Απασχόληση ακόμη και με προφορικές συμβάσεις. Στη δίνη των εργασιακών στρεβλώσεων στροβιλίζονται καθημερινά χιλιάδες εργαζόμενοι στη χώρα μας, καθώς η κρίση δίνει πάτημα σε κάποιους εργοδότες για τη χαλάρωση των εργασιακών σχέσεων και την εκμετάλλευσή τους. Παθογένειες ετών μεγεθύνονται με συνεχείς καταγγελίες για μαύρη και ανασφάλιστη εργασία, εκ περιτροπής απασχόληση και νέου τύπου εργαζομένους – ομήρους, με συμβάσεις και προφορικές συμφωνίες της εβδομάδας, της ημέρας, της ώρας, της δωρεάν δοκιμής ακόμα και της ανταλλακτικής παροχής υπηρεσιών.
Οι εκπρόσωποι εργατικών σωματείων ξετυλίγουν στην «Αγορά» το κουβάρι της νέας εργασιακής πραγματικότητας στην Ελλάδα.
Μαύρη και ανασφάλιστη εργασία
Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του συστήματος «Εργάνη» του προηγούμενου μήνα, η μερική απασχόληση βρίσκεται στο 39,06% του συνόλου, η εκ περιτροπής στο 14,32%, ενώ η πλήρης έχει περιοριστεί στο 46,62%.
Η μαύρη και ανασφάλιστη εργασία βρίσκεται σε υψηλά επίπεδα. «Πολλές φορές το ζητούν και οι ίδιοι οι εργαζόμενοι, γιατί τα χρήματα είναι πολύ λίγα. Μη μου κολλήσεις ένσημα για να παίρνω περισσότερα», λένε αρκετοί, εξηγεί ο Νίκος Κιουτσούκης, γενικός γραμματέας της ΓΣΕΕ. «Δηλώνονται για λιγότερες ώρες και δουλεύουν περισσότερες. Από τετράωρο φτάνουν στο εξάωρο και σε πολύ βαρύτερα ωράρια», συμπληρώνει.
Παράλληλα, παρατηρείται το φαινόμενο του «μισού μισθού μαύρου και μισού καθαρού». «Θα δουλεύεις εξάωρο. Θα σε δηλώσω για 400 ευρώ και θα παίρνεις επιπλέον 200 μαύρα», λένε κάποιοι εργοδότες.
«Δεν υπάρχουν έλεγχοι. Οι αρμόδιες υπηρεσίες είναι αποδυναμωμένες, χωρίς δυναμικό, οχήματα και μεταφορικά έξοδα», επισημαίνει ο Δημήτρης Καραγεωργόπουλος, πρόεδρος της Ομοσπονδίας Ιδιωτικών Υπαλλήλων Ελλάδας.
«Στην Κρήτη η μαύρη εργασία αγγίζει το 30%. Θα περίμενε κάποιος ότι εδώ, όπου η οικονομία λειτουργούσε καλύτερα από την υπόλοιπη χώρα, υπάρχουν τουρισμός και πρωτογενής τομέας παραγωγής, δεν θα είχαμε αυτό το πρόβλημα. Όμως, εδώ υπάρχουν αρκετοί απασχολούμενοι που ζουν στα όρια και κάτω από τα όρια της φτώχειας. Οι άνθρωποι αυτοί δεν έχουν τη δύναμη να αντεπεξέλθουν στις ανάγκες της οικογένειας και της καθημερινότητάς τους και προσπαθούμε να τους βοηθήσουμε με κάθε τρόπο», τονίζει ο Στέλιος Βοριάς, πρόεδρος του Εργατικού Κέντρου Ηρακλείου Κρήτης. Σύμφωνα με τα στοιχεία, το ποσοστό φτώχειας των εργαζομένων μερικής απασχόλησης πανελλαδικά, από 30,1% το 2009, εκτινάχθηκε στο 52%.
Οι μόνιμοι έκτακτοι
Φαίνονται σαν έκτακτοι, αλλά στην πραγματικότητα είναι μόνιμοι και εξαρτάται από τη διάθεση το κάθε προϊσταμένου το πότε θα τους καλέσει να δουλέψουν. «Το φαινόμενο ξεκίνησε από τους υπαλλήλους των δεξιώσεων και γενικότερα για πρόσκαιρες ανάγκες, αλλά επεκτάθηκε και σε άλλες ειδικότητες, όπως καμαριέρες και μάγειρες», αναφέρει ο πρόεδρος του Συνδικάτου Εργατοϋπαλλήλων Επισιτισμού-Τουρισμού Παναγιώτης Προύντζος.
