Αν η ήττα των Αρμενίων οφείλεται σε πολλούς παράγοντες, που θα πρέπει να εξεταστούν σε πολλαπλά επίπεδα, εντούτοις μπορούν να εξαχθούν κάποια αρχικά (αν και επισφαλή) συμπεράσματα αναφορικά με τις εξελίξεις στις πολεμικές μεθοδολογίες και τα ικανά και μη οπλικά συστήματα. Η μορφή των επιχειρήσεων εκεί, μάλιστα, έχει μεγάλες ομοιότητες με τις μάχες εναντίον του ISIS στο Ιράκ και με τον πόλεμο στην Ανατολική Ουκρανία, πριν από μερικά χρόνια.
Αν και η προσοχή της κοινής γνώμης έχει στραφεί στα μη επανδρωμένα αεροχήματα (UAV), ιδιαίτερα στα τουρκικά Bayrarktar, θα ήταν λάθος να εγκλωβιστούμε σε έναν “φετιχισμό” για την επιχειρησιακή αξία των αεροχημάτων. Δεν ήταν από μόνα τους αυτά που προκάλεσαν σοβαρά πλήγματα στις αρμενικές δυνάμεις. Η αξία τους έγκειτο στο ότι ενσωματώθηκαν σε ενοποιημένα συστήματα-συστημάτων (systems of systems), διαμορφώνοντας πλέγματα αναγνώρισης-κρούσης, με ικανότητες μαζικής προβολής ισχύος και ταυτόχρονα με μεγάλη ανοχή σε απώλειες. Επίσης, επισημαίνουμε ότι τα αεροχήματα που χρησιμοποιήθηκαν δεν είναι ιδιαίτερα υψηλής τεχνολογίας.
Στην πραγματικότητα, οι συγκρούσεις στο Ναγκόρνο Καραμπάχ σημαδεύτηκαν από τον περιορισμένο ως ανύπαρκτο ρόλο πλατφορμών υψηλής τεχνολογίας και υψηλού κόστους, όπως σύγχρονων μαχητικών. Αυτό περιόρισε τον ρόλο συστημάτων αεράμυνας, όπως το S-300, που στοχεύουν ακριβώς στην αντιμετώπιση μαχητικών.
Οι Αζέροι δεν βασίστηκαν σε συστήματα υψηλής τεχνολογίας, αλλά στην ικανότητά τους να προξενούν σοβαρές απώλειες στον αντίπαλο, σε συνδυασμό με την ικανότητά τους να δεχθούν μεγάλες απώλειες. Επένδυσαν σε μέσα χαμηλής τεχνολογίας και στο μεγάλο αριθμό. Ο ένας πυλώνας της αζέρικης ισχύος ήταν πλέγματα αναγνώρισης-κρούσης, πυρήνας των οποίων ήταν αεροχήματα χαμηλής τεχνολογίας. Τα είχαν σε μεγάλους αριθμούς, άρα μπορούσαν και να υποστούν μεγάλες απώλειες. Ο δεύτερος πυλώνας ήταν ένα πολυάριθμο στράτευμα στο έδαφος, το οποίο σε μεγάλο βαθμό αποτελούνταν από μισθοφόρους, που επίσης μπορούσε να υποστεί μεγάλες απώλειες.
Τα αεροχήματα χρησιμοποιήθηκαν τόσο για κρούση, όσο κυρίως σε ρόλους συλλογής πληροφοριών, επιτήρησης αναγνώρισης και πρόσκτησης στόχων (ISTAR),κατευθύνοντας πυρά πυροβολικού και καθοδηγώντας το πεζικό. Ένα πεζικό με μεγάλες ανοχές στις απώλειες που του προκαλούσαν οι σκληροτράχηλοι, αποφασισμένοι και πολυμήχανοι Αρμένιοι.
