Αλλαγές συνόρων και ανταλλαγές πληθυσμών προβλέπει, ανάμεσα στα άλλα, ένα ανεπίσημο διπλωματικό έγγραφο (non paper) που κυκλοφορεί στις Βρυξέλλες και διέρρευσε πρώτα στα ΜΜΕ της Σλοβενίας.
Δεν χρειάζεται να είναι κανείς ειδήμων στην ιστορία των Βαλκανίων για να καταλάβει ότι υπάρχουν μια σειρά άλυτες εθνοτικές αντιθέσεις και συγκρούσεις, οι οποίες δεν επιτρέπουν στα κράτη και τους λαούς να «ηρεμήσουν» και να επιχειρήσουν να προχωρήσουν μπροστά, αφήνοντας πίσω το ματωμένο παρελθόν.
Κι όχι μόνο αυτό. Κάθε τόσο, σε κάποια από τις εστίες που δεν έχουν σταματήσει να σιγοκαίνε μετά τη βίαιη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, ξεσπά μια μεγάλη φωτιά, η οποία απειλεί να εξελιχθεί σε νέα τραγωδία και να κάψει ολόκληρη την περιοχή. Πότε στο Κόσοβο, πότε στη Βόρεια Μακεδονία, πότε στη Βοσνία Ερζεγοβίνη, οι εξελίξεις έρχονται να μας θυμίσουν πως τίποτα δεν έχει τελειώσει.
Προφανώς, αυτό είναι κάτι που γνωρίζουν και κατανοούν όχι μόνο οι λαοί, αλλά και οι κυβερνώντες – τόσο στις χώρες των Βαλκανίων όσο και στην ΕΕ. Ενίοτε δε, ρίχνουν στο τραπέζι σχέδια για να κόψουν τον Γόρδιο Δεσμό, ξεμπλέκοντας μια και καλή – όπως ελπίζουν – το κουβάρι.
Ποιανού είναι το «παιδί»;
Ένα τέτοιο σχέδιο περιλαμβάνει το διπλωματικό «κείμενο εργασίας» (non paper) που κυκλοφορεί εσχάτως στις Βρυξέλλες. Έγινε δε γνωστό αρχικά μέσω των ΜΜΕ της Σλοβενίας και, στη συνέχεια, από το Euractiv και το Reuters, το οποίο μάλιστα ισχυρίζεται ότι το έχει δει.
Πρόκειται για ένα σχέδιο του οποίου την πατρότητα μπορεί όλοι να απαρνούνται – πρώτος από όλους ο πρωθυπουργός της Σλοβενίας, Γιάνεζ Γιάνσα, ο οποίος αναλαμβάνει την εξάμηνη περιοδική προεδρία της ΕΕ την 1η Ιουλίου – όμως είναι σαφές ότι η ύπαρξή του είναι γνωστή εδώ και καιρό στους ευρωπαϊκούς κύκλους.
Δεν είναι να απορεί, βεβαίως, κανείς που δεν υπάρχουν πρόθυμοι να το «υιοθετήσουν». Κι αυτό διότι, επί της ουσίας, προτείνει μια λύση για τα δεινά της περιοχής την οποία όλοι πρακτικά έχουν σκεφτεί, ουδείς όμως έχει παραδεχθεί δημοσίως: Τις αλλαγές συνόρων και τις ανταλλαγές πληθυσμών με σκοπό να επιτευχθεί μεγαλύτερη εθνική ομοιογένεια και να αμβλυνθούν οι διαμάχες ανάμεσα στα κράτη και τους λαούς.
«Το έγγραφο ισχυρίζεται πως τα βασικά εμπόδια στην κατεύθυνση που οδηγεί στην ταχύτερη ενσωμάτωση των βαλκανικών κρατών στην ΕΕ είναι τα ανεπίλυτα εθνικά ζητήματα των Σέρβων, των Κροατών και των Αλβανών, τα οποία θα πρέπει να διευθετηθούν μέσω της δημιουργίας μιας Μεγαλύτερης Σερβίας, μιας Μεγαλύτερης Αλβανίας και μιας Μεγαλύτερης Κροατίας», σημειώνει χαρακτηριστικά το πρακτορείο.
Έντονες αντιδράσεις, αλλά…
Αυτό μεταφράζεται, πρακτικά, σε μια σειρά σημαντικές αλλαγές στον χάρτη: Την ένωση του Κοσόβου με την Αλβανία, εκτός των περιοχών όπου πλειοψηφούν οι Σέρβοι οι οποίες θα εκχωρηθούν στη δικαιοδοσία του Βελιγραδίου. Την ίδια τύχη θα έχει και η Σερβική Δημοκρατία της Βοσνίας – ενώ το κροατικό τμήμα που θα προκύψει από τη διάλυση της Βοσνίας Ερζεγοβίνης θα ενωθεί με την Κροατία.
