«Έφυγε» η Χανιώτισσα λογοτέχνις και αγωνίστρια της Εθνικής Αντίστασης Βικτωρία Θεοδώρου

Σε ηλικία 93 ετών έφυγε από τη ζωή η Χανιώτισσα ποιήτρια και πεζογράφος αλλά και αγωνίστρια της Αντίστασης, Βικτορία Θεοδώρου.

Στα 93 της χρόνια έφυγε από τη ζωή η μεγάλη Χανιώτισσα ποιήτρια και πεζογράφος, Βικτωρία Θεοδώρου.

Η Βικτωρία Θεοδώρου γεννήθηκε στα Χανιά στις 22 Δεκεμβρίου 1925 και ήταν κόρη ενός πλανόδιου αγιογράφου από τη Σερβία. O πρόωρος θάνατος του πατέρα της -ήταν μόλις οχτώ χρονών- και η φτώχεια της Xανιώτισσας μητέρας την υποχρέωσαν να μεγαλώσει σε ορφανοτροφείο στο Hράκλειο.    Αν και χαρακτηριστική εκπρόσωπος της Α’ Μεταπολεμικής Γενιάς, προέκτεινε την ποίησή της πέρα από τον απόηχο της «ήττας» του ακριβού οράματος της γενιάς της, ατενίζοντας λυρικά τον αγωνιζόμενο άνθρωπο της Ιστορίας μέσα από τό δέος του και τη μοναξιά του απέναντι στο χρόνο και το σύμπαν.   Το 1942 οργανώθηκε στην τοπική οργάνωση της ΕΠΟΝ στα Χανιά ως μαθήτρια γυμνασίου, συμμετείχε ενεργά στην Εθνική Αντίσταση και συνέχισε τη δράση της στην Αθήνα ως φοιτήτρια, με αποτέλεσμα να εξοριστεί στις αρχές του 1948 διαδοχικά στη Χίο, το Τρίκερι και την Μακρόνησο.   Τον Δεκέμβρη του 1952 αφέθηκε ελεύθερη ως «αδειούχος εξόριστη» μετά από ενέργειες του συμπατριώτη της, Χαρίδημου Σπανουδάκη, με τον οποίο παντρεύτηκε αργότερα (1955), και ολοκλήρωσε τις σπουδές της στο πανεπιστήμιο, τις οποίες είχε αναγκαστικά διακόψει, αποφοιτώντας απο το τμήμα κλασσικής φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το 1956 απέκτησε τις δίδυμες κόρες της Μαρία και Ειρήνη.   Εμφανίστηκε στα γράμματα το 1957 με ποιήματά της που δημοσιεύτηκαν στην «Επιθεώρηση Τέχνης». Έκτοτε δημοσίευσε 12 ποιητικές συλλογές και 6 πεζά.   Στο δοκίμιό του «Ελάσσονες τόνοι σε μείζονες κλίμακες στην ποίηση της Βικτώριας Θεοδώρου» (εκδ. Κεδρισός, Χανιά 2010) ο καθηγητής νεοελληνικής λογοτεχνίας του Ιονίου Πανεπιστημίου Θεοδόσης Πυλαρινός αναφέρει χαρακτηριστικά:

Η ποίηση της Β. Θεοδώρου, εξακολουθητικά πηγαία, αψιμυθίαστη,
αρτεσιανή αλλά και ταπεινόφρων, με τον καιρό ωριμάζει αντί να φθίνει·
πλην ελάχιστων εξαιρέσεων, κατόρθωσε να μην εμπλακεί στα δίχτυα του
επικαιρικού και, επίσης, να μην επηρεαστεί κοντόφθαλμα από πολιτικές
τοποθετήσεις.
  Αντιστάθηκε, με άλλα λόγια, απόλυτα συνεπής στην ποίησή της, στις
σειρήνες της προβολής και της εύκολης αποδοχής, πληρώνοντας το τίμημα
της ψυχρής και αδιάφορης αντιμετώπισης του έργου της από αντίθετους και
ομοϊδεάτες.
  Όταν, ωστόσο, έπαψαν ή μάλλον μετριάστηκαν οι μετεμφυλιακές διαφορές
και διαφοροποιήσεις, η ποίησή της, βαθιά ανθρωπιστική και εξ ενστίκτου
αντιστασιακή, δυναμικά ή διακριτικά σε ό,τι η διαίσθησή της δεν μπορούσε
να δεχτεί, κέρδισε έδαφος.
  Εξάλλου, όσα πολύ προφητικά διεμήνυσε ποιητικά και κυρίως ανθρώπινα
–προφητεία ποιητή με παρατηρητικότητα ζωγράφου– τα επιβεβαίωσε η
πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα με τις συγκλίσεις και συνθέσεις
που ακολούθησαν στα τελευταία τριάντα χρόνια. Κυρίως όμως βίωσε τη γήινη
προσωρινότητα, κατανόησε βαθιά πως «αύρες είμαστε, αγέρας / στα φύλλα
κατοικούμε / γι’ αυτό φθινόπωρο να ’σαι προσεκτική».

