Ένα επίκαιρο παρελθόν: Κείμενα 1998, 1999, 2000 για ευρώ και κρίση

Παραθέτω, συνημμένα, εκτενή αποσπάσματα από τρία κείμενά μου που είδαν το φως της δημοσιότητας το 1998, 1999 και 2000.
Η παράθεση αυτή κειμένων, που γράφτηκαν αρκετά πριν την ένταξη της Ελλάδας στο ενιαίο νόμισμα και ενώ εξελίσσοντο οι προετοιμασίες για την εγκαθίδρυσή του, νομίζω ότι έχει κάποιο ενδιαφέρον για το σήμερα.
Τα κείμενα αυτά στην περίοδο που γράφτηκαν θεωρούντο όχι απλώς αιρετικά, αλλά και προϊόν ενός είδους νοσηρής ιδεολογικής εμμονής, στο όριο της παράνοιας.
Άλλωστε και σήμερα σύσσωμοι οι κατεστημένοι κύκλοι αυτά τα κείμενα σίγουρα συνεχίζουν να τα θεωρούν, τουλάχιστον, απαράδεκτα.
Η αξία αυτών των κειμένων δεν βρίσκεται μόνο στο γεγονός, ότι επιβεβαιώνουν πως κάποιοι, σε ώτα μη ακουόντων, είχαν προβλέψει πολύ έγκαιρα τις επερχόμενες τραγικές εξελίξεις.
Τα κείμενα αυτά, μαζί με πολλά άλλα εκείνης της περιόδου και μετέπειτα, τα οποία θα προσπαθήσω να συλλέξω και να δημοσιεύσω ξανά, δίνουν απάντηση σε όσους δεν γνωρίζουν τη διαδρομή μου και, κακοπροαίρετα ή καλοπροαίρετα, ισχυρίζονται ότι οι θέσεις που αναδεικνύω ενάντια στο ευρώ, για τον απαράδεκτο ρόλο της ΕΕ και για την σημερινή κρίση αποτελούν «κεραυνό εν αιθρία».

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΛΑΦΑΖΑΝΗΣ

ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΕΝΩΣΗ Ή ΕΝΩΣΗ ΑΓΟΡΩΝ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΟΣ; *

Όλη η Ευρωπαϊκή Ένωση, εδώ και καιρό, χορεύει στους ρυθμούς κατά πρώτο λόγο του ενιαίου νομίσματος (“Ευρώ”) και κατά δεύτερο λόγο της μελλοντικής διεύρυνσης από τις 10 χώρες της Κεντρικής -Ανατολικής Ευρώπης και την Κύπρο, διεύρυνση που προβλέπεται ότι θα εξελιχθεί σε δύο φάσεις (6+5).
Οι κυρίαρχοι πολιτικοί και οικονομικοί κύκλοι σε ευρωπαϊκό επίπεδο, αλλά και σε κάθε μεμονωμένη χώρα, μοιάζουν να έχουν πάθει παράκρουση με την προοπτική του “ευρώ”. Δεν συζητάω, φυσικά, για την Ελλάδα, όπου ο στόχος της ένταξης της στον ενιαίο νόμισμα έχει πάρει, χωρίς καμία ουσιαστική συζήτηση, το χαρακτήρα νέας μεγάλης “εθνικής ιδέας”, η οποία συνοδεύεται και από τον περίφημο “μονόδρομο” για την υλοποίηση της.
Το “ευρώ” ούτε λίγο ούτε πολύ σε όλη την Ευρώπη τείνει να παρουσιαστεί ως το φάρμακο για όλες τις ασθένειες. Στην ουσία για τους κυρίαρχους πολιτικούς και οικονομικούς κύκλους, ιδιαίτερα της Γερμανίας, θεωρείται ως το μέσον και ο δρόμος για τη βίαιη καπιταλιστική ανασυγκρότηση και αντεπίθεση της Ένωσης προκειμένου η τελευταία να αναβαθμίσει τη θέση της στον διεθνή ανταγωνισμό, αν όχι για να κατακτήσει την ηγεμονία σης παγκόσμιες χρηματαγορές και αγορές προϊόντων και υπηρεσιών.
Αυτή η άνευ ιστορικού προηγούμενου νομισματοποίηση του ευρωπαϊκού οράματος και της ευρωπαϊκής προοπτικής όχι μόνο όφειλε να ανησυχεί, αλλά και να τρομάζει με τη μονομέρεια της.
