Στην ανακοίνωση του υπουργείου Εξωτερικών σχετικά με την απελευθέρωση των δύο Ελλήνων στρατιωτικών, όπως και στο προσωπικό tweet του Νίκου Κοτζιά απουσιάζει οποιαδήποτε αιχμή προς την τουρκική πλευρά, πέρα από την αναφορά στο ότι η κράτηση των Α. Μητρετώδη και Δ. Κούκλατζη, που διήρκεσε πέντε ολόκληρους μήνες, υπήρξε “αδικαιολόγητη”.
Αντιθέτως, η θετική αυτή εξέλιξη αποκαλείται “νίκη της διπλωματίας”, χαρακτηρισμός ο οποίος αποτελεί βεβαίως έναν έμμεσο τρόπο να πιστωθεί η αιφνιδιαστική απελευθέρωση των δύο στρατιωτικών (που πάντως φέρεται να εξέπληξε την Αθήνα) στις προσπάθειες της κυβέρνησης, συνιστά όμως και μια ευρύτερη τοποθέτηση για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις.
Το μήνυμα αυτό γίνεται περισσότερο σαφές στις περί ενίσχυσης της φιλίας των δύο λαών αναφορές του αντίστοιχου μηνύματος του πρωθυπουργού – ο οποίος, δεν πρέπει να λησμονείται, πιέστηκε προσωπικά, στον βαθμό που ο Ταγίπ Ερντογάν δημοσίως συνέδεε το προηγούμενο διάστημα το θέμα των δύο στρατιωτικών με την “αθέτηση” των υποσχέσεων που υποστηρίζει ότι του έδωσε ο Αλέξης Τσίπρας για έκδοση των οκτώ εκζητούμενων Τούρκων αξιωματικών που έχουν καταφύγει στην Ελλάδα.
Προφανώς, η στιγμή κατά την οποία οι επί πέντε μήνες έγκλειστοι στις φυλακές της Αδριανούπολης δεν είχαν ακόμη επιβιβαστεί στο αεροσκάφος της επιστροφής στα πάτρια, δεν ήταν η καταλληλότερη για την εκτόξευση μομφών προς την Τουρκία. Ήταν αντίθετα η ώρα της θετικής ανταπόκρισης σε μια χειρονομία καλής θέλησης.
Όμως η αιφνίδια μεταστροφή των τουρκικών αρχών χρειάζεται να ερμηνευθεί. Και η στάση της Αθήνας δείχνει ότι η δική της ερμηνεία αναγνωρίζει ένα “μήνυμα” της Άγκυρας.
Δεν χωρά συζήτηση ότι η απελευθέρωση των δύο Ελλήνων στρατιωτικών σχετίζεται με την τουρκο-αμερικανική αντιπαράθεση, με αφορμή την τύχη του κρατούμενου στη Σμύρνη ευαγγελικού πάστορα Άντριου Μπράνσον, η οποία επέδρασε καταλυτικά για την ανάδειξη των αδυναμιών της τουρκικής οικονομίας.
Είναι αυτή η συγκυρία η οποία υποχρέωσε την “ανεξάρτητη” τουρκική δικαιοσύνη να δει με περισσότερο θετικό μάτι την υπόθεση των δύο στρατιωτικών, όταν οι εκκλήσεις προς τον Ταγίπ Ερντογάν από τους κοινοτικούς ιθύνοντες στην σύνοδο Ε.Ε.-Τουρκίας στη Βάρνα και από τον Έλληνα πρωθυπουργό στο περιθώριο της πρόσφατης Ατλαντικής Συνόδου, καθώς και οι παρασκηνιακές πιέσεις από αρκετές ξένες πρωτεύουσες, έμοιαζε, χωρίς να αποκρούονται, να πέφτουν πάντως μέχρι τώρα σε κλειστά αυτιά.
Ενδεχομένως η απελευθέρωση των δύο να συνιστά προσπάθεια να πλαισιωθεί καταλλήλως, ώστε να καταστεί περισσότερο εύπεπτη στο εσωτερικό της Τουρκίας, τυχόν επικείμενη υποχώρηση στο ζήτημα του πάστορα Μπράνσον. Πιθανότερο, ωστόσο, είναι το σενάριο (όπως καταδεικνύει και η σημερινή νέα απόρριψη της αίτησης αποφυλάκισης του Μπράνσον) να επιδιώκει ο Ερντογάν, ενόψει περαιτέρω σκλήρυνσης της τουρκοαμερικανικής αντιπαράθεσης, να “ξεφορτώσει το καλάθι” από ζητήματα που θεωρεί δευτερεύοντα.
Τα ελληνοτουρκικά (με τη στενή έννοια, καθώς οι εξελίξεις στην ανατολική Μεσόγειο αποτελούν διαφορετική υπόθεση) δεν βρίσκονται ψηλά στις ιεραρχήσεις του Τούρκου ηγέτη κατά την παρούσα φάση. Άλλωστε από την προεκλογική περίοδο στη γείτονα, ο Ερντογάν εμφανίζεται να ομνύει στην ελληνοτουρκική φιλία. Και αν εξαιρέσει κανείς αντιδράσεις των υπουργείων Άμυνας και Εξωτερικών, που προκλήθηκαν κυρίως από δηλώσεις της ελληνικής πλευράς (βλ. Πάνο Καμμένο) οι τόνοι της τουρκικής ρητορικής είναι χαμηλοί.
Η προσπάθεια περιορισμού των “μετώπων” την ώρα της μεγάλης μάχης, συνοδεύεται από τα ανοίγματα προς την πλευρά της Ε.Ε., που με πρωτεργάτη τη Γερμανία (όπως δείχνει και η επικείμενη επίσκεψη Ερντογάν στο Βερολίνο), διαφοροποιείται από την αμερικανική αυστηρότητα και εκπέμπει “φιλικούς θορύβους” προς την Τουρκία, αν μη τι άλλο για το φόβο που γεννά τυχόν αποσταθεροποίηση της γείτονος ως προς την οικονομία και το μεταναστευτικό. Όμως, για την αξιοποίηση αυτής της προδιάθεσης ο Τούρκος ηγέτης θα πρέπει να απαλλαγεί από την κατηγορία ότι ασκεί “πολιτική ομήρων”, με θύματα Ευρωπαίους πολίτες.
Θα πρέπει επιπλέον να αναφερθεί ότι στην δημόσια συζήτηση της Τουρκίας συχνά εμφανίζονται αναφορές σε σενάρια “αξιοποίησης” της Ελλάδας από τον αμερικανικό παράγοντα για την κλιμάκωση των πιέσεων προς την Άγκυρα μέσω τυχοδιωκτισμών στα ελληνοτουρκικά. Οι φόβοι αυτοί θα μπορούσαν βέβαια να χαρακτηρισθούν παρανοϊκοί. Αλλά, κατά το γνωστό ευφυολόγημα, ακόμη και οι παρανοϊκοί έχουν πραγματικούς εχθρούς…
