Στους κινδύνους που εγκυμονεί η συσσώρευση χρέους και ιδιαίτερα σε ένα παγκόσμιο περιβάλλον χαμηλής ανάπτυξης αναφέρεται για μία ακόμη φορά η Παγκόσμια Τράπεζα.
Κρούει ξανά τον κώδωνα του κινδύνου για το ενδεχόμενο μιας νέας γενικευμένης κρίσης χρέους, καθώς διαπιστώνει πως σε όλον τον κόσμο συσσωρεύεται χρέος με τον ταχύτερο ρυθμό των τελευταίων 50 ετών. Στην εξαμηνιαία έκθεσή της για τις προοπτικές της παγκόσμιας οικονομίας (GEP), αναβαθμίζει την πρόβλεψή της για την ανάπτυξή της το τρέχον έτος στο 2,5% ενώ η προηγούμενη πρόβλεψη μιλούσε για 2,4%. Προειδοποιεί, ωστόσο, πως είναι επισφαλής η ανάπτυξη και απειλείται από πολλούς κινδύνους.
Όπως επισημαίνει, έχουν υπάρξει τέσσερα διαφορετικά κύματα συσσώρευσης χρέους από τις αρχές της δεκαετίας του 1970 και συγκεκριμένα εκείνα των περιόδων 1970-1989, 1990-2001 και 2002-2009. Τονίζει, όμως, πως το τελευταίο κύμα, αυτό που άρχισε το 2010 και συνεχίζεται ακόμη, χαρακτηρίζεται από τη μεγαλύτερη, ταχύτερη αλλά και ευρύτερη αύξηση του χρέους.
Όπως υπογραμμίζει, σε αντίθεση με άλλες περιόδους συσσώρευσης χρέους, όπως εκείνη της κρίσης χρέους της Λατινικής Αμερικής τη δεκαετία του 1980, αυτή τη φορά η αύξηση του χρέους είναι γενικευμένη. Εκφράζει, ωστόσο, ιδιαίτερη ανησυχία για τις αναπτυσσόμενες οικονομίες και τις αναδυόμενες αγορές των οποίων το χρέος έχει αυξηθεί δυσανάλογα.
Η Παγκόσμια Τράπεζα τονίζει πως το 2018 το παγκόσμιο χρέος ως άθροισμα δημοσίου και ιδιωτικού όλων των οικονομιών σημείωσε ρεκόρ, φτάνοντας στο 230% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Καλεί κυβερνήσεις και κεντρικές τράπεζες να αντιληφθούν πως η πολιτική των χαμηλών επιτοκίων δεν επαρκεί για να αντιμετωπίσει μια εκτεταμένη χρηματοπιστωτική κρίση.
Επισημαίνει πως τα ιστορικά χαμηλά επιτόκια διευκολύνουν κυβερνήσεις και επιχειρήσεις στην αποπληρωμή των χρεών τους χωρίς, όμως, να αποκλείει μια νέα χρηματοπιστωτική κρίση. «Τα χαμηλά επιτόκια προσφέρουν μόνον μερική προστασία έναντι ενδεχόμενης χρηματοπιστωτικής κρίσης» τόνισε κατά την παρουσίαση της έκθεσης ο Αϊχάν Κόζε, στέλεχος της Παγκόσμιας Τράπεζας, ο οποίος επικαλούμενος όσα έχουν συμβεί στο παρελθόν υπενθύμισε ότι συνήθως τα κύματα συσσώρευσης χρέους συνήθως καταλήγουν σε δυσάρεστο τέλος.
Αναφερόμενη στο λεγόμενο «τέταρτο κύμα» παγκόσμιου χρέους, η Παγκόσμια Τράπεζα υπογραμμίζει πως παρουσιάζει πολλά κοινά με τα προηγούμενα τρία: ένα μεταβαλλόμενο παγκόσμια χρηματοπιστωτικό τοπίο, πολλά σημεία αδυναμίας σε πολλές οικονομίες αλλά και πιθανώς την αναποτελεσματική χρήση όσων κεφαλαίων δανείζονται οι χώρες.