Κι όμως, όσοι αντιμετωπίζουν, κριτικά το όλο εγχείρημα, αναδεικνύοντας. τις• εξόφθαλμες αντιφάσεις, και τις επώδυνες παρενέργειες του στιγματίζονται, περίπου, ως «παλαιοημερολογίτες» ή «άνθρωποι των σπηλαίων» και κατηγορούνται ως αντιευρωπαϊστές (Είναι άκρως αξιοπερίεργο ότι οι ίδιοι κύκλοι που αντιμάχονται τον ελληνικό εθνικισμό, υιοθετούν με τόσο φανατικό τρόπο ένα άκριτο και σχεδόν ολοκληρωτικού χαρακτήρα “ευρωπαϊκό” εθνικισμό!)
Σε πείσμα των κρατούντων απόψεων, οι οποίες έχουν περιβληθεί το φωτοστέφανο θρησκευτικού δόγματος, θα προσπαθήσω όσο το δυνατόν πιο συνοπτικά να τεκμηριώσω ότι:
ΠΡΩΤΟΝ: Το “ευρώ” έτσι όπως οικοδομείται, αποτελεί μηχανισμό κοινωνικής εκθεμελίωσης της Ευρώπης.
ΔΕΥΤΕΡΟΝ: Η διαμόρφωση του “ευρώ” δεν πρόκειται να αποβεί παράγοντας σταθερότητας αλλά περαιτέρω αστάθειας και ανασφάλειας για την Ευρώπη ως σύνολο και τα κράτη μέλη της.
ΤΡΙΤΟΝ: Ο αποκλειστικά αγοραίος και μονεταριστικός δρόμος οικοδόμησης δεν οδηγεί κατ’ ανάγκη στην ενοποίηση αλλά μάλλον στην αποενοποίηση και σε περαιτέρω αποκλίσεις, παράλληλα με την πολιτική επικυριαρχία των ισχυρών κρατών εντός της ευρωπαϊκής Ζώνης.
ΤΕΤΑΡΤΟΝ: Η Ελλάδα θα υποστεί βαρύτατες οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες (πασιφανείς ήδη) για να εισέλθει στο ευρώ, οι οποίες όχι μόνο δεν θα ανακοπούν, αλλά θα επιταθούν στη συνέχεια, προκειμένου η χώρα να παραμείνει στη Ζώνη του ενιαίου νομίσματος.
ΠΕΜΠΤΟΝ: Η σχεδιαζόμενη διεύρυνση της Ένωσης, τέλος, υπ’ αυτές τις ευρωπαϊκές συνθήκες θα έχει άκρως δυσμενείς επιπτώσεις για τις πιο αδύνατες χώρες, ενώ θα ενισχύσει την πολιτική και οικονομική θέση των ισχυρότερων χωρών. […]
ΤΟ “ΕΥΡΩ” ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΑΣΤΑΘΕΙΑΣ
Ο τρόπος που οικοδομείται, κατά Μάαστριχτ και Άμστερνταμ, το “ευρώ” δεν είναι τίποτα άλλο παρά αυτόματος μηχανισμός που υπαγορεύει στις εθνικές κυβερνήσεις να προχωρήσουν στην κοινωνική αποδόμηση της Ευρώπης. Γεγονός που θα έχει (και έχει ήδη) όλο και πιο εκρηκτικές κοινωνικές επιπτώσεις στην Ελλάδα, τόσο για να εισέλθει στο “ευρώ” όσο και, εφόσον μπει, για να παραμείνει εντός της νομισματικής Ζώνης. Τούτη την αυτονόητη, σχεδόν, αλήθεια την υποκρύπτουν ή τη συγκαλύπτουν οι κυρίαρχοι κύκλοι.
Τίποτα πιο ατεκμηρίωτο, επίσης, δεν υπάρχει από τους ισχυρισμούς ότι η προώθηση, μετά την ενιαία αγορά, του ενιαίου νομίσματος θα συμβάλλει στην οικονομική σταθερότητα και προοπτική της Ένωσης. Αντιθέτως, τόσο τα υπέρμετρα άνισα επίπεδα ανάπτυξης και παραγωγικότητας ανάμεσα στα κράτη μέλη και τις περιφέρειες (καμιά ουσιαστική μέριμνα για πραγματική οικονομική σύγκλιση), όσο και η σχετικά περιορισμένη κινητικότητα κεφαλαίων και πολύ περισσότερο η κινητικότητα εργασίας ανάμεσα στα κράτη μέλη, θα επιτείνουν, σε συνθήκες ενιαίου νομίσματος, τις ανισορροπίες και τις αποκλίσεις, θέτοντας σε δοκιμασία το ίδιο το “ευρώ” και την ύπαρξή του, Και αυτό πολύ περισσότερο αν συνυπολογίσουμε τις υφέσεις και κάθε μορφής «κυκλικές» ή άλλες κρίσεις (νομισματικές, χρηματιστηριακές) που κατά καιρούς ξεσπάνε στον καπιταλισμό, όσο και αν επιμελώς φροντίζουν να τις αγνοούν οι θιασώτες του “ευρώ”.
