύλων S 300 στην Κύπρο, η στάση της Ελλάδας υπέρ της Κύπρου, οι προσδοκίες της Τουρκίας για ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση και οι προσπάθειες του Λονδίνου να τις υποστηρίξει.
Ροπιν Κούκ
Στις 24 Σεπτεμβρίου 1998 ο Υπ. Εξωτερικών Ρόπιν Κούκ ενημέρωσε τον Πρωθυπουργό Τόνυ Μπλέαρ σε σχέση με την διεύρυνση.
Για Κύπρο, έγραψε ότι η παράδοση των πυραύλων στο νησί θα έκανε δύσκολη τη συνέχιση των ενταξιακών διαπραγματεύσεων για την Κύπρο. Η Γαλλία δεν ήθελε ένταξη διαιρεμένης Κύπρου…
Σε τέτοια περίπτωση η Ελλάδα απειλούσε ότι θα μπλόκαρε τις διαπραγματεύσεις με τις χώρες της Κεντρικής Ευρώπης. «Χρειαζόμαστε μια στρατηγική για αντιμετώπιση αυτής της πιθανότητας, αλλά προτεραιότητα είναι να σταματήσει η παραλαβή των πυραύλων» έγραψε και τόνισε « Να συνεχίσουμε να εργαζόμαστε μαζί με τους Αμερικανούς και το ΝΑΤΟ πάνω σε μια φόρμουλα που να επιτρέπει στον Κληρίδη μια διέξοδο… να συνεχίσουμε να ενθαρρύνουμε τους εταίρους μας στην ΕΕ να τονίζουν στον Κληρίδη ότι η κάθοδος των πυραύλων δεν θα είναι προς το συμφέρον του».
Στις 31 Δεκεμβρίου 1998 ο Andrew Patrick (Άντριου Πάτρικ -Private Secretary) από το Φόρειν ΄Οφις ενημέρωσε λεπτομερώς τον Πρωθυπουργό στο 10 Downing Street με τίτλο «Ευρωπαϊκή Διεύρυνση και Κύπρος». Την περίοδο εκείνη να σημειωθεί α) την Προεδρία της ΕΕ είχε το Ηνωμένο Βασίλειο και β) ο Κληρίδης είχε ήδη συμμορφωθεί λόγω των πιέσεων. Ξεκινώντας το έγγραφο συνόψιζε:
«…… ξεκινήσαμε ουσιαστικές διαπραγματεύσεις με τις υποψήφιες χώρες για ένταξη περιλαμβανομένης της Κύπρου… ο Κληρίδης αποφάσισε να αναβάλει επ’ αόριστον την κάθοδο των πυραύλων S 300 στην Κύπρο… με την εξαίρεση των πυραύλων η κατάσταση παραμένει η ίδια όπως έγραψε ο Υπ. Εξωτερικών στις 24 Σεπτεμβρίου. Οι Έλληνες συνεχίζουν να συνδέουν τη Κύπρο με την διαδικασία της Κεντρικής Ευρώπης, η Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία και Ολλανδία, συνεχίζουν να προειδοποιούν εναντίον ένταξης μιας διαιρεμένης Κύπρου».
Πιο αναλυτικά:
Πύραυλοι S 300
« Διαρκής πίεση από εμάς, τις ΗΠΑ, τα ΗΕ και χώρες κλειδιά της ΕΕ απόδωσαν καρπούς όταν στις 29 Δεκεμβρίου ο Κληρίδης ανακοίνωσε ότι οι πύραυλοι S 300 δεν θα πάνε τελικά στην Κύπρο. Οι πύραυλοι τώρα θα σταλούν στην Κρήτη και θα παραμείνουν εκεί κάτω από ελληνικό έλεγχο. Ως μέρος των συντονισμένων πιέσεων πάνω στον Κληρίδη (joint pressure) εμείς, η Προεδρία και άλλοι ηγετικοί παράγοντες της ΕΕ το έκαναν ξεκάθαρο ότι η σχέση της Κύπρου με την ΕΕ θα επηρεαστεί σοβαρά με οποιαδήποτε τέτοια κίνηση και αν ο Κληρίδης ήταν να προχωρήσει, οι πολιτικές επιπτώσεις θα ήσαν σημαντικές. Οι διαπραγματεύσεις με την Κύπρο θα επιβραδύνονταν ή και θα αναστέλλονταν (αν και δεδομένης της ελληνικής στάσης δεν θα υπήρχε συναίνεση για οριστική διακοπή)».