«Υπογράφουν μια σύμβαση που ενεργοποιείται και απενεργοποιείται με την έναρξη και το κλείσιμο της βάρδιας αντίστοιχα. Δεν έχουν απόλυση και δεν δικαιούνται αποζημίωση». Παράλληλα, παρατηρεί ότι αρκετοί ξενοδόχοι θέλουν να αποχωρήσουν από τις ενώσεις τους, κάτι που θα σημάνει αποχώρηση από την κλαδική σύμβαση των υπαλλήλων.
«Η τρόικα θέλει απολύσεις. Αν επεκταθούν οι απαιτήσεις και στο κομμάτι των αποζημιώσεων και αυτές μειωθούν, θα είναι ένας σοβαρός κίνδυνος αντικατάστασης και υποκατάστασης των επαγγελματιών», προσθέτει.
Την ίδια ώρα, παρατηρούνται συμβάσεις της μίας ημέρας στο χώρο της εστίασης για να γλιτώσουν τους ελέγχους οι καταστηματάρχες, αλλά και συμβάσεις εβδομάδας, με τους εργοδότες να εναλλάσσουν τους εργαζομένους, επισημαίνει ο Γιώργος Μυλωνάς, πρόεδρος του Εργατικού Κέντρου Αθήνας.
«Υπάρχει εργαζόμενος της ώρας ή του δίωρου. Τον δηλώνουν κανονικά υπό το φόβο των ελέγχων και τον αξιοποιούν όποτε θέλουν. Δεν έχει κανένα εργασιακό δικαίωμα και προφανώς δεν παίρνει το επίδομα ανεργίας. Τα κρούσματα εντοπίστηκαν σε εργαζόμενους στη διανομή φυλλαδίων», προσθέτει ο Σ. Βοριάς.
Μαθητείες και δοκιμές
Υπό το πρόσχημα της μαθητείας, προσλαμβάνονται άνθρωποι που πληρώνονται πολύ κάτω από τον κατώτατο μισθό. «Τους κρατούν δύο βδομάδες, ώσπου αποφασίζουν ότι δεν τους κάνουν τελικά και τους απολύουν», λέει ο Ν. Κιουτσούκης.
Στο ίδιο μήκος κύματος και οι δωρεάν δοκιμαστικές περίοδοι, που ξεκίνησαν από τουρισμό και σίτιση και επεκτάθηκαν σε καταστήματα και άλλα γραφεία. «Ελάτε για 1 με 2 εβδομάδες δωρεάν και βλέπουμε», λένε οι εργοδότες. «Στη συνέχεια τους διώχνουν για να πάρουν άλλους και με αυτό τον τρόπο εξοικονομούν από τα μισθολογικά κόστη. Η υπό δοκιμή απασχόληση δεν προβλέπεται χωρίς αμοιβή από τον νόμο», επισημαίνει ο Δημήτρης Καραγεωργόπουλος, πρόεδρος της Ομοσπονδίας Ιδιωτικών Υπαλλήλων Ελλάδος.
Σύμφωνα με καταγγελίες, κατά τους θερινούς μήνες κάποιοι – κυρίως στη Μύκονο – προσέφεραν μαθητείες με ψίχουλα στον τουριστικό τομέα. «Τους άτυχους αποδέκτες τους στοίβαζαν σε δωμάτια 20 τετραγωνικών. Έως και 10 άτομα έμεναν σε μουχλιασμένα υπόγεια και το 2015 και το 2016», προσθέτει.
Αιφνιδιαστικές μεταβολές συμβάσεων
Στις τροποποιητικές καταγγελίες σύμβασης, εργοδότες ζητούν από τους εργαζόμενους μέσα σε χρονικό διάστημα 5 ημερών να αποδεχθούν δυσμενέστερες συνθήκες εργασίας. Αυτές ενδέχεται να είναι υποβάθμιση και μείωση αποδοχών. «Αν δεν δεχτεί ο εργαζόμενος, απολύεται. Ο εργοδότης το κάνει για να αποφύγει την ευθεία απόλυση, αλλά με αυτόν τον τρόπο αποδυναμώνεται η δύναμη του εργαζομένου στα δικαστήρια», υποστηρίζουν οι συνδικαλιστές.
Απλήρωτες υπερωρίες
Πολλές είναι οι καταγγελίες για σκόπιμες επιλογές εργαζομένων από εταιρείες που μένουν μακριά από την εργασία τους με απώτερο κίνητρο. «Εταιρεία ηλεκτρονικών καταστημάτων στα Σπάτα επιλέγει ανθρώπους που μένουν στο κέντρο της Αθήνας.