Φανταστείτε, λοιπόν, μία “νομισματική” κρίση σαν αυτή που εμφανίστηκε στην Ευρώπη το Σεπτέμβρη του ’92, τινάζοντας στον αέρα το Ευρωπαϊκό Νομισματικό Σύστημα (ΕΝΣ) και εξωθώντας, σχεδόν, όλα τα ευρωπαϊκά νομίσματα σε μία και δύο υποτιμήσεις. Σκεφθείτε, επίσης, ότι οι βαθύτερες οικονομικές ανισορροπίες, που ήταν η αιτία αυτής της κρίσης, συνέβαιναν σε περίοδο ύπαρξης του “ευρώ”, όπου οι κυβερνήσεις δεν είχαν τη δυνατότητα να προσφύγουν σε υποτιμήσεις. Τότε τα μόνα “σταθεροποιητικά” μέσα που θα τους απέμεναν θα ήταν η ένταση της λιτότητας, η αναγκαστική αποδιάρθρωση σημαντικού μέρους του παραγωγικού δυναμικού και η περαιτέρω αύξηση της ανεργίας.
Η δραχμή, για παράδειγμα, από το 74 έως σήμερα έχει χάσει περίπου το 100% της αξίας της εξαιτίας αλλεπάλληλων υποτιμήσεων και διολίσθησης. θεωρείστε, λοιπόν, έστω λίγο σχηματικά, τι θα έπραττε η Ελλάδα αν ήταν όλη αυτήν την περίοδο στο “ευρώ”, χωρίς επομένως δυνατότητα μείωσης της συναλλαγματικής της ισοτιμίας. Οι οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες θα ήταν τραγικές. Εκεί οδηγούμαστε με ιαχές ενθουσιασμού.
Ο τραγέλαφος ολοκληρώνεται αν προσμετρήσουμε τις υφέσεις που κατά καιρούς πλήττουν τα κράτη μέλη και την Ευρωπαϊκή Ένωση ως σύνολο και οι οποίες μπορεί να προκαλούνται από εσωτερικούς ή εξωγενείς παράγοντες. Σε μία τέτοια περίπτωση ούτε οι χώρες μέλη μεμονωμένα ούτε η Ευρωπαϊκή Ένωση ως σύνολο θα έχουν τη δυνατότητα να αναθερμάνουν την οικονομία τους, ενώ δεν θα μπορεί να χαραχθεί ούτε ευρωπαϊκή συναλλαγματική πολιτική με πολιτικά κριτήρια και με στόχο την ανάκαμψη.
Αντιλαμβανόμεθα, λοιπόν, ότι σε μία τέτοια περίπτωση οι υφέσεις θα γίνονται πολύ πιο οδυνηρές και μακροχρόνιες, με καταστροφικές κοινωνικές επιπτώσεις, ενώ το “ευρώ” θα κινδυνεύει να τιναχτεί στον αέρα.
ΠΡΟΣ ΕΝΟΠΟΙΗΣΗ Ή ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΕΠΙΚΥΡΙΑΡΧΙΑ
Ο συλλογισμός των περισσοτέρων, ίσως, εκ των καλοπροαίρετων υποστηρικτών του “ευρώ” είναι ότι, παρά τα προβλήματα και τις αντιφάσεις του εγχειρήματος, το ενιαίο νόμισμα θα αποβεί μοχλός προς την πολιτική και οικονομική ενοποίηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο συλλογισμός μοιάζει απλός και περίπου αυτονόητος: η ενιαία αγορά + το ενιαίο νόμισμα θα πιέσουν σιγά – σιγά τα πράγματα και θα καταστήσουν λίγο πολύ αναπότρεπτη την πολιτική και οικονομική ενοποίηση (δεν συζητώ εδώ τον χαρακτήρα, το περιεχόμενο και τον προσανατολισμό της). Ο αυτοματισμός αυτός που προσπαθούν να μας υποβάλλουν είναι αρκετά απλοϊκός, αν όχι και αφελής.