Διαπραγματεύσεις με ΕΕ
Το Φόρειν ΄Οφις πίστευε ότι καθώς συνεχίζονταν οι διαπραγματεύσεις με την Κύπρο η Κομισιόν έπρεπε να εντοπίσει τα τεχνικά προβλήματα για την διαίρεση της νήσου.
«Δεν είχε γίνει βολιδοσκόπηση στο βορρά. Υπάρχουν προβλήματα, το εμπάργκο, στο εμπόριο, η ελευθερία διακίνησης. Αυτά δεν μπορούν να παραμεριστούν, αν η Κύπρος θα ενταχθεί είτε ενωμένη είτε διαιρεμένη όπως είναι τώρα. Η Κομισιόν πρέπει να ετοιμάσει ένα έγγραφο για τα προβλήματα αυτά… Αυτό θα αυξήσει τη πίεση για πολιτική διευθέτηση και θα αποθαρρύνει τον εφησυχασμό των Ελληνοκυπρίων.
Εν τω μεταξύ πρέπει να υποστηρίζουμε τον Κληρίδη να κρατήσει στο τραπέζι τη πρότασή του προς τους Τουρκοκύπριους και να προσπαθήσει να την γλυκάνει και να την αναθερμάνει αν η πολιτική κατάσταση καλυτερεύσει».
Πιέσεις για πολιτική διευθέτηση
« Η βρετανική πολιτική είναι πίεση πάνω σε όλα τα μέρη για πολιτική διευθέτηση. Ο Υπ. Εξωτερικών πρόσφατα το ξεκαθάρισε στον Κύπριο Υπ. Εξωτερικών το επείγον για πρόοδο και τις δυσκολίες ένταξης μιας διαιρεμένης νήσου στην ΕΕ. Αυτή είναι η γραμμή που πρέπει να κρατήσουμε στο Συμβούλιο και, όταν αναγκαίο, δημόσια: ενόσω συνεχίζουμε να το κάνουμε καθαρό ότι η πολιτική διευθέτηση δεν είναι προϋπόθεση, πρέπει (ταυτόχρονα) να τονίζουμε τις δυσκολίες ένταξης μια διαιρεμένης νήσου, και να το ξεκαθαρίζουμε ότι η διαδικασία ένταξης και η πολιτική προσπάθεια του ΟΗΕ πρέπει να είναι αλληλο-ενισχυόμενες… χρειαζόμαστε να δουλεύουμε μαζί με τη Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Ολλανδία και άλλες χώρες μέλη …με κοινή στρατηγική η οποία αποδίδει συντονισμένη πίεση στα μέρη και αποφεύγει διαφορετικές θέσεις στο Συμβούλιο».
(Κύπριος Υπ. Εξωτερικών τότε ήταν ο Ιωάννης Κασουλίδης – 9.4.1997 – 28.2.2003.)
Διασυνδέσεις
«…Δεν υπάρχει σίγουρος τρόπος να χειριστεί ένας τις ελληνικές εκβιαστικές τακτικές, εκτός από συντονισμένη πίεση ειδικά με την ανάμιξη της Γερμανίας, ως η χώρα με την μεγαλύτερη επιρροή πάνω στην Ελλάδα. Σκεφθήκαμε διάφορους τρόπους π.χ. απειλώντας να μπλοκάρουμε την ελληνική ένταξη στην Ευρωπαϊκή Νομισματική Ένωση εκτός και αν συμπεριφερθούν διαφορετικά στο θέμα της κυπριακής ένταξης… αλλά υπάρχει διστακτικότητα να εμπλέξουμε πολιτικά στοιχεία».