Τους δηλώνει με σπαστό ωράριο, ώστε να μην επαρκεί ο χρόνος για να πάνε σπίτια τους ή κάπου αλλού και τους αναγκάζει να μείνουν στο κατάστημα και να παρέχουν τις υπηρεσίες τους χωρίς αμοιβή», αναφέρει ο Δ. Καραγεωργόπουλος.
Καταγγελίες για επιπλέον ώρες απλήρωτης εργασίας αφορούν και σε κάποια σούπερ μάρκετ, ενώ ορισμένες επιχειρήσεις, όταν φεύγει με άδεια κάποιος, υποχρεώνουν κάποιον άλλο υπάλληλο να καλύπτει το κενό με το να εργάζεται από 10 έως και 13 ακόμα ώρες, χωρίς κανένα οικονομικό όφελος.
Ενοικιάζονται εργαζόμενοι
Στα ύψη εκτινάσσεται το ποσοστό των ενοικιάσεων εργαζομένων. Αρκετοί φορείς νοικιάζουν με συμβάσεις έργου προσωπικό με χαμηλές αμοιβές. «Υπάρχουν πολλά τέτοια παραδείγματα στα νοσοκομεία με προσωπικό καθαρισμού και στις τράπεζες που νοικιάζουν υπαλλήλους με πολύ πιο χαμηλό μισθό που δουλεύουν δίπλα στους κανονικά αμειβόμενους», αναφέρει ο Γ. Μυλωνάς.
Ανταλλακτική παροχή υπηρεσιών
Την ίδια ώρα, κάποιοι επιχειρηματίες αποφάσισαν να επαναφέρουν το… ανταλλακτικό εμπόριο της αρχαιότητας. «Ζητούνται φύλακες στην Αίγινα κατά τη χειμερινή περίοδο χωρίς μισθό, αλλά με προσφορά δωρεάν φαγητού και διαμονής», έγραφε δημοσιευμένη αγγελία. «Δεν είναι λίγοι όσοι απάντησαν, όπως και σε αντίστοιχες αγγελίες σε Ρόδο και Μύκονο, καθώς και σε άλλα νησιά. Το μάθαμε και το καταγγείλαμε στις αρχές. Σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία, δεν προβλέπονται συναλλαγές σε είδος», επισημαίνει ο Δ. Καραγεωργόπουλος.
Απλήρωτη εργασία και χαμηλές αμοιβές
«Η επιχείρηση δεν πάει καλά και για αυτό δεν σε πληρώνω», λένε αρκετοί εργοδότες στους υπαλλήλους τους. «Υπάρχουν καταγγελίες για απλήρωτους εργαζομένους έως και 12 μήνες», λέει στην «Α» ο Νίκος Κιουτσούκης. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της ΓΣΕΕ, η απλήρωτη εργασία θίγει πάνω από 1 εκατομμύριο εργαζομένους.
Παράλληλα, 500.000 ημιαπασχολούμενοι ιδιωτικοί υπάλληλοι αμείβονται καθαρά με λιγότερο από το ελάχιστο επίδομα ανεργίας, που ανέρχεται στα 360 ευρώ. Συνολικά 343.760 εργαζόμενοι αμείβονται με μηνιαίους μισθούς από 100 έως και 400 ευρώ μεικτά.
Την ίδια ώρα, εταιρείες που παρέχουν μισθό 700 – 800 ευρώ κάνουν τον βίο των εργαζομένων αβίωτο, με άθλιες συμπεριφορές ώστε να παραιτηθούν. «Αρκετές είναι οι καταγγελίες για εργαζομένους σε εταιρείες τηλεπώλησης που σπρώχνονται σε παραίτηση με τέτοιους τρόπους», λέει ο Γιώργος Μυλωνάς.
Κάμερα στραμμένη πάνω τους
Πολύ πρόσφατα, επιχειρηματίας που διοργάνωνε σεμινάρια και παρείχε συμβουλές για το άνοιγμα επιχειρήσεων εκτός συνόρων εγκατέστησε κάμερα για να παρακολουθεί την απόδοση και τις κινήσεις υπαλλήλου του εν ώρα εργασίας, η οποία τον κατήγγειλε στο Εργατικό Κέντρο της Αθήνας. «Είναι αρκετές και ανησυχητικές περιπτώσεις με κάμερες που μας καταγγέλλουν», λέει ο Γ. Μυλωνάς.
Του Λάμπρου Ζάχαρη*
*Πηγή: Εφημερίδα «Αγορά», 10/12/2016