Όλοι οι ασχολούμενοι με τον πρωτογενή τομέα, παρακολουθούσαμε με ενδιαφέρον και υπερηφάνεια την πορεία της ΘΕΣγάλα τα τελευταία χρόνια. Ένας συνεταιρισμός και μάλιστα κτηνοτρόφων, που στην Ελλάδα δεν χαίρουν μεγάλης κοινωνικής εκτίμησης, παίρνει τη σημαία και βγαίνει μπροστά να εκσυγχρονίσει ένα σημαντικό κομμάτι της παραγωγής, το αγελαδινό γάλα. Ουρές στα πρώτα ΑΤΜ στη Λάρισα, ενθουσιασμός στα ειδικευμένα ειδησεογραφικά μέσα, ενθουσιώδεις συζητήσεις στα χωριά και τα καφενεία για την ελπιδοφόρα αυτή εξέλιξη.
Οι συνεταιρισμοί παίζουν σημαντικό και καθοριστικό ρόλο στην αγροτική οικονομία σε όλο τον κόσμο. Μεγάλες μάρκες προϊόντων ανήκουν σε αγροτικούς συνεταιρισμούς, διοικούνται όμως σαν κλασικές πολυεθνικές εταιρείες. Στα δικά μας όμως μέρη, οι περισσότερες από τις σχετικές προσπάθειες κατέρρευσαν και μάλιστα με θόρυβο. Ελάχιστα τα επιτυχημένα παραδείγματα. Μικρός αριθμός συνεταιρισμών που κουτσά στραβά επιτελούν το έργο τους και άπειρος αριθμός συνεταιρισμών σφραγίδων που όχι μόνο δεν κάνουν απολύτως τίποτα αλλά χρωστούν κι ένα σωρό χρήματα αριστερά και δεξιά σαν αποτέλεσμα αποτυχημένων επιλογών παρελθουσών διοικήσεων.
Πριν αρκετά χρόνια, είχα επισκεφθεί την Ολλανδία ως φιλοξενούμενος της Ολλανδικής πρεσβείας μαζί με άλλους ανθρώπους του πρωτογενούς τομέα. Σε κάποια από τις συναντήσεις μας, βρεθήκαμε με τον πρόεδρο του συνεταιρισμού αγελαδοτρόφων της περιοχής Friesland, που στην ουσία κατέχουν και ελέγχουν την κολοσσιαία σε μέγεθος εταιρεία που βγάζει τα παγκοσμίως γνωστά προϊόντα ΝΟΥΝΟΥ. Θα περίμενε κανείς ότι ο πρόεδρος μιας τέτοιας εταιρείας θα ήταν ένας κομψός άνθρωπος του γραφείου, ντυμένος με την τελευταία λέξη της μόδας, μιλώντας στο κινητό του για τις κινήσεις των διεθνών χρηματιστηρίων. Ω φευ, τι πλάνη!!!
Προς έκπληξή μας εμφανίζεται ένας αγρότης, με μάλλινο σακάκι, άνθρωπος της δουλειάς ο οποίος είχε σηκωθεί το πρωί, πήγε φρόντισε τα γελάδια του και το απογευματάκι άλλαξε και ήλθε να συναντήσει τον Πρόεδρο της τότε κεντρικής συνεταιριστικής οργάνωσης της Ελλάδας που ήταν κι αυτός μαζί μας. Τα χέρια του και το πρόσωπό του μαρτυρούσαν όλα αυτά που σας περιγράφω.
