Η πολιτική χειραφέτηση των Ισραηλιτών (Εβραίων, Ιουδαίων) έγινε με μεγάλη καθυστέρηση στα περισσότερα ευρωπαϊκά κράτη, ακόμη και στην πατρίδα του σύγχρονου κοινοβουλευτισμού, την Μεγάλη Βρετανία.
Στο Βέλγιο το 1831, στην Ολλανδία το 1848, στην Δανία το 1849, στη Μεγάλη Βρετανία το 1858, στην Αυστρο-ουγγρική αυτοκρατορία το 1866, 1867, 1868, στην Ιταλία το 1870, στην Σουηδία το 1870, στην ενιαία Γερμανική Αυτοκρατορία το 1871 (παλαιότερα είχαν δοθεί σε κάποια μεμονωμένα γερμανικά κράτη ίσα πολιτικά δικαιώματα στους “Ιουδαίους-Juden”), στην Ελβετία το 1874, στην Νορβηγία το 1891, ενώ στην Πορτογαλία, μόλις, το 1910!
Στις χώρες της ανατολικής Ευρώπης (Πολωνία, Ρωσία), όπου υπήρχαν συμπαγείς ισραηλιτικοί πληθυσμοί οι συνθήκες ήταν ακόμη χειρότερες. Στην Ρωσία απαγορεύονταν να ασχολούνται με την γεωργία και είχαν πολύ περιορισμένα δικαιώματα πρόσβασης στην εκπαίδευση. Η Οκτωβριανή Επανάσταση έδωσε ίσα δικαιώματα στους Ισραηλίτες και ακολούθησαν και άλλες χώρες της περιοχής.
Στην Οθωμανική Επικράτεια, με εξαίρεση την Ρουμανία, ίσχυε η ανεκτικότητα του Ισλάμ απέναντι στις θρησκείες της Αποκαλύψεως. Οι Ισραηλίτες ζούσαν σε αυτό το καθεστώς ανεκτικότητας του σουλτανικού χαλιφάτου. Δεν είναι τυχαίο, ούτε ότι ο πρώτος διωγμός και το πρώτο κύμα προσφύγων στον σύγχρονο κόσμο παρατηρείται στην δυτική Ευρώπη και αφορά τους εκδιωχθέντες Ισραηλίτες της Ισπανίας, το 1492. Ούτε ότι αυτοί κατέφυγαν στην συντριπτική πλειονότητα τους στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Από αυτούς πάλι οι περισσότεροι κατέληξαν στην Θεσσαλονίκη.
Τρεις επαναστάσεις έδωσαν αμέσως πλήρη πολιτικά δικαιώματα στους Ισραηλίτες και μια με καθυστέρηση μερικών ετών για τους δικούς της ιδιαίτερους λόγους: η Αμερικανική Επανάσταση παραχώρησε ίσα δικαιώματα στους πολίτες της ισραηλιτικού θρησκεύματος το 1776. Ακολούθησε το 1791 η Γαλλική Επανάσταση, ενώ στον 20ο αιώνα η Ρωσική Οκτωβριανή Επανάσταση κατέστησε τους Ισραηλίτες ισότιμους με τους υπόλοιπους πολίτες του νέου σοβιετικού κράτους. Η τρίτη επανάσταση η οποία εκχώρησε ίσα δικαιώματα στους Ισραηλίτες ήταν η Ελληνική Επανάσταση του 1821, αλλά με μια καθυστέρηση ετών, εξαιτίας των ιδιαιτεροτήτων της. Το ελληνικό κράτος παραχώρησε ίσα δικαιώματα στους Ισραηλίτες υπηκόους του το 1831. Η Ελλάδα είναι με σημαντική χρονική απόσταση η τρίτη ευρωατλαντική χώρα που διασφάλισε την ισονομία και ισοπολιτεία στους Ισραηλίτες υπηκόους της. Αυτό δυνάμεθα να το αποδώσουμε κατά πρώτον στα ιδεολογικά στοιχεία της Ελληνικής Επαναστάσεως, τα οποία παρέμεναν ισχυρά για χρόνια και καθόριζαν σημαντικές πτυχές του δημοσίου βίου στο νεοσύστατο κράτος, καθώς και στην οθωμανική παράδοση της ανοχής, την οποία γνώριζαν και οι χριστιανοί Ρωμιοί.
Τα δύο αυτά στοιχεία, ίσως και να εξηγούν την μειωμένη επιρροή του πολιτικού αντισημιτισμού στον Ελλαδικό χώρο, ο οποίος εμφανίστηκε ως θύραθεν ιδεολογικοπολιτικό φαινόμενο (ενδιαφέρον έχει και το γεγονός ότι ο βασικότερος αντισημιτικός διωγμός σε ελληνικό χώρο, πριν τα γεγονότα του Κάμπελ στην Θεσσαλονίκη, συντελείται σε μια περιοχή, η οποία δεν γνώρισε την οθωμανική κυριαρχία, την Κέρκυρα).
Το σημείωμα αυτό προειδοποιεί όλους εκείνους/ες, οι οποίοι σε μια επίδειξη όψιμης “δυτικοτροπίας”, προσπαθούν να εμφυσήσουν μια νοοτροπία ηττοπάθειας και χαμηλής αυτοεκτίμησης στον ελληνικό λαό, εργαλειοποιώντας ακόμη και το ζήτημα του Ολοκαυτώματος (και γενικώς το φαινόμενο του αντισημιτισμού) στο πλαίσιο μιας προσπάθειας να επιβληθεί στον ελληνικό λαό ένας πολιτικός πολιτισμός μνήμης, η οποία προσκρούει στην διαχρονική ιστορική πραγματικότητα σε αυτόν τον τόπο. Ο ελληνικός λαός υπήρξε θύμα και όχι θύτης, όπως παρουσιάζεται οψίμως σε διάφορα “φιλοσημιτικά” πονήματα –ποτέ από την ισραηλιτική και όχι πάντοτε από ελληνικής πλευράς – στη δημόσια συζήτηση με διάφορα προσχήματα. Ίσως να μην γνωρίζουμε επακριβώς το μέγεθος και το είδος των ευθυνών που μας αναλογούν (αν μας αναλογούν), αλλά δεν χρειαζόμαστε έξωθεν “ηθική και πολιτική διαπαιδαγώγηση”.
Διότι ο ελληνικός λαός υπήρξε θύμα και όχι θύτης: Δίστομο, Κάνδανος, Χορτιάτης, Καλάβρυτα, Κομμένο, Λυγκιάδες, Κλεισούρα… – μόνο εγκάθετοι και πολιτικώς ηλίθιοι προσπαθούν υπό το πρόσχημα της “αντι-αντισημιτικής” πρόθεσής τους να συμψηφίσουν διάφορα (ο αγοραίος φιλοσημιτισμός είναι τοξική μορφή αντισημιτισμού: δεν χρειαζόταν το παράδειγμα του αντιπροέδρου της “Νέας Δημοκρατίας” για να το διαπιστώσουμε).
Εισερχόμαστε σε ιστορικώς επικίνδυνες ατραπούς και πρέπει να σταθμίζουμε κάθε πτυχή του δημόσιου λόγου μας…
*Ο Όμηρος Ταχμαζίδης είναι μέλος του Ε.Γ. της «Σοσιαλιστικής Προοπτικής» και της Δημοτικής Κίνησης Θεσσαλονίκης “Υψίπολις”
