Άρθρο για την ειδική έκδοση «Magnesia News»με τίτλο:
«Στόχοι-προοπτικές-προτάσεις για την ανάπτυξη της οικονομίας το 2022»
1.Μετάλλαξη του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος
Η οικονομία τού μετα-πανδημικού καπιταλισμού θα κινηθεί σε νέες αρχές και
βάσεις με κυρίαρχο στοιχείο την ευελιξία και τη μεταβλητότητα στους στόχους, αφού η
αβεβαιότητα και ο φόβος των κοινωνιών, για όσα πέρασαν στη διάρκεια της
υγειονομικής κρίσης και για τα άγνωστα που επέρχονται στο μέλλον, διαχέουν και
παγιώνουν την αίσθηση του απρόβλεπτου και του άγνωστου.
Ο απόλυτος υπερ-καπιταλισμός τής εδραίας αυτοπεποίθησης και
παν-κυριαρχίας, που οικοδομήθηκε μετά την ηχηρή (από ενδογενή αίτια) πτώση τού
υπαρκτού σοσιαλισμού, αντικαθίσταται σταδιακώς από την -«εμβολιασμένη» με τα
αντισώματα τού απρόβλεπτου και «πεπερασμένου» συστήματος και του
βραχυπρόθεσμου των επιλογών και επιδιώξεων- κοντόφθαλμη και περιστασιακή
οικονομική δραστηριότητα («fear economy»).
Αυτή η νέα απρογραμμάτιστη μετάλλαξη τού παγκόσμιου συστήματος θα
καθορίζει εφεξής τις αρχές και τους κανόνες τής παγκόσμιας-περιφερειακής-εθνικής
οικονομίας για το ορατό μέλλον. Ευνόητο τυγχάνει ότι το νομαδικό κεφάλαιο θα
κυριαρχήσει έναντι των σταθερών και μακροπρόθεσμων επενδύσεων γιατί, από τη
φύση του, κινείται σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα και μετά τις κερδοσκοπικές του
επενδύσεις αποχωρεί εγκαίρως από τις εστίες μεταβλητότητας και κινδύνων.
2.Οικονομία τού φόβου-Κοινωνία τής γενικευμένης επιτήρησης
Η «οικονομία τού φόβου» θα εγκαθιδρύσει την «κοινωνία τής γενικευμένης
επιτήρησης» (βλ. Σοσάνα Ζούμποφ «Η εποχή τού κατασκοπευτικού καπιταλισμού»,
Εκδόσεις Καστανιώτη, 2020).
Στα πλαίσια τής οικονομίας και κάθε δημόσιας (πρωτίστως) δραστηριότητας, –
βοηθούσης και της μή ελέγξιμης (ακόμη και από τους μηχανισμούς τού πιο προηγμένου ή συγκεντρωτικού κράτους) δράσης των τεχνολογικών κολοσσών που βρίσκονται
πάντα πολύ πιο μπροστά στις μεθόδους επιτήρησης των κοινωνιών και των πολιτών-,
ο φόβος για το τι επιφυλάσσει το μέλλον θα επικαθορίσει σε πολύ στενότερο ορίζοντα
και τις δραστηριότητες των μεμονωμένων ατόμων. Το σύστημα τού γενικευμένου
ελέγχου (παρακολούθησης) των κοινωνιών και των πολιτών σε όλες τις εκδηλώσεις
τους (προσωπικές, οικονομικές, εκπαιδευτικές, τραπεζικές, πολιτικές, πολιτιστικές
κ.λ.π.) θα γίνει ανεκτό από τις κατ’ιδίαν συνταγματικές τάξεις στο όνομα τής
προστασίας τής δημόσιας υγείας και ασφάλειας. Η ανίχνευση των πολιτιστικών,
κοσμοθεωρητικών και ψυχολογικών αναζητήσεων και αναγκών τού ανθρώπου, με τις
διάφορες ασύλληπτες μεθόδους τής τεχνητής νοημοσύνης και συμπεριφορικής, θα
αποτελέσει το νέο επενδυτικό πεδίο των εταιριών τού είδους και θα δημιουργεί την
ψευδαίσθηση των ιδιαίτερων προσωποπαγών προτάσεων, ενώ στην ουσία θα
πρόκειται για ποδηγέτηση και πνευματική ομηρία.