Συνιστά, έτσι, στις κυβερνήσεις ένα μείγμα πολιτικών με τις οποίες μπορούν να περιορίσουν τον κίνδυνο να εξελιχθεί σε νέα κρίση το τρέχον κύμα συσσώρευσης χρέους αλλά και να αμβλύνουν τις επιπτώσεις σε περίπτωση κρίσης. Τους συνιστά πρωτίστως μια συνετή διαχείριση του χρέους τους αλλά και διαφάνεια στη φύση του που θα μπορούσε να μειώσει το κόστος του δανεισμού.
Δεύτερον, τονίζει πως μια στιβαρή νομισματική και δημοσιονομική πολιτική και το κατάλληλο πλαίσιο που θα καθορίζει τη συναλλαγματική ισοτιμία των νομισμάτων μπορεί να διασφαλίσει τις αναπτυσσόμενες και αναδυόμενες οικονομίες.
Τρίτον, συνιστά ένα στιβαρό πλαίσιο ρυθμίσεων και εποπτείας του χρηματοπιστωτικού τομέα και τέταρτον, μια αποτελεσματική διαχείριση των οικονομικών με παράλληλη προώθηση πολιτικών που διασφαλίζουν πως αξιοποιείται με δημιουργικό τρόπο ο δανεισμός.
Πρόβλημα υπερχρέωσης
Η Παγκόσμια Τράπεζα εκφράζει ιδιαίτερη ανησυχία ειδικότερα για το άθροισμα χρέους αναδυόμενων αγορών και αναπτυσσόμενων οικονομιών. Όπως επισημαίνει έχει φτάσει στο ιστορικό ρεκόρ του 170% του ΑΕΠ των χωρών αυτών, καταγράφοντας αύξηση κατά 54 εκατοστιαίες μονάδες σε σύγκριση με το επίπεδο του 2010. Η Κίνα ευθύνεται για το μεγαλύτερο μέρος της αύξησης του χρέους εν μέρει εξαιτίας του μεγέθους της. Στο σύνολό τους, πάντως, οι αναπτυσσόμενες οικονομίες και οι αναδυόμενες αγορές παρουσιάζουν γενικότερα πρόβλημα υπερχρέωσης. Όπως προκύπτει από στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας, το 2018 περίπου το 80% των αναδυόμενων και αναπτυσσόμενων οικονομιών παρουσίαζε επίπεδα χρέους υψηλότερα από εκείνα του 2010.
Ως εκ τούτου, η Παγκόσμια Τράπεζα τις προειδοποιεί ότι «πλέουν σε επικίνδυνα νερά», καθώς το παρόν επεισόδιο συσσώρευσης χρέους συμπίπτει με μία δεκαετία διαψεύσεων των προσδοκιών για ανάπτυξη. Εφιστά ιδιαιτέρως την προσοχή των αναδυόμενων και αναπτυσσόμενων οικονομιών, καθώς «τα υψηλά επίπεδα χρέους εγκυμονούν ιδιαίτερους κινδύνους για τις χώρες αυτές εφόσον τις καθιστούν πιο ευάλωτες σε εξωτερικά πλήγματα». Τονίζει πως σε εποχές κρίσεων και οικονομικών δυσχερειών είναι πολύ πιο δύσκολη η μετακύλιση του υφιστάμενου χρέους. Προεξοφλεί, άλλωστε, πως «η ανάπτυξη στις αναδυόμενες αγορές και στις αναπτυσσόμενες οικονομίες θα παραμείνει σε χαμηλά επίπεδα» και καλεί τους ιθύνοντες που χαράσσουν πολιτική να προχωρήσουν σε διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που θα δώσουν ώθηση στην ανάπτυξη ώστε να διευκολυνθεί η μείωση της φτώχειας.