Αρης Βελουχιώτης: Διδαχές από τη δράση και τη ζωή του (μέρος Α’)

Μέρος Α

Με αφορμή την εκδήλωση μνήμης της θυσίας, του πρωτοκαπετάνιου και ιδρυτή του ΕΛΑΣ, Άρη Βελουχιώτη, που οργανώνει η ΛΑΕ στις 16-17 Ιουνίου 2018, στη Μεσούντα-Άρτας, ας γίνει αυτή μια ακόμα ευκαιρία αναστοχασμού και μηνυμάτων.

Γιατί δεν υπάρχει σημαντικότερος πολιτικός σκοπός από την ανεξαρτησία ενός Έθνους-κράτους – ενώ μόνο η ύπαρξη του μπορεί να εγγυηθεί πως οι Πολίτες του έχουν και μπορεί να έχουν δικαιώματα και ελευθερίες, όποιας μορφής και αν είναι αυτές. Μία χώρα όμως που έχει μετατραπεί σε αποικία χρέους δεν είναι ανεξάρτητη και δεν μπορεί να παρέχει τίποτα στους Πολίτες της, ούτε δημοκρατικά ή ατομικά δικαιώματα, ούτε ελευθερίες  – ενώ είναι αφελές να υπολογίζει μόνο στην αλληλεγγύη των άλλων κρατών, η οποία δεν είναι ποτέ ανιδιοτελής ή και καλοπροαίρετη. Άλλωστε είναι γνωστό πως στις διεθνείς σχέσεις δεν υπάρχουν μόνιμοι φίλοι αλλά μόνιμα συμφέροντα.

Πριν από 73 χρόνια, στις 16 Ιουνίου 1945, κυνηγημένος και λοιδορούμενος έδωσε τέλος στη ζωή του ο πρωτοκαπετάνιος του ΕΛΑΣ Αρης Βελουχιώτης, όντας περικυκλωμένος ο ίδιος και η ομάδα του στο Φαράγγι του Φάγγου (Μεσούντα Άρτας ) από το 118 Τάγμα Εθνοφυλακής. Είχε προηγηθεί η διαγραφή του από την 11η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ, τον Απρίλιο του 1945, λόγω της απειθαρχίας του προς τη «Συμφωνία της Βάρκιζας» που διέτασσε την παράδοση των όπλων του ΕΛΑΣ και την διάλυσή του.

1944-Απελευθέρωση των Ιωαννίνων

Στον όρκο του είχε δηλώσει « Δεν θα παραδώσω τα όπλα πριν ο λαός γίνει νοικοκύρης στον τόπο του» και τον όρκο του αυτόν, χρειάστηκε να τον τηρήσει προσφέροντας και τη ζωή του στον αγώνα που πίστεψε , οργάνωσε και καθοδήγησε στα ελληνικά βουνά μαζί με τους συντρόφους του. Έκανε πράξη το στίχο του αντάρτικου τραγουδιού « Αντάρτης ,κλέφτης, παληκάρι, πάντα είν ο ίδιος ο λαός». Συνέχισε την ιστορία από εκεί που την άνοιξαν οι αγωνιστές του 21. Ήταν ένας νέος Καραϊσκάκης.

Στην Εισαγωγή « Η Πολιτική Διαθήκη του Άρη Βελουχιώτη» του Γιάννη Χατζηπαναγιώτη (Θωμά) γράφει ο αδελφός του Μπάμπης Κλάρας: « Μπορεί να μην έπρεπε να πεθάνεις. Ίσως χρειαζότανε να ζήσεις ακόμα. Εσύ, όμως, είξερες καλύτερα από μας, πότε πρέπει κανείς να ζή και πότε πρέπει να πεθαίνει. Για να υπηρετεί, ακόμη και με το θάνατό του, άλλη μια φορά, τη ζωή.»

Όλες οι εξουσίες ήθελαν να απαλλαγούν απ’ αυτόν, η κάθε μία για τους δικούς της λόγους. Να γιατί ο χαιρετισμός του «καλή αντάμωση στα γουναράδικα» που σύγχρονοι ανιστόρητοι δεν ήθελαν να καταλάβουν.