Έκπληξη δεύτερη, όταν η γαλλική τράπεζα Credit Agricole εξαγόρασε την Εμπορική Τράπεζα, ο πρόεδρος της, αγρότης κι αυτός από την Αλσατία, ήλθε στην Αθήνα να παρευρεθεί στην υπογραφή της συμφωνίας. Από ανθρώπους που παρευρέθηκαν στο γεγονός μάς μεταφέρθηκε ότι ξεχώριζε σαν τη μύγα μέσα στο γάλα από τα τραπεζικά και κυβερνητικά στελέχη που ήταν εκεί. Προκάλεσε δε τότε μεγάλη εντύπωση ότι Πρόεδρος μιας από τις μεγαλύτερες τράπεζες παγκοσμίως ήταν συνεταιριστική που έχει προκύψει από τη συνένωση των πάλαι ποτέ τοπικών τραπεζών και έχει μιά από τις μεγαλύτερες καταθετικές βάσεις στον κόσμο, ήταν ένας αγρότης. Δεν ήταν απλά ένας αγρότης αλλά… και φαίνονταν! Ολοι οι παριστάμενοι εντυπωσιάστηκαν από το πόσο δυνατά έσφιγγε το χέρι όταν σε χαιρετούσε. Φυσικό δεν ήταν, αφού όλη την ημέρα ο άνθρωπος πάλευε με τα σίδερα και τα χώματα κι όχι με χειραψίες;
Ακούγαμε εμείς στη Νότια βαλκανική όλα αυτά τα παραδείγματα και άλλοτε στεναχωριόμασταν κι άλλοτε ζηλεύαμε που ήμασταν αναγκασμένοι να συναλλασσόμαστε με μικροεμπόρους και άλλους μικροεπαγγελματίες, που κύριο μέλημά τους ήταν πώς θα σε κλέψουν στο ζύγι ή πως θα διαμορφώσουν μια πτωτική ψυχολογία για να πάρουν φθηνότερα τα προϊόντα μας.
Όταν λοιπόν περνούσαμε από κάποιο ΑΤΜ γάλακτος της ΘΕΣγάλα, αναπτερωνόταν το ηθικό μας. Το καμαρώναμε σαν δικό μας. Ελπίζαμε ότι το νέο αυτό πείραμα θα πήγαινε καλά και θα αποτελούσε το σωστό παράδειγμα και το όχημα που θα μας έβγαζε σιγά σιγά όλους από τη… λάσπη που για χρόνια είμαστε κολλημένοι. Στο πρότυπο της ΘΕΣγάλα ξεκίνησε και μια αντίστοιχη λιγότερο γνωστή προσπάθεια στον χώρο των αροτραίων καλλιεργειών.
Εδώ και καιρό όμως είχαν αρχίσει να διαρρέουν άσχημα μαντάτα. Αποχώρηση μελών, απλήρωτο προσωπικό, δυσκολίες με τις τράπεζες και τους προμηθευτές. Φυσικό θα μου πείτε λόγω οικονομικής κρίσης. Αυτό είναι μιά όψη του νομίσματος η οποία για να επιλυθεί χρειάζεται μελέτη και επεξεργασία στοιχείων που δεν διαθέτουμε.
Αυτό όμως που διαθέτουμε εδώ και λίγο καιρό είναι ένα αίσθημα κενού και απογοήτευσης, αφού κι αυτό το συνεταιριστικό εγχείρημα μοιάζει να μην περπατάει όπως θα θέλαμε όλοι μας.
Η λέξη κρίμα είναι λίγη. Όλοι μας ξέρουμε ότι για να αναπτυχθεί η αγροτική μας οικονομία χρειάζεται και τις συνεταιριστικές επιχειρήσεις παράλληλα με τις ιδιωτικές για πολλούς και διαφόρους λόγους. Κι αν και ακούγεται απόλυτο, αυτό ισχύει ανεξαρτήτως ιδεολογικών και οικονομικών πεποιθήσεων. Ακμαίοι και δυνατοί συνεταιρισμοί υπάρχουν και στη μητρόπολη του καπιταλισμού, τις ΗΠΑ. Πολλά και πετυχημένα παραδείγματα υπάρχουν παντού στον κόσμο, γεγονός που μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι οι συνεταιρισμοί είναι τουλάχιστον αναγκαίο κακό. Τουλάχιστον!