Κυριαρχία με drones του εμπορίου
Η ανάγκη για τη δράση μεγάλων αριθμών αναλώσιμων αεροχημάτων έχει γίνει αντιληπτή και στη Δύση. Όπως χαρακτηριστικά το έθεσε ο αρχηγός της Βρετανικής Αεροπορίας Sir Stephen Hillier, κατά την διάρκεια της διάσκεψης για το μέλλον της αεροπορικής και διαστημικής ισχύος, που διεξήχθη στο Λονδίνο (17 Ιουλίου 2019), είναι ζήτημα κρίσιμης σημασίας «να δημιουργήσουμε περισσότερους στόχους στον αέρα».
Συγκεκριμένα, η RAF ανησυχεί για τον μικρό αριθμό στον οποίο διατίθενται σήμερα τα μαχητικά αεροσκάφη και για τον λόγο αυτόν επιδιώκει, μεταξύ των άλλων, να αποκτήσει μη επανδρωμένα μαχητικά που θα συνοδεύουν τα επανδρωμένα. Τα αεροσκάφη αυτά θα έχουν πολλούς ρόλους, αλλά στόχος είναι να δημιουργηθούν μεγαλύτεροι στόλοι αναλώσιμων αεροσκαφών που θα προκαλούν κορεσμό στην εχθρική αεράμυνα. Αυτό ακριβώς που έκαναν και οι Αζέροι στο Ναγκόρνο Καραμπάχ.
Αντίστοιχη είναι και η προσέγγιση της αμερικανικής αεροπορίας, η οποία θέλει να πλαισιώσει τα μαχητικά της αεροσκάφη F-35 και F-15EX με το μη επανδρωμένο XQ-58 Valkyrie της Kratos Defense Security Solutions, ή κάποιο άλλο αντίστοιχο. Το Valkyrie ξεκίνησε να αναπτύσσεται από τον Ιούλιο 2016, όταν η αμερικανική αεροπορία ανέθεσε στην Kratos σχετικό συμβόλαιο, στο πλαίσιο του προγράμματος “αναλώσιμο αεροσκάφος χαμηλής τεχνολογίας” (Low Cost Attritable Aircraft). Η μαζική χρήση αεροχημάτων για αναγνώριση ή και κρούση, δεν είναι προνόμιο τεχνολογικά προηγμένων χωρών.
Για παράδειγμα, κατά τη διάρκεια των εργασιών της διάσκεψης SOFIC (Special Operations Forces Industry Conference), που έγινε στην Τάμπα της Φλόριντα (Μάιος 2017), ο στρατηγός Tony Thomas, διοικητής της Διακλαδικής Διοίκησης Ειδικών Επιχειρήσεων των Αμερικανικών Ενόπλων Δυνάμεων, είχε αναφέρει ότι το ISIS στη Μοσούλη είχε επιτύχει «τακτική υπεροχή στον αέρα» με την ευρεία χρήση τροποποιημένων drones του εμπορίου. Αυτά εκτελούσαν αποστολές αναγνώρισης και κρούσης, μεταφέροντας βομβίδες των 40 χιλιοστών, ή έχοντας μετατραπεί σε εναέριους αυτοσχέδιους εκρηκτικούς μηχανισμούς.
Το παράδειγμα της Ανατολικής Ουκρανίας
Η αξία των πλεγμάτων αναγνώρισης-κρούσης φάνηκε και από τις επιχειρήσεις στην Ανατολική Ουκρανία το 2014-2015, όπου οι Ρώσοι χρησιμοποίησαν με ευέλικτο τρόπο τις μονάδες πυροβολικού. Αυτές τροφοδοτούνταν με πληροφορίες από αεροχήματα, ομάδες ειδικών επιχειρήσεων και από συστήματα ηλεκτρονικού πολέμου, ώστε να εντοπίζουν γρήγορα τις εχθρικές δυνάμεις και να τις προσβάλλουν με σαρωτικό πυρ, σε ένα γρήγορα μεταβαλλόμενο πεδίο μάχης.
