Κάποτε, αν δεν κάνω λάθος στα τέλη της δεκαετίας του 70, κυκλοφορούσαν βυτία στις γειτονιές και μοίραζαν, ένα «θαυματουργό» νερό που «θεράπευε» τον καρκίνο. Πλήθος κόσμου συνέρρεε, για να πάρει ένα μαγικό μπουκαλάκι. Όλη η υπόθεση- παρόλη την γελοιότητά της- κατάφερε να πάρει μορφή μαζικής υστερίας. Δεν θυμάμαι τελικά, αν ο Καματερός κατέληξε στα δικαστήρια.
Όμως ένα ανάλογο παραμύθι ζούμε σήμερα, η έξοδος στις αγορές λένε θα μας βγάλει από την κρίση και τα μνημόνια. Αυτή η διαπίστωση της κυβέρνησης, επιφανών στελεχών της, αλλά και του συνόλου σχεδόν της παρασιτικής, πολιτικής και οικονομικής ημί-ελίτ που κυβερνάει και ρημάζει τον τόπο, κάτω από την στυγνή μπότα του ξένου παράγοντα, έχει τόσο βάση, όσο και το ότι εκείνο το νεράκι του Καματερού, «θεράπευε» τον καρκίνο.
Δεν χρειάζεται για να ανασκευαστεί το «μύθευμα» αυτό, δηλαδή ότι στον πραγματικό κόσμο, δεν πρόκειται να βγούμε ούτε από την κρίση, ούτε από τα μνημόνια από το να ειπωθούν τρεις απλές αλήθειες:
Πρώτη αλήθεια: Σε εποχές κρίσης και βαθιάς ύφεσης -και ως γνωστόν η πατρίδα μας βιώνει την πιο βαθιά κρίση που έχει γνωρίσει ποτέ μεταπολεμικά χώρα, με μέσο ή υψηλό επίπεδο κεφαλαιοκρατικής ανάπτυξης- αποθεώνονται τα οικονομικά της κρατικής παρέμβασης. Και αυτό μας το διδάσκει η οικονομική επιστήμη, επιβεβαιώνεται όμως και από την ιστορία. Ακόμη και αν είναι κανείς οπαδός και θιασώτης της ελεύθερης αγοράς, αλλά στοιχειωδώς συντάσσεται με την ορθολογική οικονομική σκέψη, καταλαβαίνει, ότι σε τέτοιες συνθήκες η έξοδος από την κρίση, δεν είναι εφικτή χωρίς ισχυρή δημόσια παρέμβαση.
Η παρέμβαση αυτή, απαιτεί τουλάχιστον, σημαντική αύξηση των δημόσιων δαπανών για την ενίσχυση της εγχώριας ζήτησης και την ανάσχεση της ανεργίας. Όμως, η Ελλάδα έχει δεσμευτεί σε τεράστια πρωτογενή πλεονάσματα για να πληρώνει τόκους για δεκαετίες. Η δημοσιονομική πολιτική είναι λοιπόν δεσμευμένη στην αντίθετη ακριβώς φορά από αυτή που πρέπει να ακολουθηθεί. Επειδή ο μεγάλος όγκος του χρέους θα διακρατείται για δεκαετίες, από τους ξένους δανειστές, μηχανισμούς στήριξης και ίσως ιδιώτες, είναι αδύνατον να αλλάξουμε ρότα, μια που αυτοί θα επιβάλλουν μόνιμα όρους σκληρής λιτότητας.
Με άλλα λόγια, δεν έχει κανένα νόημα η έξοδος στις αγορές, αν δεν απελευθερωθεί η δημοσιονομική πολιτική. Αυτό ακριβώς είναι το μνημόνιο, είναι η επιβολή της λιτότητας, και η χώρα θα βρίσκεται σε μνημόνιο-λιτότητα σύμφωνα με τα σημερινά δεδομένα τουλάχιστον έως το 2060. Αλλά πέρα από το «ελληνικό-θεσμικό» μνημόνιο, για μια χώρα με υψηλό χρέος όπως η πατρίδα μας, μνημόνιο συνεπάγεται η παραμονή στο ευρώ, εξ αιτίας του Σύμφωνου Σταθερότητας, του Δημοσιονομικού Συμφώνου, της απαγόρευσης νομισματικής χρηματοδότησης των δημόσιων δαπανών κλπ, κλπ, κλπ.
