Η Ελλάδα δεν είναι η μόνη χώρα που συνεχίζει να θέτει και να ζητά πολεμικές επανορθώσεις από τη Γερμανία για τα δεινά του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. 73 χρόνια μετά το τέλος του ολέθρου και οι Πολωνοί αξιώνουν αποζημιώσεις. Μάλιστα ο βουλευτής του κυβερνώντος κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (PiS) Μούλαρτσικ υπολόγισε το ύψος των καταστροφών και απωλειών που προκάλεσαν οι ναζί στην Πολωνία στα 850 δισ. δολάρια (685 δισ. ευρώ).
Σύμφωνα με τον συντηρητικό πολιτικό, οι νέες αυτές εκτιμήσεις στηρίζονται σε υπολογισμούς της πολωνικής Υπηρεσίας Πολεμικών Ζημιών από το 1947, οι οποίοι και επικαιροποιήθηκαν. «Μιλάμε για τεράστια, αλλά δικαιολογημένα ποσά αποζημίωσης για εγκλήματα πολέμου, κατεστραμμένες πόλεις και χωριά και το χαμένο δημογραφικό δυναμικό της χώρας μας», είπε ο Μούλαρτσικ στον πολωνικό σταθμό PolsatNews. Ο ίδιος ηγείται από τον περασμένο Σεπτέμβριο κοινοβουλευτικής επιτροπής που έχει αναλάβει το έργο επαναπροσδιορισμού των ζημιών που προκάλεσε ο πόλεμος προκειμένου να τροφοδοτήσει τους συναδέλφους του με νέα επιχειρήματα σε περίπτωση διαπραγματεύσεων.
Το 1989, μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, Γερμανία και Πολωνία είχαν δρομολογήσει μια διαδικασία συμφιλίωσης και κατανόησης. Πολιτικοί και στις δυο χώρες προσπαθούσαν να διαχωρίσουν την τρέχουσα πολιτική επικαιρότητα από το παρελθόν, χωρίς όμως να αποσιωπούν τα ναζιστικά εγκλήματα.
Η Πολωνία έχει λάβει 1,6 δισ.
Στη βάση διαφόρων συμφωνιών, από το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου η Γερμανία έχει καταβάλει στην Πολωνία επανορθώσεις ύψους 1,6 δις ευρώ. Οι αξιώσεις για την καταβολή περαιτέρω επανορθώσεων ήρθαν στο προσκήνιο για πρώτη φορά το 2005 όταν ανέλαβε το PiS. Εντούτοις, αρχικά δεν υπήρξε συνέχεια καθώς λίγο αργότερα το εθνολαϊκιστικό στρατόπεδο αναγκάστηκε να παραδώσει την εξουσία. Το περασμένο καλοκαίρι όμως ο αρχηγός του κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης επανέφερε το θέμα στην ημερήσια διάταξη, κάνοντας λόγο για «τεράστιες απώλειες» και προαναγγέλλοντας μια «ιστορική αντεπίθεση». «Η Πολωνία δεν παραιτήθηκε ποτέ από τις αξιώσεις της. Όποιος το πιστεύει αυτό πλανάται πλάνην οικτράν», όπως είπε.
Η γερμανική κυβέρνηση απέρριψε τα πολωνικά επιχειρήματα. Όπως είχε τονίσει η αναπληρώτρια κυβερνητική εκπρόσωπος Ντέμερ, η Γερμανία αναλαμβάνει την πολιτική, ηθική και πολιτική ιστορική της ευθύνη, ωστόσο το ζήτημα των επανορθώσεων έχει κλείσει πολιτικά και νομικά. Η επιστημονική υπηρεσία της γερμανικής Βουλής είχε στηρίξει τα επιχειρήματα της κυβέρνησης, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι με την υπογραφή της «Συνθήκης 2 + 4» που υπεγράφη στις 12 Σεπτεμβρίου του 1990 έχασαν την ισχύ τους όλες οι αξιώσεις που απορρέουν από τα γερμανικά εγκλήματα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Κατά τη γερμανική ανάγνωση, η συμφωνία του ’90 «διευθετεί τελεσίδικα το θέμα των επανορθώσεων». Πέραν αυτού, όπως διατείνεται το Βερολίνο, η Πολωνία είχε υπογράψει ήδη δήλωση παραίτησης το 1953.