Για παράδειγμα, τον Ιούλιο του 2014 σύμφωνα με πηγές αμερικανικών υπηρεσιών πληροφοριών, μία και μόνο επιχείρηση εκπομπής πυρών του ρωσικού πυροβολικού κατέστρεψε δύο ουκρανικά μηχανοκίνητα τάγματα μέσα σε μερικά λεπτά, στη “μάχη της Zelenopillya“. Συγκεκριμένα, μια δύναμη της ουκρανικής 79ης αεροκίνητης ταξιαρχίας (Airmobile Brigade) εμφανίστηκε σε ένα προκεχωρημένο φυλάκιο και μόλις 30 λεπτά αργότερα δέχθηκε ακριβή πυρά από πολλαπλούς εκτοξευτές ρουκετών BM-21 Grad, με αποτέλεσμα να αφανιστεί.
Εκτιμάται ότι οι Ρώσοι χρησιμοποίησαν ειδικές δυνάμεις, ώστε να εντοπίσουν τους Ουκρανούς και πέρασαν τα δεδομένα στοχοποίησης στα ρουκετοβόλα. Οι Ρώσοι φαίνεται ότι χρησιμοποίησαν και συστήματα ηλεκτρονικού πολέμου, όπως είναι το PB-301B Borisoglebsk-2. Αυτό μπορεί να παρεμβάλει ή να υποκλέψει ραδιοσήματα και εκπομπές κινητών τηλεφώνων, δεδομένου ότι οι Ουκρανοί χρησιμοποιούσαν στις αρχές της σύγκρουσης κινητά τηλέφωνα, ώστε να κατευθύνουν και διορθώνουν πυρά πυροβολικού, με αποτέλεσμα οι Ρώσοι να τους υποκλέπτουν.
Ένα άλλο σύστημα που χρησιμοποίησαν οι Ρώσοι είναι το Leer-3, το οποίο εκτιμάται ότι εντοπίζει τις συντεταγμένες ενεργών κινητών τηλεφώνων από το GPS τους. Με αυτόν τον τρόπο φαίνεται πως οι Ρώσοι στοχοποίησαν και κατέστρεψαν αρκετές μονάδες πυροβολικού των αερομεταφερόμενων ουκρανικών δυνάμεων. Για να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα οι Ουκρανοί εφοδιάστηκαν με ασυρμάτους Harris RF 7800V από τις ΗΠΑ, οι οποίοι προσφέρουν κρυπτογραφικές επικοινωνίες.
Σύμφωνα με δηλώσεις του Ουκρανού υποστράτηγου Andrii Koliennikov, υποδιευθυντή του Ινστιτούτου Επιστημονικών Ερευνών της Διεύθυνσης Στρατιωτικού Εξοπλισμού της Ουκρανίας, το 90% των ουκρανικών απωλειών στον πόλεμο αυτόν προήλθε από πυρά πυροβολικού και όλμων. Μέρος της στρατηγικής των Ρώσων ήταν, επίσης, η άσκηση συντριπτικού πλήγματος στη δομή διοίκησης και ελέγχου του αντιπάλου, έτσι ώστε να μην μπορέσει να απαντήσει στα ρωσικά πλήγματα. Στο δόγμα χρήσης του ρωσικού πυροβολικού επιδιώκεται η ελαχιστοποίηση του χρόνου που ο εχθρός έχει στη διάθεσή του για να ανταποδώσει τα πυρά. Αξιοσημείωτο είναι ότι οι Ρώσοι χρησιμοποίησαν όλα τα συστήματα πυροβολικού που έχουν στη διάθεσή τους, παλαιά και καινούρια, ακόμη και ορισμένα που είχαν αποσυρθεί.
Κρίσιμη επιλογή για τις ελληνικές ένοπλες δυνάμεις
Από τα παραπάνω καθίσταται σαφές ότι είναι λανθασμένη, αν όχι επικίνδυνη, η προσήλωση σε αγορές ολοένα και πιο ολιγάριθμων, εξαιτίας του υψηλού κόστους, πλατφορμών μάχης υψηλής τεχνολογίας. Αυτές καθίστανται δυσαναπλήρωτες, ακριβώς λόγω του υψηλού κόστους, των μικρών αριθμών που διατίθενται, αλλά και του μεγάλου χρόνου που απαιτείται για την αναπλήρωσή τους σε περίπτωση απώλειας.