Είναι παγιωμένη τακτική γράφοντας πολλοί, για ιστορικά πρόσωπα, να προσπαθούν να ερμηνεύσουν τη δράση τους με τρόπο που να εξυπηρετεί τις εκάστοτε πολιτικές συγκυρίες και σκοπιμότητες ή να επιβεβαιώνουν την τρέχουσα πολιτική και ιδεολογική γραμμή. Ο Θανάσης Κλάρας (Άρης Βελουχιώτης) ήταν παλαιό και δοκιμασμένο στέλεχος του ΚΚΕ, με σημαντική κομματική δράση, πριν από την Γερμανική Κατοχή. Για τη δράση του αυτή πολλές φορές συνελήφθη και φυλακίστηκε. Ήταν πιστός και θεοφοβούμενος της κομματικής γραμμής. Όμως πάντα είχε άποψη , οξεία κρίση και πρωτοφανή πολιτική διορατικότητα. Όμως πάνω απ’ όλα ήταν ένας φλογερός έλληνας πατριώτης που πραγματικά μισούσε την διαχρονική ξένη εξάρτηση και κατοχή της Ελλάδας. Αυτό ιστορικά αποδεικνύεται από τους λόγους που εκφωνούσε στα χωριά που περνούσε και απελευθέρωνε ο ΕΛΑΣ, καθώς και στον περίφημο « Λόγο της Λαμίας» στις 19 Οκτωβρίου 1944:

«Αδέλφια, Έλληνες και Ελληνίδες της Λαμίας και της περιοχής της! Κάποτε η γωνιά αυτή της γης που πατάμε και λέγεται Ελλάδα ήτανε δοξασμένη κι ευτυχισμένη κι είχε ένα πολιτισμό, οπού επί 2 1/2 χιλιάδες χρόνια συνεχίζει να παραμένει και να θαυμάζεται απ’ όλο τον κόσμο.Στην εποχή της σκλαβιάς πέρασε σκληρά, μαύρα χρόνια και πολλοί «έξυπνοι», αναμεσα στους οποίους και κάποιος Φαλμεράγιερ, ισχυρίστηκαν πως η ελληνική φυλή έσβησε κι ότι αυτή διασταυρώθηκε μ’ άλλες φυλές, που δεν έχουν τίποτα το κοινό με την αρχαία ελληνική φυλή. Μα ότι κι αν πούνε, αυτό δεν έχει καμία αξία. Την ελληνικότητα μας την αποδείξαμε. Γεγονός είναι ότι η χώρα μας ξεσηκώθηκε και ξαναγένηκε πάλι λεύτερη.»

Από τα πρώτα βήματα του ΕΛΑΣ στον απελευθερωτικό αγώνα, με κάθε ευκαιρία αποκάλυπτε τους απώτερους στόχους των Βρετανικών δυνάμεων και εξέφραζε και προσωπικά την καχυποψία του και την αντιπάθειά του. ΟΙ Άγγλοι φυσικά του το ανταπέδιδαν και αυτοί με κάθε ευκαιρία. Ήθελαν την εξόντωσή του, γιατί ως πεπειραμένοι αποικιοκράτες και ιμπεριαλιστές διέκριναν τον κίνδυνο αποτυχίας των σχεδίων τους στο πρόσωπό του. Είναι πολύ χαρακτηριστικός ένας έντονος διάλογος το Άρη με τον Έντυ Μάγιερς, στη Στρώμη Ευρυτανίας:

« -Μάγιερς: Να ξέρετε, τώρα δεν διαθέτω καμιά δύναμη επιβολής, αλλά, όταν φύγουν οι Γερμανοί και οι Ιταλοί, θα έρθουν τόσες βρετανικές δυνάμεις που δεν το φαντάζεστε!

Ο Άρης αρπάζεται από την γκάφα του:

– Κι αφού θα φύγουν οι Γερμανοί, γιατί θα ’ρθετε εσείς; Για τουρισμό; Γιατί δεν έρχεστε τώρα να τους διώξετε; Γιατί δε μας δίνετε όπλα να τους πολεμήσουμε εμείς;»1

Από την άλλη οι δήθεν φιλήσυχοι έλληνες, υποταγμένοι ή συνεργάτες των Γερμανών και Ιταλών κατακτητών έτρεμαν την οργή και την τιμωρία του. Οι χιλιάδες απλοί χωριάτες της ορεινής Ελλάδας έβλεπαν στο πρόσωπό του έναν νέο στρατιωτικό και πολιτικό ηγέτη που τους μάθαινε πώς να ζούν σε μια ελεύθερη και δημοκρατική κοινωνία που δεν είχαν ως τότε ξαναδεί. «…σαν εντολοδόχοι του λαού, συντρίψαμε τους συνεργάτες αυτούς των καταχτητών, τους πολέμιους του εθνικού μας αγώνα. Θα γδάρουμε τους παπάδες; Μα γιατί; Εμείς βλέπουμε, ότι χιλιάδες παπάδες βρίσκονται τώρα στην πρωτοπορία του κινήματος μας και η συμβολή του κλήρου, που στάθηκε στο πλευρό μας, υπήρξε ανεκτίμητη.» ( Από τον «Λόγο της Λαμίας»)

