Το ΝΑΤΟ φτιάχτηκε, σύμφωνα με τον πρώτο γραμματέα του Λόρδο Ismay, προκειμένου να κρατά “τους Αμερικανούς μέσα, τους Ρώσους έξω και τους Γερμανούς κάτω”. Η εποχή Trump, στην οποία πλανώνται αμφιβολίες για το κατά πόσον οι Αμερικανοί επιθυμούν να παραμένουν “μέσα”, δίνει στους Γερμανούς τη δυνατότητα να εκφράζονται με τρόπο πραγματικά ασυνήθιστο.
Η Ευρώπη δεν μπορεί να στηρίζεται στους συμμάχους της στον ίδιο βαθμό με πριν. Αυτό είναι το συμπέρασμα στο οποίο κατέληξα τις τελευταίες ημέρες” δήλωσε την Κυριακή σε προεκλογική ομιλία της στο Μόναχο η Γερμανίδα καγκελάριος Angela Merkel. “Οι Ευρωπαίοι πρέπει πραγματικά να πάρουμε την τύχη μας στα χέρια μας – φυσικά ως φίλοι των ΗΠΑ, ως φίλοι της Βρετανίας και ως καλοί γείτονες άλλων χωρών, όπου αυτό είναι δυνατόν, ακόμη και της Ρωσίας” πρόσθεσε η καγκελάριος, μοιάζοντας να αποχαιρετά τη μεταπολεμική τάξη πραγμάτων.
Το ποιες ήταν οι εμπειρίες των “τελευταίων ημερών” που στερέωσαν αυτή την πεποίθηση της Angela Merkel δεν θέλει ρώτημα: ήταν η αλληλεπίδραση με τον Donald Trump αρχικά στο πλαίσιο της Ατλαντικής Συνόδου Κορυφής και κατόπιν στο πλαίσιο της Συνόδου της G7 στην Ταορμίνα.
Αρκεί και μόνο να αναλογισθεί κανείς ότι ο ένοικος του Λευκού Οίκου επανέφερε τις κατηγορίες ότι οι σύμμαχοι “χρωστούν τεράστια ποσά”, με το να μη συνεισφέρουν στην κοινή άμυνα το 2% του ΑΕΠ τους. Ή ότι απέφυγε να αναφερθεί στο άρθρο 5 του καταστατικού χάρτη της Ατλαντικής Συμμαχίας (την θεμελιώδη για την κοινή άμυνα διατύπωση ότι μία επίθεση έναντι ενός συμμάχου λογίζεται ως επίθεση έναντι όλων) ακόμη και τη στιγμή που έκανε τα αποκαλυπτήρια μνημείου για τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 – τη μοναδική στα χρονικά περίσταση στην οποία υπήρξε επίκληση του άρθρου 5.
Οι δε κατηγορίες Trump για τα εμπορικά πλεονάσματα της Γερμανίας ή η απροθυμία του να επαναβεβαιώσει τις δεσμεύσεις που προκύπτουν από τη Διεθνή Συμφωνία των Παρισίων για την Κλιματική Μεταβολή συμπληρώνουν την εικόνα όλο και πιο δυσαρμονικής διατλαντικής σχέσης. Ή ακριβέστερα, αμερικανο-γερμανικής σχέσης, διότι οι βολές Trump είναι εξαιρετικά στοχευμένες και άλλωστε αποτελούν εν πολλοίς τη συνέχιση, στο δικό του πιο ακατέργαστο στυλ, ενός παλαιού “κλεφτοπολέμου” είτε σε ό,τι αφορά τη συμβολή της Γερμανίας στην κοινή άμυνα είτε την οικονομική της διακυβέρνηση (πρβ. την ανακίνηση από τος αμερικανικές αρχές των υποθέσεων Siemens, Volkswagen, Deutsche Bank κτλ.).
Βεβαίως, η Angela Merkel δεν έμεινε αμέτοχη του επικοινωνιακού πολέμου. Μόνο τυχαίο δεν ήταν το γεγονός ότι λίγες ώρες προτού συναντηθεί με τον Donald Trump είχε προλάβει να υποδεχθεί στο Βερολίνο (όπου μετέβη για συνέδριο σχετικό με τα 500 χρόνια της Μεταρρύθμισης του Λούθηρου και έτυχε αντιμετώπισης ροκ σταρ) τον Barack Obama. Με άλλα λόγια, τον άνθρωπο που στην αποχαιρετιστήρια προεδρική περιοδεία του στην Ευρώπη της έδωσε το “δαχτυλίδι” της ηγεσίας της “φιλελεύθερης τάξης πραγμάτων”.