Πρέπει επίσης, να σημειώσουμε, ότι στην Ελλάδα, οποιαδήποτε επεκτατική πολιτική (δημοσιονομική, νομισματική), οδηγεί σε αύξηση του ελλείμματος του Ισοζυγίου Τρεχουσών Συναλλαγών, λόγω ελλείμματος ανταγωνιστικότητας. Οπότε, απαιτείται νέος εξωτερικός δανεισμός, ιδιωτικός ή δημόσιος. Συνεπώς, τα οικονομικά της κρατικής παρέμβασης που είναι απαραίτητα για την έξοδο από την κρίση, απαιτούν και εθνικό νόμισμα -για να γίνει η απαραίτητη υποτίμηση, ή και να συνδυαστεί με άλλα μέσα προστατευτισμού- ώστε η αύξηση της ζήτησης να μην διοχετευθεί στην αλλοδαπή και διογκωθεί έτσι το εξωτερικό έλλειμμα.
Δεύτερη αλήθεια: Η επταετής πολιτική της λιτότητας των ιδιωτικοποιήσεων και της εσωτερικής υποτίμησης έχει αποτύχει όσον αφορά τον στόχο να βελτιώσει την ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας. Έχει πετύχει βέβαια τον στόχο των δανειστών, για εξισορρόπηση των λεγόμενων δίδυμων ελλειμμάτων, δημόσιου και εξωτερικού. Πρόκειται για μια Δανειο-ευρω-κεντρική πολιτική που επιβάλλεται από το Βερολίνο και καταστρέφει όλο και περισσότερο την ελληνική οικονομία.
Αντί λοιπόν, της εξωτερικής, συνεχίζεται η πολιτική της εσωτερικής υποτίμησης, που σημαίνει όλο και μεγαλύτερη φτωχοποίηση, πτώση των μισθών, ελαστικοποίηση των σχέσεων εργασίας, ανεργία και γήρανση της χώρας λόγω της μετανάστευσης. Αυτή η πολιτική δεν έχει ρίξει τις τιμές των αγαθών και των υπηρεσιών, και κατά συνέπεια δεν έχει αυξήσει τις εξαγωγές. Η βελτίωση της πραγματικής συναλλαγματικής ισοτιμίας σε όρους τιμών, όπως μετριέται σε σχέση με τους 28 κυριότερους εμπορικούς εταίρους της χώρας (με βάση την έκθεση του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδας για το 2016, έχει βελτιωθεί τα επτά σκοτεινά μνημονιακά χρόνια μόνο κατά 10,9%, και ο κύριος λόγος είναι η όποια πτώση του ευρώ (τα τελευταία, λίγα χρόνια, δηλαδή μετά το 2014-15), και όχι η εσωτερική υποτίμηση. Το 2009 η πραγματική συναλλαγματική ισοτιμία είχε ανέλθει κατά 18,9%, σε σχέση με το 2000, με άλλα λόγια είχαμε ανατίμηση της πραγματικής συναλλαγματικής ισοτιμίας κατά 18,9% μέσα σε μια δεκαετία, αυτήν της «χρυσής εποχής» του ευρώ. Πρέπει επίσης να σημειώσουμε ότι όταν μπήκαμε στο ευρώ, στο τέλος του 2001, κατά πολλές μελέτες, η δραχμή ήταν ήδη ανατιμημένη έως και 30%, λόγω της πολιτικής της σκληρής δραχμής για να μπούμε στο ευρώ, που ξεκίνησε με την συνθήκη του Μάαστριχτ. Αυτή η υπερτίμηση φωτογραφιζόταν στο τότε ήδη υπερβολικό έλλειμμα του Ισοζυγίου Τρεχουσών Συναλλαγών που πλησίαζε το 8% του ΑΕΠ. Η πικρή αλήθεια, για τους ευρω-μανείς είναι ότι στην Ελλάδα, τα εξωτερικά ελλείμματα που οφείλονταν στην ανατίμηση της πραγματικής συναλλαγματικής ισοτιμίας, λόγω του ευρώ και της πορείας προς αυτό, οδήγησαν στην υπερδιόγκωση του εξωτερικού χρέους (δημόσιου και ιδιωτικού) και τελικά στην χρεοκοπία.