Η ιστορία της διαμόρφωσης κρατικοπολιτικών ενοτήτων (εθνών, ομοσπονδιών, συνομοσπονδιών) υπήρξε ακριβώς αντίστροφη: η πολιτική ενότητα διαμόρφωνε την αγορά και το νόμισμα και όχι το αντίθετο. Δεν υπάρχει ιστορικό προηγούμενο η αγορά και το νόμισμα να υπήρξαν το όχημα πολιτικής ενοποίησης. Μόνο ένας εκχυδαϊσμένος αγοραίος και νομισματικός οικονομισμός, μπορεί να υποστηρίζει ένα τέτοιο αυτοματισμό. Η πολιτική ενοποίηση απαιτεί ένα αντίστοιχο μεγάλο κίνημα, μία ισχυρότατη πολιτική βούληση και κοινωνική ώθηση.
Μία τέτοια πολιτική βούληση δεν υπάρχει και πολύ περισσότερο δεν υπάρχει ανάλογο πολιτικό κίνημα και ούτε φαίνεται πώς μπορεί να διαμορφωθεί στην πορεία, όταν το “ευρώ” θα ταυτίζεται στα μάτια των λαών με την επιδείνωση της θέσης τους, με μεγαλύτερες ανισότητες και αποκλίσεις. Το πιθανότερο, λοιπόν, είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση να διαμορφωθεί ως μία Ζώνη απελευθερωμένης αγοράς και νομίσματος εντός της οποίας θα κυριαρχούν οικονομικά οι πιο προωθημένες μερίδες του κεφαλαίου και οι πιο προηγμένες οικονομίες, ενώ πολιτικά θα ηγεμονεύει η Γερμανία με “κανίς” της Γαλλία (Γερμανο-Γαλλικός άξονας). Δυστυχώς αυτή είναι η οικονομική και πολιτική πραγματικότητα που οικοδομείται στην Ευρώπη και η οποία όλα δείχνουν πως θα ενισχυθεί με τη σχεδιαζόμενη διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. […]
* Φεβρουάριος 1998, Περιοδικό Δίαυλος

1999: Η ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΤΙΚΗ ΚΡΙΣΗ, ΤΟ «ΕΥΡΩ» ΚΑΙ ΤΑ  «ΚΕΝΤΡΟΑΡΙΣΤΕΡΑ» ΦΟΥΜΑΡΑ*

Παρά τα περί του αντιθέτου λεγόμενα ο «θριαμβευτής παγκοσμιοποιημένος» καπιταλισμός εισέρχεται στο 1999 με ορατή πλέον την προοπτική της ύφεσης, αν όχι και μιας γενικευμένης οικονομικής κρί-σης, που θα επιτείνει τα ήδη αυξανόμενα φαινόμενα φτώχειας και εξαθλίωσης. Οι πιο οξυδερκείς και αμερόληπτοι εκ τον οικονομικών αναλυτών κρούουν από καιρό τον κώδωνα του κινδύνου. […]

Η τεράστια υπερσυσσώρευση κεφαλαίων, προϊόν άγριας εκμετάλλευσης, στο πλανητικό κέντρο αδυνατεί να βρει. επενδυτικές διεξόδους, είτε εδώ είτε στην περιφέρεια, δημιουργώντας στα μεγάλα Χρηματιστήρια της Δύσης τεράστιες κερδοσκοπικές «σαπουνόφουσκες» έτοιμες να εκραγούν. Ας μην ξεχνάμε ότι το Χρηματιστήριο του Τόκυο γνώρισε τη μεγαλύτερη του άνοδο λίγο πριν από την πρόσφατη ιαπωνική κατάρρευση. Όπως γνωστό είναι, επίσης, ότι λίγο πριν από την κρίση του ’29 τα Χρηματιστήρια της Νέας Υόρκης και του Λονδίνου πέταγαν σε ιστορικά ύψη.
Ο ΜΥΘΟΣ ΤΟΥ «ΕΥΡΩ»
Οι κυρίαρχοι ευρωπαϊκοί κύκλοι μπροστά στους πολλαπλούς κινδύνους προσπαθούν να μας εμφανίσουν το «ευρώ», που ξεκίνησε από σήμερα την περιπέτεια του στις έντεκα χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ως παράγοντα σταθερότητας και ελπίδας για το μέλλον. Λάθος και παραπλάνηση. […]
Έχουμε ενώπιον μας έναν πρωτοφανή μηχανισμό αυτόματης εκθεμελίωσης και διαμόρφωσης μιας Ευρώπης «φρούριο» για τους μεγάλους επιχειρηματικούς και κερδοσκοπικούς ομίλους στη φρενήρη κούρσα τους για παγκόσμια κυριαρχία.
