Συνεχίστηκε η αύξηση των καταθέσεων του ιδιωτικού τομέα, δηλαδή νοικοκυριών και επιχειρήσεων, κατά τη διάρκεια του πρώτου τριμήνου, σύμφωνα με στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος. Η συνολική αύξηση ήταν 1,2 δισ. ευρώ, φτάνοντας το υπόλοιπο των καταθέσεων στα 164,8 δισ. ευρώ και καταγράφοντας νέο ρεκόρ από την έναρξη της πανδημίας και από τον Απρίλιο του 2012.
Ωστόσο, η ανάλυση των στοιχείων δείχνει για πρώτη φορά μια σημαντική διαφοροποίηση ως προς την αιτία της αύξησης των καταθέσεων. Μέχρι τα τέλη του προηγούμενου έτους, αρχές του 2021, η αύξηση των καταθέσεων ήταν παράλληλη σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά. Τον Ιανουάριο ανατρέπεται η εικόνα στις επιχειρήσεις, όπου πραγματοποιούνται σημαντικές εκροές 1,9 δισ. ευρώ και στη συνέχεια η άνοδος των καταθέσεων γίνεται ηπιότερη. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα, στο πρώτο τρίμηνο να μειωθούν οι καταθέσεις των επιχειρήσεων κατά 47 εκατ. ευρώ. Όλα αυτά γίνονται ενόψει της επανεκκίνησης της οικονομίας, οπότε θα έχει ενδιαφέρον η κίνηση σε χορηγήσεις και καταθέσεις με τα στοιχεία του Μαΐου και μετά.
Σύμφωνα με τραπεζικά στελέχη, οι κινήσεις αυτές στις καταθέσεις των επιχειρήσεων σχετίζονται με τρεις βασικούς παράγοντες:
Πρώτον, ξεκίνησε η αποπληρωμή δανείων και υποχρεώσεων που μέχρι τέλους έτους ήταν σε αναστολή.
Δεύτερον, πραγματοποιήθηκε αναδιάρθρωση δανείων. Ένα μέρος της αναδιάρθρωσης αφορούσε σε ρύθμιση και πέρασμα σε καθεστώς σταδιακής επαναφοράς των δόσεων και, στη συνέχεια, ένταξη στο πρόγραμμα επιδότησης δανείων “Γέφυρα 2”. Για το λόγο αυτό παρατηρήθηκε σημαντική μείωση καταθέσεων τον Ιανουάριο και σταθεροποίηση με αυξητική πάλι τάση, αλλά ηπιότερη, τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο. Βεβαίως, τον Ιανουάριο υπήρξαν και άλλες αυξημένες υποχρεώσεις των επιχειρήσεων, όπως της μισθοδοσίας. Ένα άλλο τμήμα της αναδιάρθρωσης αφορούσε τη μετατροπή του βραχυπρόθεσμου δανεισμού σε μακροπρόθεσμο (μείωση κόστους κεφαλαίου) και ταυτόχρονα νέα δάνεια με μικρότερο επιτόκιο. Αυτό παρατηρήθηκε κυρίως στον κλάδο του εμπορίου, όπου ο δανεισμός στο πρώτο τρίμηνο αυξήθηκε κατά 294 εκατ. ευρώ, και στον κλάδο της εστίασης και του τουρισμού (αύξηση 261 εκατ. ευρώ). Η αναδιάρθρωση του δανεισμού, η ένταξη σε προγράμματα σταδιακής επαναφοράς δόσης, και η λήψη νέων δανείων ενόψει επανεκκίνησης επηρέασαν και τις ροές στις καταθέσεις τους. Δηλαδή ένα μέρος της αύξησης των καταθέσεων τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο οφείλεται σε νέα δάνεια. Μάλιστα, τα νέα αυτά δάνεια και η αναχρηματοδότηση αφορούσε κυρίως σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις όπου η καθαρή ροή πίστωσης ήταν 722 εκατ. ευρώ στο πρώτο τρίμηνο. Οι μεγαλύτερες επιχειρήσεις περιόρισαν τον δανεισμό (έτσι, η συνολική πιστωτική επέκταση προς επιχειρήσεις ήταν 136,2 εκατ.).
Τρίτον, συνεχίστηκε το πρώτο τρίμηνο (και συνεχίζεται) το πρόγραμμα στήριξης των επιχειρήσεων, όπως εκείνο της κάλυψης παγίων δαπανών, μείωσης ενοικίου, αναστολής εργασίας, κά. Και αυτές οι ενισχύσεις συνέβαλαν στην άνοδο των καταθέσεων.