Μέσα στο 2017 έχουμε σημαντική ανατίμηση του ευρώ, και έτσι επιβεβαιώνεται αυτό που είχαμε διαπιστώσει από το 2012: «Αρκεί μια ανατίμηση του ευρώ, για να εξανεμιστεί μια πενταετία, σκληρής και οδυνηρής εσωτερικής υποτίμησης».
Αν ο πρώτος μοχλός της μνημονιακής πολιτικής, η εσωτερική υποτίμηση έχει καταρρεύσει, μήπως δεν έχει αποδειχτεί το ίδιο και για τον δεύτερο μοχλό, αυτόν των ιδιωτικοποιήσεων; Υποτίθεται ότι θα μείωναν το χρέος και θα αύξαναν την παραγωγικότητα.
Έχουμε ξεπουλήσει τα πάντα, δεν έχουμε ακόμη βγάλει στο σφυρί, την Ακρόπολη, ή την οδό Πειραιώς (για να βάλει διόδια κάποιος ιδιώτης, κάτι που θα γίνει σύντομα στους κόμβους των βορείων προαστίων), και ποιο το όφελος; Μήπως μειώθηκε το δημόσιο χρέος; Μήπως αυξήθηκε η παραγωγικότητα;
Κατά αρχάς το να ελέγχει το κράτος δημόσιες επιχειρήσεις συνιστά μέσο οικονομικής πολιτικής (ακόμη και εντός ευρώ) γιατί μπορεί να ελέγχει τις τιμές. Π.Χ.: με τα αεροδρόμια μπορεί να έχεις τιμολογιακή πολιτική που επηρεάζει τον τουρισμό. Επίσης τα έσοδα του κράτους, μέσα σε λίγα χρόνια καλύπτουν κατά πολύ το ευτελές ποσό του ξεπουλήματος, το δημόσιο με τις ιδιωτικοποιήσεις χάνει έσοδα. Τέλος έχουμε εξαγωγή κερδών στο εξωτερικό.
Καταλαβαίνει λοιπόν ακόμη και ο πιο αδαής, ότι οι ιδιωτικοποιήσεις που βαφτίζονται και Ξένες Άμεσες Επενδύσεις, είναι όχι μόνο ανεπιθύμητες, αλλά και καταστροφικές.
Τρίτη αλήθεια : Η έξοδος από τα μνημόνια προϋποθέτει άρνηση του χρέους και χρεοστάσιο.
Το χρέος της χώρας είναι δυσθεώρητο. Το κύριο πρόβλημα όμως δεν είναι μόνο το μέγεθός του, που αγγίζει το 180% του ΑΕΠ. Είναι τα άλλα τρία βασικά του στοιχεία: α) στο συντριπτικό του μέρος είναι εξωτερικό. β) είναι σε ένα νόμισμα που δεν επηρεάζεται από τις ελληνικές οικονομικές αρχές, το ευρώ. γ) Είναι ιδιοκτησία των μηχανισμών στήριξης.