Επομένως, είναι πολύ πιθανό να αναδυθεί σύντομα μια κοινωνία διαρκούς
ακύρωσης των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων, όπως αυτά κατοχυρώνονται –
έστω και ατελώς- στα παραδοσιακά Συντάγματα τής ύστερης νεωτερικότητας, που -εν
τω μεταξύ- έχουν δεχθεί σοβαρά πλήγματα, από 30ετίας και πλέον, με την επικράτηση
της νεοφιλελεύθερης φρενίτιδας… Σιγά-σιγά δημιουργείται ο «μετα-Άνθρωπος» τής
επιμερισμένης συνείδησης, της ανασφάλειας, της εξειδίκευσης και της υποταγής,
επιρρεπής στην ετερονομία και τον ετεροπροσδιορισμό.
3.Η νέα στρατηγική του σοκ: Πειθάρχηση πολιτών-Εκπειθάρχηση εργατικού δυναμικού
Αυτή η οικονομία τού φόβου και της γενικευμένης επιτήρησης θα στηρίζεται
στη διαρκή και συστηματική πειθάρχηση των πολιτών αλλά και στην ταχεία
«εκπειθάρχηση» τού εργατικού δυναμικού (είτε παραδοσιακού είτε τηλεργαζόμενου ή
ψηφιακού) από τους μέχρι σήμερα γνωστούς κανόνες τής συνάρτησης Εργασιακού-
Ασφαλιστικού και τού Κοινωνικού Κράτους Δικαίου. Οι κοινωνικές οργανώσεις, οι
συλλογικές κοινωνικές και πολιτικές εκφράσεις των πολιτών, θα ατονήσουν εν πολλοίς
και προϊόντος τού χρόνου θα αδρανοποιούνται.
Η νέα «στρατηγική τού σοκ» θα καταλάβει όλες τις εκφάνσεις τής κοινωνικής,
πολιτικής και πολιτισμικής οργάνωσης και δράσης. Η ένταση και η έκταση που θα
λάβει, θα εξαρτηθεί από την πορεία τής παγκοσμιοποίησης που ενώ σήμερα
χαρακτηρίζεται από ασταθή κυβερνησιμότητα, στο μέλλον θα γίνει ακυβέρνητη, πολύ περισσότερο που και πριν την πανδημία είχαμε εισέλθει στην περίοδο των «χαοτικών
αβεβαιοτήτων» κατά τον Ιμμάνουελ Βαλλερστάιν.
Η γενικευμένη έκταση τού περιστασιακού καπιταλισμού τής αλλεπάλληλης
σειράς των Συμφώνων μελλοντικής εκπλήρωσης, που ήδη προξένησε την κρίση του
2008-2009, δημιουργεί νέες απίθανες διαφυγές και ιδιοποιήσεις τού πλούτου των λαών.
Και ασφαλώς δεν μπορεί να περιοριστεί με την αόριστη και διόλου επιτακτική δέσμευση
των G-20 για την επιβολή φόρου μέχρι 15% σε όλες τις πολυεθνικές τού κόσμου. Πολύ
περισσότερο που είναι στη φύση τού συστήματος να εφευρίσκει νέους τρόπους
διαφύλαξης τού πλούτου και να καθιστά την Πολιτική Λειτουργία υπηρετική τής
Οικονομικής (π.χ. η ανεμπόδιστη δράση των δεκάδων χιλιάδων lobbies που ενδημούν
στις Βρυξέλλες και τις άλλες πρωτεύουσες των κοινοτικών οργάνων και μετέχουν, αν
δεν υπαγορεύουν, στο περιεχόμενο κρίσιμων οικονομικών αποφάσεων).
4.Οι κοινωνίες μπροστά σε έναν μετα-νεωτερικό μεσαίωνα;
Οι κοινωνίες και οι πολίτες καλούνται να επιβιώσουν με αβέβαια και ασφαλώς
λιγότερα εισοδήματα, πολύ περισσότερο που θα πληρώσουν και το κόστος
αντιμετώπισης τής πανδημίας.
Απτό παράδειγμα είναι τα διανεμόμενα στους πολίτες τής ΕΕ δωρεάν (εκ
πρώτης όψεως) εμβόλια, τα οποία όμως πληρώνονται στις εταιρίες και τα
παγκοσμιοποιημένα ιδιωτικά ινστιτούτα και εργαστήρια από τον Κοινοτικό
Προϋπολογισμό, δηλαδή από τη συμμετοχή κάθε χώρας-μέλους στον σχηματισμό τού
κοινοτικού κεφαλαίου. Καμία όμως δεξαμενή δεν αποτόλμησε να αναλύσει στους
πολίτες αυτή την κοινοτική «φιλανθρωπία»…
Σ’αυτή τη νέα δύσκολη περίοδο που διανοίγεται, δεν υπάρχουν κοινωνικά και
θεσμικά «αντίβαρα» που θα προστατεύσουν τη Δημοκρατία και το Κοινωνικό Κράτος
Δικαίου. Στην ΕΕ δεν επιτρέπεται η εναλλακτική οργάνωση τής κοινωνίας και τής
οικονομίας ως αποτέλεσμα τής λαϊκής ετυμηγορίας. Άλλωστε, δεν υπάρχουν σήμερα
δυνάμεις, προγράμματα και προτάσεις αναστροφής τής ήδη δρομολογημένης πορείας.