Η αποκάλυψη της ύπαρξης αυτού του (έστω και ανεπίσημου) σχεδίου-βόμβα προκαλεί ήδη αλυσιδωτές αντιδράσεις. Ο Σεφίκ Τζαφέροβιτς, μέλος της τριανδρίας που ηγείται του παραπάνω κράτους, κάλεσε τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Σαρλ Μισέλ, να βάλει τέλος σε μια συζήτηση που θα μπορούσε να οδηγήσει σε νέο πόλεμο.
Από την πλευρά της, η αντιπροσωπεία της ΕΕ στη χώρα επαναβεβαίωσε ότι παραμένει δεσμευμένη στην εδαφική της ενότητα και την κυριαρχία της. Ο δε Γερμανός υπουργός για ζητήματα ευρωπαϊκής πολιτικής, Μίκαελ Ροθ, έγραψε στο Twitter ότι «οι χώρες των δυτικών Βαλκανίων έχουν μέλλον μόνο ως πολυεθνικές και πολυθρησκευτικές κοινωνίες».
Παζάρι κορυφής, δια χειρός… Τραμπ!
Η αλήθεια, όμως, είναι ότι η υπόθεση αυτή και το παζάρι για την αλλαγή του χάρτη τα Βαλκάνια δεν είναι κάτι καινούριο. Για την ακρίβεια, έχει συζητηθεί και σε επίπεδο αρχηγών κρατών, ανάμεσα στον πρόεδρο της Σερβίας, Αλεξάντερ Βούτσιτς, και τον τέως ομόλογό του στο Κόσοβο, Χασίμ Θάτσι – και μάλιστα, με την παρότρυνση και την υψηλή εποπτεία των ΗΠΑ, κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης Τραμπ.
Σύμφωνα με τις πληροφορίες που έχουν γίνει γνωστές, ο Βούτσιτς απαίτησε την αυτονόμηση του σερβικού θύλακα στο βόρειο Κόσοβο και το ξεμπλοκάρισμα των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της χώρας του με την ΕΕ, προσφέροντας σε αντάλλαγμα την αναγνώριση της ανεξαρτησίας του Κοσόβου – κάτι που καταρχήν φάνηκε να αποδέχεται ο Θάτσι.
Ωστόσο, τα σχέδια ναυάγησαν εξαιτίας δύο παραγόντων: Αφενός, την αντίδραση της Γερμανίας, η οποία δεν ήθελε ούτε να ακούσει για νέο γύρο αλλαγών συνόρων στα Βαλκάνια, φοβούμενη τις επιπτώσεις και το ντόμινο που θα μπορούσε να πυροδοτηθεί, παρασέρνοντας και άλλες χώρες, όπως η Βόρεια Μακεδονία, με την πολυπληθή αλβανική μειονότητα. Και αφετέρου, τις έντονες αντιδράσεις που προκλήθηκαν στην Πρίστινα και το Βελιγράδι.
Η υπόθεση δεν έκλεισε
Η υπόθεση, ωστόσο, δεν έχει κλείσει οριστικά. Πολύ περισσότερο καθώς μια σειρά χώρες της Ευρώπης – με πρώτη τη Γαλλία – συνεχίζουν να μπλοκάρουν τη διεύρυνση προς τα δυτικά Βαλκάνια όσο δεν απαντώνται τα «υπαρξιακά» ερωτήματα που υπάρχουν στην περιοχή.
Παράλληλα, γίνονται σημαντικά βήματα που μπορεί να αποτελέσουν καταλύτες εξελίξεων, έστω κι αν περνούν στα «ψιλά». Ανάμεσά τους είναι και η ουσιαστικά κατάργηση των συνόρων ανάμεσα σε Αλβανία και Κόσοβο που έχουν αποφασίσει τα Τίρανα, αλλά και τα σενάρια περί δημοψηφίσματος στις δύο χώρες με ερώτημα την ενοποίηση – κάτι στο οποίο οι δημοσκοπήσεις δείχνουν πως θα απαντούσε θετικά το 64% των Αλβανών και το 75% των Κοσοβάρων.
Το non paper μπορεί, λοιπόν, να διαψευστεί και να αποσυρθεί. Η ουσία, όμως, δεν αλλάζει.