Παρακαλούσε την τότε ηγεσία του κόμματός του να του δώσει την άδεια να πάει στα βουνά και να ξεκινήσει τον ένοπλο αντάρτικο αγώνα. Με χίλιες δυό επιφυλάξεις του επέτρεψαν να ξεκινήσει δοκιμαστικά και «βλέπουμε» .θέλαμε να τον ξεφορτωθούμε και τον στείλαμε, θα πεί αργότερα, ο μικρός το δέμας αλλά και ελαχίστων ικανοτήτων , Γιάννης Ιωαννίδης, υπ’ αριθμόν 2 ηγέτης του ΚΚΕ. Ήταν και η βασική πολιτική γραμμή τότε ότι πρέπει με την οργάνωση και τα συλλαλητήρια της εργατικής τάξης στην Αθήνα και στις πόλεις να αναπτυχθεί ο αγώνας………. Όταν κάποτε ήρθαν τα πρώτα αποτελέσματα του ΕΛΑΣ από τα βουνά και τους ενημέρωσε ο Τζήμας (μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ) που έβλεπε από κοντά και συνεργαζόταν άριστα με τον Άρη, έτριβαν τα μάτια τους. Όμως η καχυποψία για τον Άρη δεν κόπασε ποτέ. Ιδιαίτερα όταν μάθαν για την μεγάλη απήχηση και λαοφιλία στο πρόσωπο του , νόμισαν κάποιοι ότι επειδή ήταν στελέχη του ΚΚΕ, ήξεραν και από οργάνωση και καθοδήγηση ένοπλου αντάρτικου αγώνα. Άρχισαν οι παρεμβολές και οι κατηγόριες ότι βγαίνει έξω από την κομματική γραμμή και άλλα τέτοια. Είναι λες μοιραίο οι κομματικές εξουσίες κάθε είδους να αισθάνονται στην αρχή άβολα και στη συνέχεια παραγκωνισμένες από λαοφιλή στελέχη , φυσικούς λαϊκούς ηγέτες, που ξεδιπλώνουν ικανότητες που οι λαοί τις αναγνωρίζουν. Πολλά τα ιστορικά παραδείγματα. Έτσι ήταν έτοιμοι κάποια στιγμή να τον αντικαταστήσουν. Πήραν απόφαση στη θέση του να στείλουν τον Βαγγέλη Παπαδάκη (Λευτεριά) παρά τις προσπάθειες του Τζήμα να μην το κάνουν γιατί θα γινόταν ζημιά. Στο τέλος και ο «αντικαταστάτης», που βρέθηκε στα βουνά δίπλα στον Άρη, βλέποντας και μαθαίνοντας, θα συμφωνήσει ότι ήταν ο φυσικός αρχηγός του αντάρτικου αγώνα. Πάνω-κάτω την ίδια και σήμερα αντίληψη εκφράζει σε άρθρο του το παλαιό στέλεχος του ΚΚΕ Μάκης Μαίλης: «Σήκωσε μπόι ο λαός κι ανυψώθηκε κι ο Αρης…. Δεν πρέπει, ωστόσο, να υπάρχει αμφιβολία, ότι κι αν δεν υπήρχε ο Αρης, κάποιος άλλος θα έπαιρνε τη θέση του. Και ότι το τελικό αποτέλεσμα θα ήταν πάνω κάτω το ίδιο.»2 Αμ δε θάτανε το ίδιο! Με μεταφυσικές τελολογίες δεν πετυχαίνουν κινήματα.