Η έξοδος στις αγορές -στο βαθμό που συμβεί- τον Αύγουστο του 2018, αναγκαστικά θα γίνει με ένα επιτόκιο της τάξης του 5% και πάνω, και μόνο στο βαθμό που οι αγορές «εξασφαλίσουν» κάποιες εγγυήσεις από την Ε.Κ.Τ.., δηλαδή από τους επίσημους δανειστές, ότι η Ελλάδα δεν θα χρεοκοπήσει άμεσα, με άλλα λόγια ότι θα πληρωθούν. Επίσης οι «αγορές» θα απαιτούν πολιτική σκληρή λιτότητας για να δανείζουν την Ελλάδα. Είναι δηλαδή η Ελλάδα που θα χορεύει όχι πεντοζάλη, αλλά το χορό του Ζαλόγγου στον ρυθμό των αγορών. Μέσα σε βραχυχρόνιο χρονικό διάστημα σε συνθήκες στασιμότητας της οικονομίας, οι πληρωμές για τόκους θα εκτοξευθούν και το χρέος θα μεγεθυνθεί. Η μόνη λύση για να αποφευχθεί και μια τυπική χρεοκοπία, θα είναι «διευκολύνσεις» στο χρέος από τους «μηχανισμούς στήριξης», οι οποίοι θα βάζουν συνεχώς νέους οδυνηρούς όρους στην ελληνική οικονομική πολιτική. Όλα αυτά βέβαια δεν θα είναι παρά μια ακόμη δεύτερη παράταση της ελληνικής χρεοκοπίας και της παραμονής στο ευρώ, που άλλωστε ακολουθείται εδώ και επτά χρόνια με τα τρία μνημόνια, για την διευκόλυνση και το «πνίξιμο» της κρίσης στην Ζώνη του Ευρώ. Δεν αποκλείεται βέβαια η παράταση αυτή να μην δοθεί, ή να διακοπεί αν το Βερολίνο αποφασίσει ότι θέλει να προχωρήσει σε μια άλλη δομή του ευρώ, με μεγαλύτερη ενοποίηση των ισχυρών χωρών.
Συνεπώς, η έξοδος στις αγορές δεν συνιστά από πλευράς του χρέους παρά άνθρακα και όχι θησαυρό.
Βέβαια το παραπάνω σενάριο της εξόδου έχει μάλλον λιγότερες ή ίσες πιθανότητες με ένα τέταρτο μνημόνιο, ή μια άτακτη χρεοκοπία.
Η Ελλάδα ήδη μέσα στην Ε.Ε. έχει μετατραπεί σε δότρια χώρα. Μετά την διεύρυνση της Ε.Ε., οι καθαρές μεταβιβάσεις προς την Ελλάδα είναι γύρω στα 3 δις ετησίως. Η Ελλάδα για να μην χρεοκοπήσει, δηλαδή για να παραμείνει στην ευρωζώνη έχει δεσμευτεί για πρωτογενή πλεονάσματα 3,5% του ΑΕΠ έως το 2022, περίπου 7 δις ετησίως, που θα μεταβιβάζονται στο κέντρο από μια περιφερειακή χώρα, και άνω του 2% του ΑΕΠ έως το άγνωστο…. Άρα για πρώτη φορά μετά το 1981, μια αδύναμη περιφερειακή περιοχή της Ε.Ε. , όχι μόνο δεν θα ενισχύεται έστω και αναιμικά από το κέντρο, αλλά θα πληρώνει αδρά για την συμμετοχή της στην ευρωζώνη και στην Ε.Ε.. Πρόκειται για τον απόλυτο οικονομικό και λογικό παραλογισμό.
Η πραγματικότητα είναι μία: Η Ελλάδα αδυνατεί να εξυπηρετήσει το τεράστιο εξωτερικό χρέος της σε ξένο νόμισμα. Είναι απλή λογική, 180% του ΑΕΠ εξωτερικό χρέος σε ευρώ, σημαίνει, ή αιώνια χρεοκρατία-αποικιοκρατία ή χρεοστάσιο-χρεοκοπία και εθνικό νόμισμα. Για να γίνει η πατρίδα μας κυρίαρχη χώρα, πρέπει να το αρνηθεί, κάνοντας στον ΟΗΕ την ίδια δήλωση με αυτήν του προέδρου Κίρσχνερ της Αργεντινής : «οι πεθαμένοι δεν πληρώνουν χρέη» .