Το Φόρειν Όφις σκεφτόταν και τι μπορούσε να κάνει αν δεν υπήρχε λύση. 1) Μπορούσαν να αρνηθούν την ένταξη στην ΚΔ αλλά αυτό θα έδιδε, έλεγαν, βέτο στην Τουρκία και θα ενοχλούσε τους Ελληνοκύπριους και δοσμένων των βρετανικών συμφερόντων στο νησί, δεν θα ήταν προς το συμφέρον του ΗΒ.
2) Αποκλεισμό του «βορρά» ή ένταξη δίχως αναφορά στην Συνθήκη Ένταξης στη διαίρεση…
3) Ένταξη του «νότου» συνοδευόμενη από επίσημη διχοτόμηση. Αυτό δεν θα άρεσε τους Έλληνες αλλά υπήρχαν κέρδη για αμφότερες τις πλευρές. Ο «βορράς» θα κέρδισε αναγνώριση ως ξεχωριστή οντότητα και οι Ελληνοκύπριοι θα έπαιρναν την ένταξη, θα χρειαζόντουσαν εδαφικές αναπροσαρμογές, και άλλες διευθετήσεις. Υπεράνω όλων θα υπήρχε η ανάγκη ενός μηχανισμού για επανένωση των δύο πλευρών αν το ήθελαν αμφότερες οι πλευρές…
Όμως, αυτών λεχθέντων το Φόρειν Όφις ολοκλήρωνε ότι καμία από αυτές τις προοπτικές έπρεπε να ακολουθηθεί στο μέλλον και καμία αποκλειστικά δημόσια δήλωση έπρεπε να γίνει γι΄ αυτές. Στόχος έπρεπε να ήταν ποτέ να μην φθάσουν σε σημείο που θα τις χρειαζόντουσαν. Αλλά, πάλιν, σημείωνε το έγγραφο, να τις είχαν υπόψη και εν καιρώ να τις μελετούσαν εμπιστευτικά με μέλη κλειδιά της ΕΕ… Εν τω μεταξύ κύριος στόχος παρέμενε η πίεση για διευθέτηση και νοουμένου ότι θα αποφευγόταν η κρίση των πυραύλων, να συνεχίζονταν οι διαπραγματεύσεις. Η πολιτική τους παρέμενε η ίδια: ένταξη μετά από πολιτική διευθέτηση αλλά δεν ήταν προϋπόθεση, ταυτόχρονα να τόνιζαν τις δυσκολίες για ένταξη μιας διαιρεμένης νήσου, αναφορά στις διαπραγματεύσεις των δυσκολιών της μη ανάμιξης του «βορρά», ενθαρρύνοντας τους Τουρκοκύπριους να έπαιρναν μέρος στις διαπραγματεύσεις … και να δούλευαν εναντίον της ελληνικής τακτικής διασύνδεσης αλλά για το τελευταίο δεν υπήρχε απλή λύση.
Τα έγγραφα φανερώνουν γνωστά πράγματα βέβαια, με τη διαφορά που τώρα επιβεβαιώνονται επίσημα α) όσον αφορά τον πρωταρχικό ρόλο του Λονδίνου για την μη κάθοδο των πυραύλων, για ένταξη μετά τη λύση, ποίοι ενεθάρρυναν τους Τουρκοκύπριους και β) ότι έκανε ότι μπορούσε να διατηρήσει τις προσδοκίες της Τουρκίας για ενταξιακή πορεία.
Στις 16 Ιουνίου 1998 ο Πρωθυπουργός Τόνυ Μπλέαρ έστειλε επιστολή στον Τούρκο Πρωθυπουργό Δρ Μεσούτ Γιλμάζ (Mesut Yilmaz – Πρωθυπουργό μεταξύ 1997 – 1999) για τις αποφάσεις που πάρθηκαν στη συνάντηση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στο Cardiff για την πορεία της Τουρκίας.