Η Ελλάδα όχι μόνο δεν πρόκειται ν’ ανασάνει μπαίνοντας στην ΟΝΕ, αλλά εισερχόμενη θα ξεκινήσει μια νέα περίοδο λιτότητας και απορρύθμισης χωρίς ορατή ημερομηνία λήξης. Η Ευρωπαϊκή Ένωση του ενιαίου νομίσματος θα είναι η Ευρώπη της ανεργίας, των ευρυνόμενων περιφερειακών και κοινωνικών ανισοτήτων και της συνεχούς οικονομικής και κοινωνικής αβεβαιότητας. Αυτά, δυστυχώς, θα είναι τα επόμενα ευρωπαϊκά χρόνια
*3 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1999, «Κυριακάτικη ΑΥΓΗ»

Ο ΜΥΘΟΣ ΤΗΣ «ΝΕΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ»*

Η Ελλάδα, τα τελευταία χρόνια εισήλθε στη λογική της χρηματιστηριακής φρενίτιδας. Ίσως αυτή είναι η ουσία του λεγόμενου «εκσυγχρονισμού» του κ. Κ. Σημίτη. Ο χρηματιστηριακός δείκτης έχει καταστεί το επίκεντρο, αν όχι και ο στόχος της οικονομίας. Η αντιστροφή είναι πλήρης.
Οι αντιλήψεις στη χώρα μας γύρω από την οικονομία άλλαξαν μέσα σε λίγα χρόνια, όσο δεν μπόρεσαν, ίσως, ν’ αλλάξουν μέσα σ’ έναν αιώνα! Η «νέα οικονομία» της αχαλίνωτης κερδοσκοπίας, του υψηλού ρίσκου, της «ευελιξίας» και της απορύθμισης έχει ήδη εγκαινιασθεί στην Ελλάδα και το μόνο που α¬πομένει είναι να ολοκληρωθεί στην επόμενη τετραετία με μία εκλογι¬κή νίκη στις 9 Απρίλη κυρίως του κ. Σημίτη και δευτερευόντως του κ. Καραμανλή.
Ο γυαλιστερός κόσμος της χρηματοοικονομίας, η νέα εικονική επιχειρηματικότητα, η μέθη του τζόγου με την ανάληψη μεγάλων κινδύνων, φαίνεται ότι συναρπάζουν πολλούς και εντυπωσιάζουν τους περισσότερους. Σύμφωνα με τη «νέα» ορθοδοξία, όλα στην οικονομία είναι «χαρτιά», ενώ η «υλικότητα», σχεδόν, τίποτα. Η τέχνη να «παίζεις» με τα «χαρτιά» (σήμερα ούτε καν με «χαρτιά», αλλά με από-υλοποιημένους τίτ¬λους), μοιάζει να αποδίδει σημαντικά κέρδη και μάλιστα τα μεγαλύ¬τερα. Από τις αγοραπωλησίες συναλλάγματος, μετοχών και κάθε μορφής παραγώγων, έως τις αγοραπωλησίες επιχει¬ρήσεων. Μοναδική προϋπόθεση τούτων ο χαμηλός πληθωρισμός και οι σιδερένιες αποπληθωριστικές πολιτικές, που εξασφαλίζοντας θετικά επιτόκια, ενθαρρύνουν όλες τις κεφαλαιακές αποδόσεις. Αυτός είναι ο μετα-μοντέρνος κόσμος του καζίνο-καπιταλισμού. Θριαμβεύει όλο και περισσότερο πλανητικώς. Πρέπει να επι-κρατήσει και στην Ελλάδα. Ιδού το διακύβευμα της 9ης Απριλίου!
Ο αντίλογος απέναντι σ’ όλα τούτα, όσο και αν είναι βάσιμος, μοιάζει, ίσως, φτωχός και ξεπερασμένος. Η φαντασμαγορική πλασματική πραγματικότητα συνεπαίρνει. Κι όμως αυτός ο μετα-μοντέρνος κόσμος (ή ηπιότερα ο κόσμος της δεύτερης νεωτερικότητας) είναι αποτέλεσμα κακόγουστης κλωνοποίησης. Η οικονομία και στην εποχή μας δεν έχει αλλάξει στην ουσία της. Δεν έχει γίνει «νέα οικονομία».