  Κι έτσι μπόρεσε να υμνήσει και να αποθεώσει την απλότητα, να συλλάβει το
βαθύ νόημα της ομορφιάς και να διακρίνει με τρόπο θαυμαστό τους
ομόκεντρους κύκλους που διανοίγονται και διαγράφονται επ’ άπειρον γύρω
από το πρώτο σημείο, τη μικρή αρχική στιγμή της ζωής του εφήμερου
ανθρώπου. Και προ παντός: «Θλίψη καμιά», και «ας μείναμε στα περίχωρα»,
μακριά από τον έπαινο του δήμου και των σοφιστών και τα ανεκτίμητα τα
εύγε…

Σ’ ΑΠΟΧΤΗΣΑ
Σ’είδα απ’ τ’αμπέλια ν’ ανεβαίνεις
τα κλήματα περίπαθα μπλεγμένα στις αχτίνες σου –
σ’είδα από τα νερά τα κύματα να σε φθονούνε,
από της φυλακής το παραθύρι σου φώναξα το χαίρε,
από τους ώμους του έρωτα κι ανάμεσα από τα φιλιά,
πάνω από τους καπνούς της μάχης.
Στ’ αλήθεια ευτύχησα γιατί δεν έγινα
δούλος κι αφέντης κανενός,
σ’απόχτησα ξέροντας πως ανήκεις
σ’ όλα τα μάτια που σε βλέπουν.

ΠΩΣ ΠΑΓΙΔΕΥΤΗΚΑ
Πώς παγιδεύτηκα σ’ αυτό το σκοτεινό νεφέλωμα
σ’ αυτά τα δίχτυα που κλωσούν
καινούρια άστρα κι αναλώνονται
στης άναρχης δημιουργίας τις φλόγες;
Εδώ θ’αφανιστώ και θ’αφομοιωθώ
χωρίς τουλάχιστο το λαμπρό θάνατο
που ’χουν τα ουράνια σώματα.
Ο πόνος μ’ έφερε, ο πόνος θα μου δώσει τέλος;
Αόρατες δυνάμεις μ’ οδηγούνε όπου δεν θέλω
και με πάνε αντίθετα, πάντα αντίθετα,
η αγάπη μού δίνεται άκαιρη όταν δεν τη ζητώ,
μια καταπίεση ακόμα
κι όλο μακραίνω στην παγίδα ωστόσο μέσα.
Από τη συλλογή Ουρανία, Κέδρος 1978

“Η ποίηση ήταν για εμένα ένα καταφύγιο ενάντια στις δυσκολίες που αντιμετώπισα αλλά και κάτι σαν χρέος να μιλήσω για αυτά που έζησα… Ήταν όμως και χαρά, αφού μπόρεσα να ακουμπήσω τις αναμνήσεις μου και να τις μεταδώσω. Δεν πήγαν χαμένες”, είχε αναφέρει τον Ιούλιο του 2010 στο πλαίσιο τότε της παρουσίασης του δοκιμίου “Ελάσσονες τόνοι σε μείζονες κλίμακες στην ποίηση της Βικτωρίας Θεοδώρου” του καθηγητή του Ιονίου Πανεπιστημίου Θεοδόση Πυλαρινού.