« Πιστεύω (έγραψε) το αποτέλεσμα είναι μια καλή βάση για επαναπροσδιορισμό των σχέσεων ΕΕ/Τουρκίας και βρισκόμαστε ξανά στην ευθεία. Οι αποφάσεις αναγνωρίζουν καθαρά ότι η Τουρκία είναι υποψήφια χώρα μέλος και η Κομισιόν θα ετοιμάσει εκθέσεις για την πρόοδο για ένταξη. Όπως θέλατε, το ‘Αρθρο 28 της Συμφωνίας της Άγκυρας θα είναι η βάση για την έκθεση για την Τουρκία. Η Κομισιόν καλωσόρισε την Τουρκική Ευρωπαϊκή Στρατηγική… Δουλέψαμε σκληρά για να πετύχουμε αυτό το αποτέλεσμα. Ελπίζω να δείτε θετικά το αποτέλεσμα και θα αντιδράσετε θετικά. Τώρα έχουμε τη βάση να προχωρήσουμε μαζί μπροστά».
«Σημερινή» 3 Δεκεμβρίου 1996
Η αποδέσμευση αυτή απαντά και στο ερώτημα στην εφημερίδα 3.12.1996 του Γιάννου Χαραλαμπίδη με τίτλο « Και άλλοι Ευρωπαίοι… πίσω από τον Ρίφκιντ». Όταν έγραψε μεταξύ άλλων για την επίσκεψη τότε Υπ. Εξωτερικών και Κοινοπολιτείας Μάλκολμ Ρίφκιντ (Malcolm Rifkind – επί Συντηρητικής κυβερνήσεως) στην Κύπρο.
«Μείζονες διπλωματικές διαστάσεις προσλαμβάνει το θέμα της δήλωσης του κ. Ρίφκιντ περί ένταξης της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση μετά τη λύση. Σύμφωνα με πληροφορίες από τις Βρυξέλλες η θέση αυτή υιοθετήθηκε και από αξιωματούχους της Γερμανίας της Γαλλίας και της Ολλανδίας, ενώ θετική χαρακτηρίζεται στην παρούσα φάση η στάση του Χανς Βαν Ντεν Μπρούκ… Όπως δήλωσε στη «Σ» ο Πρόεδρος της Βουλής Σπύρος Κυπριανού… και βουλευτές …τα μηνύματα είναι ανησυχητικά… Εάν τελικά είναι η Βρετανία που επιβάλλει σε ευρωπαϊκό επίπεδο την πολιτική της στο Κυπριακό ή εάν είναι οι λοιποί Ευρωπαίοι που κρύβονται πίσω από τη βρετανική πολιτική…»
Η βρετανική πολιτική συνεχίστηκε η ίδια όταν ανέλαβαν την εξουσία οι Εργατικοί στις 2 Μαΐου 1997.
Φανούλα Αργυρού
Ερευνήτρια/δημοσιογράφος
O Ρόπιν Κούκ ήταν Σκωτσέζος, Εργατικός βουλευτής. Υπηρέτησε ως Υπ. Εξωτερικών και Κοινοπολιτείας μεταξύ 1997 κα 2001 όταν αντικαταστάθηκε από τον Τζάκ Στρό. Ηγέτης της Βουλής των Κοινοτήτων από το 2001 μέχρι τις 17 Μαρτίου 2003 όταν παραιτήθηκε διαφωνώντας με την εισβολή στο Ιράκ. Γεννήθηκε στις 28 Φεβρουαρίου 1946 και απεβίωσε στις 6 Αυγούστου 2005.
O Τονυ Μπλέαρ υπηρέτησε Πρωθυπουργός μεταξύ 1997 και 2007 όταν αντικαταστάθηκε από τον Γκόρτον Μπράουν (Gordon Brown – επίσης Σκωτσέζο Εργατικό πολιτικό). Ο Τόνυ Μπλέαρ γεννήθηκε στο Εδιμβούργο της Σκωτίας στις 6 Μαΐου 1953.
Αποσπάσματα από την επιστολή/ενημέρωση Andrew Patrick προς τον Πρωθυπουργό 31.12.1998
Η επιστολή Τόνυ Μπλέαρ προς Τούρκο Πρωθυπουργό