Νοικοκυριά
Σε ό,τι αφορά στις καταθέσεις των νοικοκυριών, η εικόνα παραμένει σταθερά ανοδική. Ειδικότερα, τα νοικοκυριά αύξησαν τις καταθέσεις τους το πρώτο τρίμηνο κατά 1,8 δισ. ευρώ φτάνοντας το υπόλοιπο στα 128,3 δισ. ευρώ (το υψηλότερο επίπεδο από την έναρξη της πανδημίας και από τον Δεκέμβριο του 2014). Στο πρώτο τρίμηνο, όπως και σε όλη τη διάρκεια της πανδημίας από τα τέλη του 2019, παρατηρείται “σπάσιμο” των προθεσμιακών καταθέσεων, ροή προς τους λογαριασμούς ταμιευτηρίου και άνοδος των λογαριασμών όψεων (τρεχούμενοι, μισθοδοσίας) και ηλεκτρονικού χρήματος. Ειδικότερα, στο πρώτο τρίμηνο, οι προθεσμιακές καταθέσεις μειώθηκαν κατά 2,3 δισ., ενώ του ταμιευτηρίου αυξήθηκαν κατά 2,8 δισ., με παράλληλη άνοδο των τρεχούμενων λογαριασμών και του ηλεκτρονικού χρήματος κατά 1,2 δισ.
Μολονότι δεν υπάρχουν διαθέσιμα στατιστικά στοιχεία για τις καταθέσεις ανά ηλικία, εργασιακή κατάσταση ή κλάδο, οι εκτιμήσεις από την εμπειρία τραπεζών στελεχών συγκλίνουν στα εξής:
Πρώτον, το μεγαλύτερο απόθεμα καταθέσεων και η μεγαλύτερη άνοδος στις καταθέσεις παρατηρείται σε ηλικίες άνω των 65 ετών και ειδικότερα σε συνταξιούχους. Όπως σημειώνουν, η επιτάχυνση έκδοσης συντάξεων -ακόμα και προσωρινών- συμβάλλει σε αυτό, καθώς οι αναγγελίες των κυβερνήσεων επίσπευσης έκδοσης συντάξεων συνοδευόταν πάντα με άνοδο των καταθέσεων. Ακόμη, και τα αναδρομικά σε συντάξεις δημιούργησαν νέες ροές.
Δεύτερον, το “σπάσιμο” των προθεσμιακών καταθέσεων παρατηρήθηκε κυρίως λόγω χαμηλών επιτοκίων και αβεβαιότητας. Αυτό παρατηρήθηκε τόσο από καταθέτες μεγαλύτερης ηλικίας (πχ συνταξιούχοι) όσο και νεότερης.
Τρίτον, περιορίστηκε σημαντικά η καταναλωτική δαπάνη από την έναρξη της πανδημίας, όπως δείχνουν και τα στατιστικά της τελικής ζήτησης και του κύκλου εργασιών βασικών κλάδων. Έτσι, νοικοκυριά νεότερης ηλικίας με εισόδημα, όσο νοικοκυριά συνταξιούχων, αλλά και νεότερης ηλικίας που στηρίζονται οικονομικά από τους συνταξιούχους γονείς, περιόρισαν τις δαπάνες.
Τέταρτον, πλήγμα στο εισόδημα δεν δέχθηκε το σύνολο του ιδιωτικού τομέα, όπως για παράδειγμα δείχνουν τα στοιχεία τζίρου εταιρειών παροχής υπηρεσιών ή μεγάλων εμπορικών αλυσίδων. Δυστυχώς, δεν υπάρχει μεγαλύτερη ανάλυση για να προκύψει ένα πιο συγκεκριμένο αποτέλεσμα, για παράδειγμα, αν η αύξηση προήλθε, πχ κυρίως από συνταξιούχους και μισθωτούς του Δημοσίου ή και του ιδιωτικού τομέα και κατά πόσο ή υπήρξαν άλλες κατηγορίες που έμειναν με μηδενικό υπόλοιπο. Ωστόσο, εκτιμάται ότι μισθωτοί και συνταξιούχοι που έχουν σταθερό εισόδημα ήταν οι βασικές ομάδες που συνέβαλαν στην άνοδο των καταθέσεων. Στους μισθωτούς περιλαμβάνονται οι δημόσιοι υπάλληλοι και μεγάλο μέρος του ιδιωτικού τομέα.
Πέμπτον, συνεχίστηκαν και συνεχίζονται μέτρα στήριξης προς πληττόμενους από την πανδημία και προς ανέργους. Όλα αυτά τα μέτρα προς μισθωτούς σε αναστολή, προς ανέργους, προς ελεύθερους επαγγελματίες, σε συνδυασμό με αναστολές πληρωμών δόσεων δανείων ή επιδότησης δόσεων, συγκράτησαν τις καταθέσεις και, ως σύνολο, τις αύξησαν.