Όμως η καχυποψία και εμπάθεια απέναντι στον Άρη του Σιάντου, Ιωαννίδη και κάποιων τοπικών στελεχών δεν σταμάτησε ποτέ. Εκείνο που πάντα τους προβλημάτιζε και τους ανησυχούσε ήταν το μένος του Άρη κατά των Εγγλέζων αλλά και οι συνεχείς συκοφαντίες και κατηγόριες των εγγλέζων πρακτόρων κατά του Άρη. Το ζήτημα άγγιζε πλέον την διεθνή πολιτική και ιδιαίτερα την μεταπολεμική διαμόρφωση των «σφαιρών επιρροής» των μεγάλων δυνάμεων. Ήδη με το πρόσχημα ότι η Ελλάδα είχε καταχωρηθεί στο χώρο πολεμικών επιχειρήσεων της Αγγλίας και η Σοβιετική Ένωση από τα πράγματα δεν ενδιαφερόταν για την μεταπολεμική Ελλάδα. ( Τα κρατικά της συμφέροντα και η ασφάλειά της έδειχναν άλλες χώρες). Οι απόψεις και ενέργειες του Άρη έβαζαν σε κίνδυνο τις γραπτές ή άγραφες μεταπολεμικές συμφωνίες και δημιουργούσαν σοβαρό πρόβλημα στην εξασφάλιση των κρατικών συμφερόντων της Μεγάλης Σοσιαλιστικής Πατρίδας. Στο ίδιο προαναφερόμενο άρθρο του ο Μ.Μαίλης αναφέρει απόσπασμα από την επιστολή του Άρη προς την ΚΕ του ΚΚΕ λέγοντας: «Στην 11^η Ολομέλεια της ΚΕ ο Αρης απέστειλε επιστολή με την οποία την καλούσε να καταγγείλει τη «Συμφωνία της Βάρκιζας»- ήταν η ολομέλεια που τον διέγραψε από το ΚΚΕ-και συνεχίζει «Ταυτόχρονα ασκούσε στην ΚΕ… βάσιμη κριτική, παρά τις υπερβολές και το υπεροπτικό ύφος με το οποίο τη διατύπωσε.»

Εκτός από οργή και αγανάκτηση τι άλλο θα μπορούσε κανείς να περιμένει; Έγραφε λοιπόν ο Άρης με το αλάθητο πολιτικό του κριτήριο τότε: «Η Σοβιετική Ενωση, όπως πρέπει να σας είναι γνωστό, δεν μπορεί να κάνει “ελληνική” πολιτική, ούτε Σέρβικη, ούτε Βουλγάρικη, ούτε Ρούσικη ακόμα πολιτική. Κάνει πολιτική παγκόσμιας επανάστασης, και δεν είναι διατεθειμένη ούτε και κατ’ ελάχιστο να τη διακινδυνεύσει για το μικρό αυτό ποσοστό της ανθρωπότητας που λέγονται Ελληνες, που οι ίδιοι – διά των ηγετών τους – οδηγήθηκαν στη νέα σκλαβιά,…» ((Αρχείο ΚΚΕ). Από το μικρό αυτό απόσπασμα και την μετέπειτα εξέλιξη των πραγμάτων, γίνονται κατανοητά πολλά ως προς τον χειρισμό τόσο του Άρη, όσο και των πολιτικών εξελίξεων. Νομίζω ότι στην ουσία αρνιόταν την θυσία των ελληνικών λαϊκών και εθνικών συμφερόντων στο όνομα της «παγκόσμιας επανάστασης» και αυτή η διαμάχη και αντίθεση καλά κρατεί μέχρι σήμερα με νέα δεδομένα.

Θα γράψει ο Σπύρος Μαρκεζίνης : « Αν η ηγεσία του ΚΚΕ δεν εφοβείτο τον Βελουχιώτη και τον είχε καλέσει εξαρχής ως υπεύθυνο για τη Μάχη της Αθήνας, ο αναμφισβήτητα ικανότατος όσο και αδίστακτος συναρχηγός του ΕΛΑΣ θα είχε επιτύχει, πιθανότατα, να καταλάβει εντός ολίγων ημερών την πρωτεύουσα.»3

Όλες οι εξουσίες τον φοβούνταν και τον καταδίωκαν η κάθε μια για τους δικούς της λόγους

Θα ακολουθήσει το β μέρος

1. Διονύση Χαριτόπουλου: Άρης ο Αρχηγός των Ατάκτων-εκδόσεις ΤΟΠΟΣ, Αθήνα 2009, σ.260-261
2. Μάκη Μαϊλη: ΑΡΗΣ ΒΕΛΟΥΧΙΩΤΗΣ – ΣΤΑ 60 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ Επος και διδάγματα-Ριζοσπάστης 3/7/2005
3. Σπύρου Μαρκεζίνη: Σύγχρονη Πολιτική Ιστορία της Ελλάδος (1945-1951 Τόμος Β σ.68 ΠΑΠΥΡΟΣ 1994