Για να καταλάβουμε που βρισκόμαστε, η πατρίδα μας για να εξυπηρετούσε κάποιο εξωτερικό δημόσιο χρέος, θα πρέπει να καλύπτονταν οι εξής προϋποθέσεις: α) Να υπήρχε ένας μεγάλος ρυθμός ανάπτυξης ώστε να μειώνεται σημαντικά η ανεργία. Γνωρίζουμε από δικές μας μελέτες, αλλά και από νόμους της οικονομικής επιστήμης (Okun), ότι για να αρχίσει να μειώνεται η μη αλχημιστικά μετρήσιμη ανεργία χρειάζεται ένας ρυθμός ανάπτυξης, άνω του 2,5%. Για να μειώνεται σημαντικά η ανεργία ο ρυθμός ανάπτυξης θα πρέπει να πλησιάζει το 5%. β) Ένας παλιός και ξεχασμένος δείκτης βιωσιμότητας του χρέους, είναι η ρήτρα εξυπηρέτησης. Σύμφωνα με αυτήν οι πληρωμές τοκοχρεολυσίων δεν πρέπει να υπερβαίνουν το 10% των εξαγωγών αγαθών και υπηρεσιών της χώρας. Άρα στην δικιά μας περίπτωση περίπου 5 δις ετησίως και όχι 15% του ΑΕΠ-δηλαδή 27 δις ετησίως- που υποστηρίζουν οι δανειστές. γ) Το χρέος που θα παραμείνει μετά την διαγραφή του, πρέπει να μετατραπεί σε εθνικό νόμισμα, ώστε να μην εξαρτάται η συναλλαγματική και άρα η γενική οικονομική πολιτική από την εξυπηρέτηση του χρέους.
Το συμπέρασμα είναι ότι το σημερινό χρέος όχι μόνο είναι αδύνατον να αποπληρωθεί και είναι ιδιαιτέρως μη βιώσιμο, αλλά και αν υπάρχει περίπτωση αναδιάρθρωσης, ώστε να δοθεί η δυνατότητα ανάκαμψης της ελληνικής οικονομίας, πρέπει από τη μια να ικανοποιούνται οι παραπάνω όροι, και κατά συνέπεια η διαγραφή του, πρέπει αναγκαστικά να είναι μεγαλύτερη από αυτήν της Αργεντινής που έφτασε το 75%. Πράγμα ιδιαίτερα δύσκολο, αλλά είναι καλύτερα για την Ελλάδα να μείνει για πολλά χρόνια εκτός αγορών, παρά να βρεθεί με το μισό πόδι μέσα σε αυτές με όρους μπανανίας. Εκτός αγορών θα μπορεί να καλύπτει δημόσιες δαπάνες και ελλείμματα, με νομισματική χρηματοδότηση, με εγχώριο δανεισμό, η ακόμη και διακρατικό δανεισμό. Π.Χ.: Η Αργεντινή, αποκλεισμένη από τις αγορές δανείστηκε από κράτη 110 δις δολάρια την εποχή των Κίρσχνερ και παρουσίασε ρυθμούς ανάπτυξης ανάλογους της Κίνας.
Αν λοιπόν σύντομα δεν κατανοήσουμε ότι η έξοδος στις αγορές (αν αυτή συμβεί), δεν σημαίνει απολύτως τίποτε, η είναι απλώς παράταση του δράματος και της καταστροφής και ότι η μόνη λύση είναι η έξοδος από την διαδικασία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και το χρεοστάσιο, αν σύντομα δεν δημιουργηθεί ένα Λαϊκό και Κοινωνικό Μέτωπο με αυτή την προοπτική, τότε όλος ο ελληνικός λαός πρέπει να δώσει ραντεβού στα γουναράδικα……
Πολύ καλό, φωτογραφικό και περιεκτικό άρθρο με μέγα κρατούμενο το δούναι και λαβείν προς την εε (παίρνουμε 3-4 δισ… και αυτά στοχευμένα σε υπηρεσίες και εργολαβικά, και δίνουμε -προσώρας- 7 δισ), ωραία ευρωμασίνα και το ταμείον είναι μείον.
Όταν οι ιδιωτικοποιήσεις αποφέρουν έσοδα κερδών (p/e) ολίγων ετών, το ταμείον ίσον με μείον.
Όταν η νεολαία δεν έχει ευκαιρίες και ρέει στο εξωτερικό, το “ευρύτερο” ταμείον καθίσταται μείον.
Όταν ουδείς ευρωλάγνος μας λέγει πως εννοείται η εγχώρια παραγωγική ανάπτυξη (μάλλον μεταπρατισμό με μισθούς τριτοκοσμικούς για εγχώρια αφαίμαξη και άχρηστα έργα έχουν κατά νουν) το ταμείον είναι μείον.
Πολλά έπονται τα μείον και πάντοτε σε περιττό αριθμό.