Για όλα υπάρχει μια πρώτη φορά. Και ο Σοσιαλδημοκράτης πρωθυπουργός της Σουηδίας Στέφαν Λεβέν είναι ο πρώτος στην ιστορία της χώρας του, ο οποίος εκπίπτει του αξιώματός του μετά την έγκριση πρότασης μομφής από τη Βουλή.
Ο ίδιος υπήρξε βέβαια ο… πρωταθλητής των προτάσεων μομφής μέχρι τώρα, έχοντας αντιμετωπίσει επιτυχώς έξι κοινοβουλευτικές απόπειρες ανατροπής του από το 2014 που ήρθε στα πράγματα. Η τελευταία υπήρξε και η μοιραία, καθώς 181 μέλη της Βουλής, επί συνόλου 349, ενέκριναν την πρόταση μομφής την Τρίτη, ενώ υπήρξαν και 51 αποχές.
Ο άλλοτε συνδικαλιστής Λεβέν έχει περιθώριο μίας εβδομάδας για να επιλέξει αν θα υποβάλει την παραίτησή του, ανοίγοντας τον δρόμο για τη διεξαγωγή διαβουλεύσεων με αντικείμενο τον σχηματισμό νέας κυβέρνησης, ή απλώς θα προχωρήσει στην προκήρυξη πρόωρων εκλογών, έναν χρόνο πριν από την προγραμματισμένη διεξαγωγή τους.
Δεινός τακτικιστής και επιδέξιος διαπραγματευτής, ο Σουηδός πρωθυπουργός έχει δοκιμάσει κατά το παρελθόν και τα δύο όπλα: λίγους μήνες μετά την άνοδό του στην εξουσία η αδυναμία του να επιτύχει έγκριση του προϋπολογισμού τον οδήγησε στην προκήρυξη πρόωρων εκλογών, η οποία ωστόσο ακυρώθηκε μετά από συμβιβασμούς με τα λοιπά κόμματα. Το 2018, πάλι, η άλλοτε κραταιά σουηδική σοσιαλδημοκρατία κατέγραψε υπό την ηγεσία του το χαμηλότερο ποσοστό της την τελευταία εκατονταετία – και όμως: οι τετράμηνες διαπραγματεύσεις που ακολούθησαν εξασφάλισαν την παραμονή του στην πρωθυπουργία επικεφαλής μιας κυβέρνησης μειοψηφίας η οποία ακροβατεί, αναζητώντας στήριξη άλλοτε από τα αριστερά και άλλοτε (όλο και συχνότερα πλέον) από τα δεξιά.
Η συμφωνία του Ιανουαρίου 2019 η οποία επέτρεψε την συγκρότηση της νέας κυβέρνησης Λεβέν, έθεσε πάντως τις προϋποθέσεις για την τωρινή ανατροπή της, εφόσον στο κυβερνητικό πρόγραμμα περιλήφθηκε η πρόβλεψη για χαλάρωση του ελέγχου των ενοικίων, όπως ζητά η κεντροδεξιά. Όμως, όταν ήρθε η ώρα της υλοποίησης, το Κόμμα της Αριστεράς, τερμάτισε την εξωτερική στήριξη που προσφέρει στην κυβέρνηση και μολονότι η κοινοβουλευτική του δύναμη δεν επαρκούσε για την υποβολή πρότασης μομφής, πήρε την σχετική πρωτοβουλία το ακροδεξιό κόμμα των Σουηδών Δημοκρατών.
Το πολιτικό σκηνικό της Σουηδίας ήταν κατά βάση διπολικό αντιπαραθέτοντας τη συμμαχία τεσσάρων κομμάτων της κεντροδεξιάς (Μετριοπαθείς, Χριστιανοδημοκράτες, Κεντρώοι, Φιλελεύθεροι) προς αυτήν την κεντροαριστεράς (Σοσιαλδημοκράτες, Πράσινοι, Κόμμα της Αριστεράς). Όμως οι ισορροπίες ανατράπηκαν μετά την ορμητική είσοδο στο προσκήνιο των Σουηδών Δημοκρατών, οι οποίοι υπό την ηγεσία του Τζίμι Όκεσον κατέκτησαν το 12,9% της ψήφου στις εκλογές του 2014 και το 17,5% τέσσερα χρόνια αργότερα.
Το γεγονός ότι οι Σουηδοί Δημοκράτες αντιμετωπίζονται ως παρίες από όλα τα υπόλοιπα κόμματα, εξηγεί και το γιατί ο Λεβέν οδηγήθηκε σε προγραμματικές παραχωρήσεις, όπως η σχετική απελευθέρωση των ενοικίων, προς την κεντροδεξιά. Η κυβέρνησή του έγινε έτσι οιονεί οικουμενική, καθώς οι δύο παραδοσιακοί πόλοι της πολιτικής ζωής δεν διέθεταν πλέον τις αριθμητικές προϋποθέσεις να κυβερνήσουν από μόνοι τους.
Είναι σε αυτό το φόντο που εντός της κεντροδεξιάς ακούγονται όλο και δυνατότερα το τελευταίο διάστημα φωνές για… άρση της “καραντίνας” των Σουηδών Δημοκρατών, ώστε να ξεπεραστεί ο κατακερματισμός του πολιτικού πεδίου.
Το ζήτημα των ενοικίων βρίσκεται στον πυρήνα του κοινωνικού κράτους που οικοδόμησε μεταπολεμικά η σουηδική σοσιαλδημοκρατία. Όμως οι πολιτικές ενεργού αποθάρρυνσης της κερδοσκοπίας στη γη έρχονται πλέον αντιμέτωπες με την, εξαιρετικά περιορισμένη ως προς τη ζήτηση, προσφορά στέγης.
Η ειρωνεία του πράγματος όμως είναι ότι σε περίπτωση πρόωρων εκλογών οφειλόμενων στην πρόταση μομφής των Σουηδών Δημοκρατών η δημόσια συζήτηση θα κυριαρχηθεί από την δική τους προσφιλή θεματολογία, ήτοι τα θέματα της μετανάστευσης και της ασφάλειας, εκτοπίζοντας την ατζέντα της υπεράσπισης του σουηδικού μοντέλου πρόνοιας, σε μία συγκυρία κατά την οποία οι μεταπανδημικές προκλήσεις θα το υπονομεύουν όλο και περισσότερο.