Η κατάσταση καθίσταται ακόμη πιο δυσλειτουργική, αν συνδυαστεί με την αδυναμία να υποστείς μεγάλες απώλειες στο ανθρώπινο δυναμικό. Και μετατρέπεται σε εξαιρετικά επικίνδυνη όταν ο αντίπαλος επενδύει σε πολυπλατφορμικά πλέγματα αναγνώρισης- κρούσης που έχουν μεγάλες ανοχές σε απώλειες, ενώ και οι ανοχές του σε ανθρώπινες απώλειες είναι επίσης μεγαλύτερες.
Επιπροσθέτως, η συζήτηση για το ποια φρεγάτα ή ποιο μαχητικό αεροσκάφος είναι καλύτερο από το άλλο είναι επικίνδυνα παραπλανητική. Στην πολεμική πραγματικότητα αυτό που μετράει είναι η ανάπτυξη πολυσυστημικών “οντοτήτων” μάχης, οι οποίες ενοποιούν διαφορετικά μέσα σε μια αδιαίρετη ενότητα πρόκλησης καταστρεπτικών πληγμάτων στον αντίπαλο και με μεγάλες ανοχές στα πλήγματα που δέχονται από αυτόν. Γι’ αυτό οι πανάκριβες και δυσαναπλήρωτες πλατφόρμες μάχης δεν είναι το κατάλληλο μέσο για να ενισχυθούν οι ελληνικές μαχητικές ικανότητες. Αντιθέτως, προσφέρουν αχίλλειες πτέρνες στον αντίπαλο!
Να διδαχθούμε από την ήττα των Αρμενίων
Τα συμπεράσματα αυτά δεν είναι υποχρεωτικά αρνητικά για την Ελλάδα. Αντιθέτως, προσφέρουν τεράστιες δυνατότητες αν θέλουμε να επενδύσουμε στην ελληνική επινοητικότητα, στο πλούσιο επιστημονικό και τεχνικό δυναμικό και αν βέβαια αξιοποιήσουμε εμπορικά διαθέσιμες τεχνολογίες. Σήμερα βρισκόμαστε στην αρχή μιας σειράς μεγάλων αλλαγών στην τέχνη, την επιστήμη και την τεχνολογία του πολέμου, οι οποίες διαμορφώνουν μια επανάσταση σ’ αυτόν τον τομέα.
Αυτήν ακριβώς την επανάσταση εξετάζει η τελευταία μελέτη του υπογράφοντος “Η Νέα Στρατιωτική Επανάσταση και η Ελληνική Αμυντική Στρατηγική” (Εκδόσεις Λιβάνη). Από αυτήν προέρχονται πολλές από τις πληροφορίες που παρατίθενται εδώ. Αυτή η επανάσταση προσφέρει τεράστιες ευκαιρίες στην Ελλάδα, όχι μόνο να ενισχύσει τις μαχητικές ικανότητες του στρατεύματος με οικονομικό τρόπο, αλλά και να επιτύχει μια συνεργατική σχέση της εθνικής οικονομίας και της άμυνας, αντί για ανταγωνιστική όπως είναι σήμερα.
Σε περίπτωση, όμως, που επιμείνουμε σε ένα παρωχημένο μοντέλο ανάπτυξης μαχητικών ικανοτήτων που βασίζεται στην αγορά από το εξωτερικό ακριβών πλατφορμών υψηλής τεχνολογίας, ξεκομμένων μεταξύ τους, κινδυνεύουμε να εγκλωβιστούμε σε καινοτομικό χάσμα σε σχέση με τον αντίπαλο. Αυτό θα προκαλέσει πολύ επικίνδυνες δυσαρμονίες στο ελληνοτουρκικό μέτωπο στα χρόνια που έρχονται.