Η Βαρσοβία δεν φάνηκε όμως να πτοείται από τη γερμανική άρνηση. Εμπειρογνώμονες του πολωνικού κοινοβουλίου έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι το θέμα παραμένει ανοιχτό, τόσο πολιτικά όσο και νομικά. Οι ειδικοί αμφισβητούν τη νομιμότητα της τότε πολωνικής κυβέρνησης, υποστηρίζοντας ότι ούσα στην σοβιετική ζώνη επιρροής εκτελούσε απλώς διαταγές της Μόσχας χωρίς να λαμβάνει υπόψη τα συμφέροντα της χώρας.
Εσωπολιτικά κίνητρα;
«Οι Πολωνοί έχουν λάβει μόλις το 1% από αυτά που έχουν λάβει οι πολίτες χωρών της Δύσης ή το Ισραήλ» και αυτό παρότι «είχαμε τις μεγαλύτερες απώλειες», είχε δηλώσει ο πολωνός πρωθυπουργός Μοραβιέτσκι στο Spiegel. Στα μέσα Ιανουαρίου όμως ο νέος υπουργός Εξωτερικών επιχείρησε να κατεβάσει τους τόνους. Κατά την πρώτη επίσημη επίσκεψή του στο Βερολίνο επισήμανε ότι η συζήτηση πρέπει να συνεχιστεί, ωστόσο δεν πρέπει να επηρεάσει τις σχέσεις των δυο κυβερνήσεων. Πράγματι, μέχρι στιγμής η πολωνική κυβέρνηση δεν έχει καταθέσει επισήμως οποιοδήποτε αίτημα προς το Βερολίνο.
Κανείς δεν αμφισβητεί σήμερα τις ανομολόγητες απώλειες και καταστροφές που βίωσε η Πολωνία κατά τη διάρκεια του ολέθριου Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Κατά τη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής έχασαν η ζωή τους περίπου 6 εκατομμύρια Πολωνοί, αριθμός που αντιστοιχούσε στο ένα έκτο του συνολικού πληθυσμού. Η πρωτεύουσα Βαρσοβία είχε σχεδόν ισοπεδωθεί και μεγάλα τμήματα της χώρας είχαν καταστραφεί και λεηλατηθεί.
Γερμανοί αναλυτές ωστόσο εικάζουν ότι πίσω από τη νέα αυτή στρατηγική του PiS κρύβονται περισσότερο εσωπολιτικοί λόγοι. «Στην πραγματικότητα το θέμα δεν είναι τα αδιαμφισβήτητα εγκλήματα της Βέρμαχτ και των SS στην Πολωνία», επισημαίνει ο δημοσιογράφος της Die Welt Φέλιξ Κέλερχοφ. «Το ζητούμενο είναι περισσότερο να προκληθούν αντιγερμανικά αισθήματα, γι΄ αυτό και αυτός ο υπερβολικός αριθμός (σσ. 685 δις)». O Μίχαελ Τούμαν, που αρθρογραφεί στην Die Zeit, συμφωνεί με αυτή την ανάγνωση, εκτιμώντας ότι «το PiS χρησιμοποιεί το θέμα εν είδει εκδίκησης κάθε φορά που επιπλήττεται από Βρυξέλλες και Βερολίνο για τις αυταρχικές δομικές μεταρρυθμίσεις».
Στο ερώτημα γιατί δεν αξιώνει επανορθώσεις και από τη Ρωσία, ο Μούλαρτσικ απαντά με αφοπλιστική ειλικρίνεια ότι είναι «πιο ρεαλιστικό» να πληρώσει η Γερμανία. Η Ρωσία, όπως λέει, είναι μια χώρα που δεν σέβεται, αλλά παραβιάζει το διεθνές δίκαιο. Ο ίδιος σκοπεύει να επισκεφθεί το προσεχές διάστημα το Βερολίνο για να μεταπείσει τους γερμανούς βουλευτές για τις γερμανικές ευθύνες.