“Θα ζήσει το ΝΑΤΟ μετά τα 70 του;” Ενώ η απάντησή εξακολουθεί να είναι καταφατική, η πιθανότητα έχει μειωθεί.
Αυτό ισχύει, παρά τους ισχυρισμούς ότι οι δυσκολίες εντός της συμμαχίας θα μπορούσαν να αποδοθούν στην προεδρία του Ντόναλντ Τραμπ και ότι με την άφιξη του Τζο Μπάιντεν θα ξεκινούσε η διαδικασία της υπερατλαντικής αναζωογόνησης.
Ο ΓΓ του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ συνοψίζει το βασικό πρόβλημα: «Απλά κοιτάξτε τους αριθμούς: το 80% των αμυντικών δαπανών του ΝΑΤΟ προέρχονται από συμμάχους εκτός ΕΕ».
Έτσι, η στρατηγική προοπτική και οι προτεραιότητες των τριών κύριων χωρών του ΝΑΤΟ εκτός ΕΕ, της Τουρκίας, του Ηνωμένου Βασιλείου και των Ηνωμένων Πολιτειών, έρχονται σε αντίθεση με την αποστολή του ΝΑΤΟ για την υπεράσπιση της «Ευρώπης».
Το ζήτημα της Τουρκίας
Πριν από δύο χρόνια, η ένθερμη ελπίδα πολλών ήταν ότι η απόφαση του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να προχωρήσει στην αγορά ενός ρωσικού συστήματος αεράμυνας S-400 θα ήταν μια ”εφάπαξ” κρίση, ένα χτύπημα σίγουρα, αλλά όχι ένα συνεχιζόμενο πρόβλημα.
Ωστόσο, όχι μόνο η Τουρκία παρέλαβε το πρώτο σύστημα S-400, αλλά τώρα βρίσκεται σε συνομιλίες για ένα δεύτερο σύστημα, ενώ διερευνά τη συνεργασία με τις ρωσικές αμυντικές βιομηχανίες στην ανάπτυξη ενός μαχητικού αεροσκάφους και υποβρυχίων.
Η απόφαση του Ερντογάν να στραφεί στη Ρωσία για αμυντικά συστήματα που οι χώρες του ΝΑΤΟ είτε διστάζουν να πουλήσουν, είτε να μεταφέρουν τις σχετικές τεχνολογίες, προκύπτει από την εκτίμησή του ότι η Τουρκία ζει σε μια επικίνδυνη και ασταθή γειτονιά (Συρία, Ιράν, Ρωσία).
Ωστόσο, ο Ερντογάν δεν πιστεύει ότι οι εταίροι του στο ΝΑΤΟ θα δώσουν στην Τουρκία την υποστήριξη που αναζητά και έτσι έχει αποσυνδέσει τη σχέση της Τουρκίας με τη Ρωσία από μια ευρύτερη προοπτική του ΝΑΤΟ, δείχνοντας ότι η Άγκυρα δεν θα θυσιάσει ζωτικά συμφέροντα με τη Μόσχα ως χειρονομία αλληλεγγύης σε άλλους συμμάχους και εταίρους του ΝΑΤΟ.
Η Άγκυρα γνωρίζει καλά ότι η πρόσφατη κριτική για τη συμφωνία Ουγγαρίας-Ρωσίας για το φυσικό αέριο, η οποία αποκλείει εντελώς την Ουκρανία από οποιοδήποτε ρόλο στη διαμετακόμιση, αποτελεί έμμεση κριτική προς την Τουρκία για την επιθυμία της να διαδραματίσει μεγαλύτερο ρόλο στη βοήθεια των ρωσικών εξαγωγών ενέργειας να φτάσουν στις δυτικές αγορές.
Ο Ερντογάν έδειξε με την προθυμία του να πουλήσει τεχνολογία μη επανδρωμένων αεροσκαφών στην Ουκρανία ή να αντιταχθεί στη ρωσική επιρροή στον Καύκασο, ότι η Τουρκία δεν πρόκειται να ικανοποιήσει τις προτιμήσεις της Μόσχας από κάθε άποψη.