Η Angela Merkel φαίνεται πάντως ότι στο Μόναχο παρασύρθηκε από τον προεκλογικό ρητορικό της οίστρο – ή έστω από την κακή χημεία των συνδιαλλαγών της το προηγούμενο διάστημα με τον Trump. Ίσως για αυτό και ο εκπρόσωπός της Streffen Seibert να έσπευσε διορθωτικά τη Δευτέρα να υπενθυμίσει ότι η “καγκελάριος είναι άκρως ατλαντίστρια”. Η ίδια πάλι επανέλαβε για δεύτερη φορά την δήλωσή της (προσπαθώντας μάλλον να την αποδραματοποιήσει), υποστηρίζοντας ότι δεν είναι σωστό να συγκαλύπτει τις διαφορές με τις ΗΠΑ.
Οι διαφορές βέβαια είναι γνωστές και δεδομένες, ιδίως σε ό,τι αφορά τις εμπορικές σχέσεις ή την καταπολέμηση της κλιματικής μεταβολής. Όμως τα λεγόμενα της καγκελαρίου παραπέμπουν σε κάτι περισσότερο από αυτό: παραπέμπουν σε μία “γερμανική Ευρώπη” χωρίς προσχήματα.
Είναι δε χαρακτηριστικό ότι σε αντίστοιχο πνεύμα τοποθετούνται, δια στόματος των Martin Schulz και Sigmar Gabriel οι κυβερνητικοί της εταίροι (και αντίπαλοί της στις εκλογές του Σεπτεμβρίου) Σοσιαλδημοκράτες.
Μάλιστα, ο Γερμανός υπουργός Εξωτερικών υπέδειξε την καρδιά του ζητήματος, ήτοι την αντίφαση ανάμεσα στα εθνικά συμφέροντα των ΗΠΑ και τον ρόλο τους ως εγγυητή του διεθνούς συστήματος – καθώς και τον απονομιμοποιητικό των “κοινών αξιών” ρόλο που παίζει η τοποθέτηση από τον Trump της συμμαχικής σχέσης σε τελείως συναλλακτική βάση.
Η Γερμανίδα καγκελάριος πάντως εμφανίζεται να πιστεύει ότι η αποδυνάμωση της διατλαντικής σχέσης δίνει τη δυνατότητα ενδυνάμωσης της ευρωπαϊκής ενότητας. Αντίστοιχη άλλωστε υπήρξε η απάντηση της ιδίας και των λοιπών ηγετών της Ε.Ε. στην επιλογή της Βρετανίας να προτιμήσει την έξοδο. Ωστόσο, η αισιόδοξη αυτή οπτική δεν στηρίζεται ούτε από την ιστορία ούτε απαραιτήτως από τις τρέχουσες προκλήσεις.
Η ευρωπαϊκή ενοποίηση υπήρξε ένα εγχείρημα που από την πρώτη στιγμή ενθαρρύνθηκε από τις ΗΠΑ και παρακολούθησε τις διαδοχικές διευρύνσεις του ΝΑΤΟ. Είναι δε πολύ αμφίβολο αν τυχόν απόσυρση του αμερικανικού ενδιαφέροντος από τα ευρωπαϊκά πράγματα θα διευκολύνει την επίλυση των διαφωνιών που ανακύπτουν μεταξύ των εταίρων. Θα είναι λ.χ. απλούστερη ή δυσκολότερη η διαμόρφωση μιας κοινής ευρωπαϊκής γραμμής ως προς την συνέχιση των κυρώσεων έναντι της Ρωσίας; Θα είναι περισσότερο ή λιγότερο συνεργάσιμες κυβερνήσεις δύστροπες και ιδεολογικά αποκλίνουσες, όπως η ουγγρική και η πολωνικής Θα χαμηλώσει ή θα ανέβει ο πήχης των πολιτικο-οικονομικών ανταλλαγμάτων που διεκδικεί η Γαλλία από το Βερολίνο, όταν θα αποτελεί την κυριότερη δύναμη στρατιωτικής προστασίας της ηπειρωτικής Ευρώπης;
Επιπλέον, οι γερμανικές φιλοδοξίες σκοντάφτουν σε ιδεολογικές αντιφάσεις. Πώς θα προβάλλει πειστικά η Γερμανία ως υπερασπιστής της “φιλελεύθερης τάξης πραγμάτων” όταν οι κατηγορίες που δέχεται, όχι αβάσιμα, από τον Trump αφορούν τη συσσώρευση αθέμιτων εμπορικών πλεονεκτημάτων εις βάρος του διεθνούς συστήματος; Και πώς το Βερολίνο θα προβάλλει ως πόλος συσπείρωσης των Ευρωπαίων έναντι του Trump, όταν ο ένοικος του Λευκού Οίκου δίνει φωνή σε πολλές από τις δικές τους αιτιάσεις για τους ασφυκτικούς συσχετισμούς στην “γερμανική Ευρώπη”;
Εκτός και αν η ρητορική Merkel δεν είναι παρά προετοιμασία (και σύμπραξη) για έναν πρόωρο τερματισμό της προεδρίας Trump – προσπάθεια επί της οποίας ο Obama γνωρίζει πολλά…
*Πηγή: Capital.gr