Και σήμερα στην οικονομία η υλική παραγωγή μαζί με τις υπηρεσίες που τη διευκολύνουν και βελτιώνουν τη ζωή των ανθρώπων, είναι το παν.
Στους χαλεπούς καιρούς μας αυτό τείνει να λησμονηθεί. Όπως λησμονείται ότι η παραγωγικότητα και η αύξησή της είναι το μόνο μέσο για την ανάπτυξη μιας οικονομίας και τον πολλαπλασιασμό επομένως του πλούτου. Δεν υπάρχει άλλο.
Από εκεί και πέρα, τ’ αποφασιστικά και συνυφασμένα ζητήματα είναι η δίκαιη διανομή του πλούτου και η απασχόληση για όλους. Αυτά, δηλαδή, που καθιστούν την οικονομία, πολιτική οικονομία και όχι τεχνική, λογιστική δεικτών και οικονομετρία. Σήμερα αυτές οι απλές αλήθει¬ες τείνουν να θεωρούνται παρελθόν. Πελώρια η ψευδαίσθηση!
Τα «χαρτιά», τα κάθε λογής «χαρτιά», είναι δυνατόν ν’ ανεβαίνουν ψηλά, χωρίς ανάλογη άνοδο της παραγωγικότητας της οικονομίας. Αυτό μπορεί να γίνει πρόσκαιρα. Μπορεί να συνεχίσει και μεσοπρόθεσμα. Αν, όμως, διαρκέσει επί πολύ, διορθώνεται με μεγάλη κρίση. Περίπου τη ζούμε στο ελληνικό χρηματιστήριο. Ίσως, μόνο στην αρχή της. Αύριο θα τη ζήσουμε οδυνηρότερα  στην παγκόσμια οικονομία! Πολλοί, οι περισσότεροι, απορούν για την καθίζηση της Σοφοκλέους τους τελευταίους μήνες. Μόνιμη επωδός: Μα, η οικονομία πάει καλά, μας λένε! Αυτό είναι το λάθος. Διότι το χρηματιστηριακό μπουμ των τελευταίων χρόνων συντελέσθηκε σε μία χώρα που έχει πενταπλάσιες εισαγωγές από εξαγωγές και υστερεί συνεχώς σε ανταγωνιστικότητα.
Σε μια οικονομία που είναι σπάνιες οι νέες επενδύσεις και επιχειρήσεις, στην οποία η όποια ανάπτυξη οφείλεται αποκλειστικά στα κοινοτικά κονδύλια, ενώ απλώς αναδιανέμεται η γνωστή πίτα με εξαγορές και συγχωνεύσεις επιχειρήσεων.
Είναι, λοιπόν, ακριβώς η οικονομία που δεν πάει καλά (εκτός, όπως είπα, αν εννοούμε άλλα πράγματα ως οικονομία!) και πολύ περισσότερο δεν πάει καλά η κοινωνία με καλπάζουσες ανισότητες και ανεργία. Η χρηματιστηριακή άνθιση απλώς δεν μπορούσε να έχει διάρκεια κάτω από αυτές τις περιστάσεις.
Δεν είμαι αισιόδοξος ότι το κύμα της «νέας οικονομίας» στη χώρα μας μπορεί γα ανακοπεί με τα εκλογικά αποτελέσματα της 9ης Απριλίου. Η οικονομία των ΗΠΑ θεω¬ρείται προς τούτο το «νέο παράδειγμα» που η Ευρώπη ήδη ακολουθεί.
Αγνοείται ότι οι όποιες επιτυχίες των ΗΠΑ είναι πρόσκαιρες και οφείλονται σημαντικά στο «αυτοκρατορικό» τους πλεονέκτημα, ενώ έχουν τεράστιο κοινωνικό τίμημα με εργαζόμενους που ζουν χειρότερα  από τους ανέργους στη γηραιά ήπειρο.
Δυστυχώς, όπως έγραφε ο γερο-Ένγκελς: «οι άνθρωποι δεν έχουν το κου¬ράγιο να επιδιώξουν την αυθεντική πρό¬οδο παρά μόνο αν κεντριστούν από συμφορές που δείχνουν να ξεπερνούν κάθε όριο». Η ιστορία διδάσκει ότι ουδείς διδάσκεται από αυτήν!
*ΠΕΜΠΤΗ 16/03/2000,  Εφημερίδα «ΗΜΕΡΗΣΙΑ»