Και τώρα έχουμε τη σύναψη ενός ορόσημου, του αμυντικού συμφώνου Ελλάδας-Γαλλίας, που περιγράφηκε από τον Έλληνα πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη ως βασικό βήμα για την προάσπιση των «ευρωπαϊκών συμφερόντων» στη Μεσόγειο, και το οποίο, σε ισχυρότερη γλώσσα από ό, τι χρησιμοποιείται στο άρθρο 5 της Συνθήκης της Ουάσινγκτον, δεσμεύει και τα δύο μέρη με το άρθρο 2 της ελληνογαλλικής συμφωνίας να απαντήσουν «με όλα τα μέσα που διαθέτουν, σε περίπτωση που απαιτηθεί, ακόμη και με ένοπλη δύναμη, εάν απειλείται η μία από τις δύο χώρες από άλλη χώρα».
Δεν έχει ειπωθεί ότι αυτό το σύμφωνο θα ενεργοποιηθεί ακόμη και εναντίον της Τουρκίας.
Οι Γάλλοι, με τη σειρά τους, το βλέπουν ως την αρχή μιας διαδικασίας για τη δημιουργία ενός ξεχωριστού ευρωπαϊκού συμφώνου άμυνας και ασφάλειας, με την σταδιακή δημιουργία του στρατιωτικού βραχίονα της ΕΕ (Ευρωστρατός) που θα βοηθούσε την Ένωση να διασφαλίσει τα συμφέροντα της στην πράξη.
Η ΕΕ χωρίς Ευρωστρατό μοιάζει με γίγαντα χωρίς χέρια, αφού πολιτικά και οικονομικά είναι υπερδύναμη, ωστόσο δεν μπορεί να εξασφαλίσει τα γεωπολιτικά της συμφέροντα επιβάλλοντας τη βούλησή της εφόσον απαιτηθεί.
Ο Πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν έχει ξεκαθαρίσει ότι βλέπει τον ρόλο του ΝΑΤΟ με περιορισμένους γεωγραφικούς όρους, οριοθετημένος από τη λεκάνη του Ατλαντικού, γεγονός που θέτει υπό αμφισβήτηση πόσο ανατολικά της ευρασιατικής πεδιάδας θα πρέπει να πέσει η αποστολή του ΝΑΤΟ , ειδικά όσον αφορά τις σχέσεις με τη Ρωσία, καθώς και η ιδέα ότι το ΝΑΤΟ θα πρέπει να διαδραματίζει έναν πιο ενεργό ρόλο στη συνεργασία με φίλους των ΗΠΑ στην ευρύτερη λεκάνη του Ινδο-Ειρηνικού.
Ωστόσο, τόσο το Λονδίνο όσο και η Ουάσινγκτον θεωρούν την άνοδο της Κίνας ως μια παγκόσμια, όχι απλώς μια περιφερειακή πρόκληση, και θέλουν να δουν τα δυτικά κράτη σε στενότερη συνεργασία στον τομέα της ασφάλειας με τους εταίρους του Ειρηνικού.
Ωστόσο, το συμπέρασμα του αμυντικού συμφώνου Αυστραλίας-ΗΠΑ-Ηνωμένου Βασιλείου σηματοδοτεί επίσης ότι ούτε το Λονδίνο ούτε η Ουάσιγκτον θέλουν αυτή η διαδικασία να υποβληθεί σε ευρωπαϊκό βέτο.
Αλλά μια μεγαλύτερη εστίαση στην Κίνα έχει επίσης επιπτώσεις στη σχετική σημασία της Ρωσίας ως μήτρα απειλών διαφορετικών Ευρωπαίων συμμάχων. Ένα καθοριστικό χαρακτηριστικό της κυβέρνησης Μπάιντεν ήταν να ”υποτάξει” άλλες σκέψεις στην ανάπτυξη και ενίσχυση ενός συνασπισμού Ευρωπαίων και Ασιατών εταίρων για την εξισορρόπηση της Κίνας.
Ρωσία και Κίνα παράγοντες μετάλλαξης του ΝΑΤΟ
Ακόμη και οι σχέσεις με τη Ρωσία εξετάζονται τώρα σε αυτό το πλαίσιο.