Ακούστηκε μήπως από κανένα όργανο τής ΕΕ ότι πρέπει να ιδρυθούν νέα ή να
ενισχυθούν τα υπάρχοντα δημόσια ερευνητικά ινστιτούτα, ώστε η
εμπορευματοποιημένη σήμερα επιστήμη να επανέλθει στη δημόσια σφαίρα και υπό τον
έλεγχο των οργάνων τού δημοκρατικώς δρώντος λαού;;
Εξάλλου η χειραγώγηση των πληροφοριών, το φιλτράρισμα των ειδήσεων, η
«δολοφονία» χαρακτήρων, η περιθωριοποίηση των «απείθαρχων» τής νέας εποχής, θα
οδηγήσουν τον πολιτισμό σε έναν νέο μετα-νεωτερικό μεσαίωνα… Στη νέα αυτή περίοδο τού επιμερισμένου μετα-Ανθρώπου, δεν έχει θέση ο ουμανιστικός πολιτισμός που γεννάται από την αίσθηση του «καθ’ Όλου» και από τη βίωση τής κοινής μοίρας…
5.Ζητείται ελπίδα και διέξοδος στις νέες οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες
Σ’αυτές τις συνθήκες ζητείται ελπίδα και διέξοδος. Και η ΕΕ δεν φαίνεται να
διδάσκεται από τα νέα δεδομένα ώστε να δώσει έμφαση στις δημόσιες πολιτικές, το
Κοινωνικό Κράτος και στην ουσιαστική σύγκλιση των οικονομιών… Αντίθετα, υλοποιεί
με ταχύτητα την πολιτική των κεντρικών ζωνών και των περιφερειακών κύκλων.
Ειδικότερα για την οικονομία τής Ελλάδας, παρατηρούμε ότι επιταχύνονται οι
ρυθμοί υλοποίησης του γ’ γενικευμένου, ανακεφαλαιωτικού και μόνιμου Μνημονίου τής
προηγούμενης κυβέρνησης που, μεταξύ άλλων:
- αλλοτριώνει τον δημόσιο υλικό και άυλο πλούτο τής πατρίδας σε ξένα συμφέροντα,
- παραδίδει τις τράπεζες και μεγάλες παραγωγικές μονάδες σε ξένα funds τού
νομαδικού κεφαλαίου, - επιταχύνει την εκποίηση των οικονομικών μονάδων και των κατοικιών των μικρομεσαίων και
- ελαστικοποιεί με ραγδαίους ρυθμούς την αποδόμηση τής συνάρτησης Εργασιακού-Ασφαλιστικού.
Ομολογείται εξάλλου ότι το πρόγραμμα του λεγόμενου «Ταμείου Ανάκαμψης»,
κατά ένα μέγιστο μέρος, θα διοχετευτεί στα ξένα funds που διαθέτουν και το αναλογούν
μερίδιο τής ίδιας χρηματοδότησης, κάτι που θα οδηγήσει
●σε περαιτέρω αλλοτρίωση τής οικονομικής λειτουργίας,
●σε καταστροφή των μικρομεσαίων και
●σε κατάργηση
του μικρο-ιδιοκτητικού τρόπου παραγωγής που παρέδωσαν οι αιώνες και ο οποίος
αποτελεί την υλική, ψυχολογική και πολιτική βάση τής Δημοκρατίας, αφού μόνον ο
αυτόνομος (σχετικά) πολίτης έχει και ελεύθερο φρόνημα και κατά τεκμήριο δεν βρίσκεται στην ανάγκη να ποδηγετείται…
Υπ’αυτές τις συνθήκες, ζητείται ελπίδα και διέξοδος που θα ανατρέψουν τις
πολλές δουλείες τού γ’ Μνημονίου και θα θέσει τα θεμέλια μιας σχετικής θεσμικής και
οικονομικής αυτονομίας. Κι αν δεν την βλέπουμε σήμερα, οφείλουμε άμεσα να την
δημιουργήσουμε.
Αλέξης Π. Μητρόπουλος (Καθηγητής Παν/μίου, Πρόεδρος ΕΝΥΠΕΚΚ)
Δημήτρης Π. Μητρόπουλος (Νομικός)