Εργογραφία
Ποίηση

• Ποιήματα Εγκώμιο (1957)
• Κατώφλι και παράθυρο (1962)
• Βορεινό Προάστειο (1966)
• Το λαγούτο (1971)
• Η εκδρομή (1973)
• Ουρανία (1978)
• Άρειος Ύπνος (1983)
• Η νυχτωδία των συνόρων (1986)
• Μειλίγματα (1990)
• Χρονικό (1994)
• Ευνοημένοι (1998)
• Καταλόγι για τον μάστορα (2008)
• Βικτώρια Θεοδώρου, Ποιήματα (2010), συγκεντρωτική έκδοση των 12 ποιητικών συλλογών (Γαβριηλίδης)

Πεζά

• Στρατόπεδα γυναικών (1975)
• Ο Τράϊκο (1982)
• Γαμήλιο δώρο (1995)
• Οι δεσποινίδες της οδού Λαμψάκου (2005)
• Πελαγινή (2010)
• Δραπέτις (2011)

Μεταφράσεις
Το μεταφραστικό έργο της Βικτωρίας Θεοδώρου περιλαμβάνει ανθολο­γίες γαλλόφωνης και σλαβόφωνης ποίησης, όπως:
– Εκλογή από τα δημο­τικά τραγούδια της Γιουγκοσλαβικής Μακεδονίας του Τόμε Σάζντωφ (Δί­φρος, 1979),
– Τα άλογα της νεράιδας του Ντούσκο Νανέφσκι (Κέδρος, 1981), Ποιητές της γαλλόφωνης Ελβε­τίας (Νεφέλη, 1999),
– Ανθολογία του Αίμου (έκδοση Φίλων του περιοδικού ΑΝΤΙ, 2007) κ.ά.

Βιβλιογραφία

• “Ελάσσονες τόνοι σε μείζονες κλίμακες στην ποίηση της Βικτώριας
  Θεοδώρου” του Θεοδόση Πυλαρινού, (μελέτη/δοκίμιο) εκδόσεις Κεδρισός,
  Χανιά 2010, ISBN 978-960-98144-1-6.
• Αφιέρωμα, Μανδραγόρας, τχ. 34 (Οκτ. 2005), σ. 91-117
• Συνέντευξη στον Βασίλη Καλαμάρα (Ελευθεροτυπία, 21 Ιουλ. 2011) [1][2]
• Βικτώρια Θεοδώρου, Βιβλιονέτ (6/10/2015)

Κινηματογραφικό πορτραίτο

Το 2008 ο σκηνοθέτης Κώστας Νταντινάκης δημιούργησε την ταινία “Τα κύματα που με δίδαξαν το ανυπότακτο”, ένα ντοκιμαντέρ μεγάλου μήκους (διάρκεια 80 λεπτά) για τη ζωή και το έργο της Βικτώριας Θεοδώρου το οποίο παρουσιάστηκε στο 11ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, Μάρτιος 2009.

Τον Απρίλιο του ίδιου έτους, και με αφορμή τη συμπλήρωση πενήντα και πλέον χρόνων ποιητικής παρουσίας της Βικτώριας Θεοδώρου, κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Γαβριηλίδη η πρώτη συγκεντρωτική έκδοση των ποιητικών βιβλίων της, με τον τίτλο “Ποιήματα”. Το βιβλίο περιλαμβάνει έντεκα από τις δώδεκα συνολικά συλλογές της Βικτωρίας Θεοδώρου, πολλές από τις οποίες έχουν εξαντληθεί εδώ και δεκαετίες κι αποτελεί ένα χρήσιμο και απαραίτητο οδηγό για τους νέους ερευνητές και ποιητές που θέλουν να προσεγγίσουν το έργο της.

Τον Απρίλιο του ίδιου έτους, και με αφορμή τη συμπλήρωση πενήντα και πλέον χρόνων ποιητικής παρουσίας της Βικτώριας Θεοδώρου, κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Γαβριηλίδη η πρώτη συγκεντρωτική έκδοση των ποιητικών βιβλίων της, με τον τίτλο “Ποιήματα”. Το βιβλίο περιλαμβάνει έντεκα από τις δώδεκα συνολικά συλλογές της Βικτωρίας Θεοδώρου, πολλές από τις οποίες έχουν εξαντληθεί εδώ και δεκαετίες κι αποτελεί ένα χρήσιμο και απαραίτητο οδηγό για τους νέους ερευνητές και ποιητές που θέλουν να προσεγγίσουν το έργο της.