Εδώ στη χρεοκοπημένη Ελλάδα δεν λέει να στεριώσει ο θεσμός. Οι λίγες εξαιρέσεις είναι τόσο μικρές σε μέγεθος που είναι πρακτικά αμελητέες.
Σκεφτείτε ότι ούτε καν στο θεσμικό πλαίσιο δεν έχουμε καταλήξει. Κάθε Υπουργός Γεωργίας θεωρεί υποχρέωσή του να εξαγγείλει ένα καινούργιο. Όπως ακριβώς συμβαίνει και με το φορολογικό καθεστώς. Και ύστερα λέμε γιατί δεν έρχονται ξένες επενδύσεις και κατ’ αντιστοιχία γιατί δεν προκόβουν οι συνεταιρισμοί.
Το πείραμα της ΘΕΣγάλα πρέπει να πετύχει πάση θυσία. Είναι μεγάλη ανάγκη ο αγροτικός κόσμος να μην εισπράξει μιά ακόμη ήττα, να έχει ένα ορόσημο, μιά σημαία στον πόλεμο της επιβίωσης όπως έχει πιά εξελιχθεί η αγροτική παραγωγή.
Και μάλιστα πρέπει να υιοθετηθούν καινοτόμες κοινωνικά και θεσμικά λύσεις, ώστε να σταματήσει η διαδικαστική αντιμετώπιση των αναπτυξιακών θεμάτων. Ναι, συμμαχία με ιδιωτικές επιχειρήσεις. Ναι, άνοιγμα στις τοπικές κοινωνίες να συνεισφέρουν στη λύση. Ναι, σύμπραξη με τοπικές οικονομικές μονάδες που μπορούν να συνεισφέρουν χρήματα, εμπορεύματα, τεχνογνωσία και πωλήσεις.
Ξέρω ότι υπάρχει παραφιλολογία για το πώς φτάσαμε εδώ και διαφορετικές απόψεις για τα θέματα διοίκησης. Φυσικό. Δεν αξίζει όμως τον κόπο να ασχοληθούμε με αυτές τώρα, την ώρα της μάχης. Τώρα είναι ώρα της αλήθειας και των μπλόκων. Εάν υπήρχαν 10 επιτυχημένοι και μεγάλοι συνεταιρισμοί σε όλη την Ελλάδα τα πράγματα δεν θα ήταν στο σημερινό χάλι. Οι αγρότες δεν κατεβαίνουν στα μπλόκα μόνο για τη διεκδίκηση τρεχόντων αιτημάτων. Δεν βλέπουν αύριο! Ή μάλλον βλέπουν ένα αύριο στο οποίο οι ίδιοι δεν θα έχουν κανένα ρόλο και λόγο.
Και πώς να έχουν; Όταν οι συνεταιρισμοί και η συνεταιριστική ιδέα, δυνατά όπλα των αγροτών παγκοσμίως, έχουν γίνει σε εμάς ταυτόσημα με την αποτυχία και τη ρεμούλα. Όταν τα πλεονάσματα που κάποτε υπήρχαν έγιναν βορά στα πόδια καλλίγραμμων γυναικών ή διαμερίσματα στην Αθήνα και τη Θεσ/νικη και όχι καταθέσεις σε συνεταιριστικές/τοπικές τράπεζες όπως στην Αλσατία. Όταν λείπει η γνώση την εποχή της καλπάζουσας τεχνολογίας. Όταν το σχολείο στο χωριό μου, ένα κεφαλοχώρι 2.500 κατοίκων δεν θα έχει κανέναν μαθητή του χρόνου στην πρώτη δημοτικού…
Από που να ξεκινήσει και που να σταματήσει κανείς!
* Ο κ. Δημήτρης Αντωνόπουλος είναι Αγροτοοικονομολόγος Msc – Παραγωγός Κελυφωτού Φιστικιού
**Πηγή: capital.gr