Η άρνηση επιβολής κυρώσεων στον αγωγό Nord Stream II, που θα είχε αρνητικές επιπτώσεις στις γερμανικές εταιρείες ,προκειμένου να διατηρήσει τη Γερμανία στην αναγνώριση της Κίνας ως πρόκληση σε επίπεδο ΝΑΤΟ
Η εμπλοκή με τη Ρωσία ,ως ένας τρόπος για να αποθαρρυνθεί αυτή από το να πλησιάσει την Κίνα και να διατηρήσει τη Μόσχα περισσότερο ως ανεξάρτητο εξισορροπηστή παρά ως τον μικρότερο σύμμαχο του Πεκίνου, ταιριάζει σε μια παγκόσμια άποψη ότι η πρόκληση της Ρωσίας είναι λιγότερο υπαρξιακή για τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Ωστόσο, για μερικούς από τους ανατολικούς συμμάχους του ΝΑΤΟ, τα βήματα που έγιναν για να αποτρέψουν τη Ρωσία να πλησιάσει την Κίνα έχουν το πρόσθετο πρόβλημα της ενίσχυσης των ρωσικών δυνατοτήτων και της Μόσχας έναν πιο ικανό αμφισβητία στην άμεση γειτονιά τους.
Σε εκείνα τα μέλη του ΝΑΤΟ που δεν θέλουν να παρασυρθούν σε σύγκρουση ΗΠΑ-Κίνας, σίγουρα όχι για θέματα όπως η Ταϊβάν, ο Γενικός Γραμματέας τονίζει ότι η Κίνα δεν είναι ούτε αντίπαλος ούτε εχθρός της συμμαχίας, ενώ υπόσχεται ότι η συμμαχία θα επιδιώξει να εμβαθύνει τους δεσμούς με τους στρατηγικούς εταίρους της στην Ασία όπως η Ιαπωνία, η Κορέα και η Αυστραλία.
Για ορισμένους συμμάχους του ΝΑΤΟ, η ασφάλειά τους εξαρτάται από την επέκταση της ευρωατλαντικής ζώνης ασφαλείας περαιτέρω στο μετασοβιετικό έδαφος, ενώ άλλοι πιστεύουν ότι η Ευρώπη έχει επαρκή αμυντική περίμετρο με τη Ρωσία.
Οι σύμμαχοι στην πράξη μπορεί να μην κοιτάζουν ο ένας τον άλλον ως πραγματικούς εταίρους ασφαλείας.
Κανένα από αυτά δεν προαναγγέλλει τη διάλυση της συμμαχίας και η υποδομή που έχει κατασκευάσει στα εβδομήντα δύο χρόνια ύπαρξής της δεν πρέπει να αγνοηθεί επιπόλαια. Κανένα μέλος του ΝΑΤΟ δεν είναι πρόθυμο να αποχωρήσει και δεν υπάρχει μηχανισμός για την αποβολή μελών.
Ωστόσο, η συμφωνία AUKUS και το γαλλοελληνικό σύμφωνο υποδεικνύουν αυτό που είναι πιθανό να είναι το καθοριστικό χαρακτηριστικό της συμμαχίας στα μέσα της δεκαετίας του 2020, ότι αυτή δεν θα είναι ένας ισχυρός συνασπισμός από τριάντα κράτη, αλλά μια εργαλειοθήκη όπου τα κράτη θα χρησιμοποιήσουν την πρακτική και τη διαλειτουργικότητα της συμμαχίας για τη δημιουργία μικρότερων ομάδων ή προσωρινών συνασπισμών των πρόθυμων, και όπου ορισμένα κράτη θα λάβουν μέρος σε κοινές δραστηριότητες ενώ άλλα ακολουθούν.
Ο Stoltenberg σημειώνει ότι το ΝΑΤΟ «προσαρμόζεται συνεχώς» στις μεταβαλλόμενες συνθήκες του κόσμου. Το ΝΑΤΟ θα επιβιώσει στα εβδομήντα πέντε του χρόνια, αλλά έχει αρχίσει να φαίνεται διαφορετικό.
Πηγή: Πενταπόσταγμα – Παναγιώτης Νάστος