Πριν από δεκαπέντε χρόνια, όλα τα απόβλητα της πρωτεύουσας της Σλοβενίας μεταφέρονταν σε χώρους υγειονομικής ταφής, αλλά μέχρι το 2025 τουλάχιστον 75% των σκουπιδιών της θα ανακυκλώνονται. Πώς τα κατάφερε να κάνει αυτή τη στροφή;
Από τον καταπράσινο λόφο που στέκει λίγο έξω από τη Λιουμπλιάνα, μπορεί κανείς να δει όλη την πρωτεύουσα της Σλοβενίας. Ελάφια, κουνέλια και χελώνες ζουν εκεί ελεύθερα. Ο αέρας είναι καθαρός και οι μόνες ενδείξεις ότι ο λόφος αυτός δεν είναι παρά ένας χώρος υγειονομικής ταφής, ύψους 24 μέτρων είναι οι σωλήνες αποβολής μεθανίου που εκτείνονται από το γρασίδι.
Η Λιουμπλιάνα είναι η πρώτη ευρωπαϊκή πρωτεύουσα που έχει δεσμευτεί για μηδενικά απόβλητα. Μέχρι πριν από δεκαπέντε χρόνια, όλα τα απορρίμματα της κατέληγαν σε αυτή τη χωματερή. «Αυτό ήταν κάτι που κόστιζε ακριβά», λέει στον Guardian, η Nina Sankovič της Voka Snaga, της εταιρείας διαχείρισης αποβλήτων της πόλης. «Χρειάζεται χώρος και σαν πετάς μόνο σκουπίδια αλλά και πόρους», σημειώνει.
Έτσι η πόλη αποφάσισε να αλλάξει πορεία. Η πόλη ξεκίνησε την πάλη της με τα σκουπίδια το 2002 όταν τοποθέτησε κάδους ανακύκλωσης για την συλλογή χαρτιού, γυαλιού και αλουμινίου. Τέσσερα χρόνια αργότερα, ξεκίνησε ένα πρόγραμμα για να συλλέγονται πόρτα – πόρτα τα βιοδιασπώμενα απόβλητα. Η συλλογή των βιολογικών αποβλήτων προβλέπεται να καταστεί υποχρεωτική σε ολόκληρη την Ευρώπη το 2023, αλλά η Λιουμπλιάνα ήταν σχεδόν δύο δεκαετίες μπροστά από αυτή την εξέλιξη. Το 2013, σε κάθε κατώφλι των κτιρίων της πόλης υπήρχαν κάδοι για συσκευασίες και απορρίμματα χαρτιού ενώ παράλληλα μειώθηκαν κατά το ήμισυ οι αποκομιδές των κοινών απορριμμάτων, με αποτέλεσμα οι πολίτες να αναγκαστούν να διαχωρίζουν τα σκουπίδια τους πιο αποτελεσματικά.
Τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά. Το 2008, η πόλη ανακύκλωνε μόνο το 29,3%των αποβλήτων της και βρισκόταν πίσω από την υπόλοιπη Ευρώπη. Σήμερα, το ποσοστό αυτό ανέρχεται στο 68% και ο χώρος υγειονομικής ταφής της πόλης έχει σχεδόν 80% λιγότερα απορρίμματα, έχοντας κατακτήσει την πρώτη θέση στον πίνακα ανακύκλωσης των κρατών της ΕΕ. Η σλοβενική πρωτεύουσα παράγει τώρα μόνο 115 κιλά απορριμμάτων κατά κεφαλήν ετησίως, όταν η πόλη με τα χαμηλότερα στατιστικά είναι το πολύ μικρότερο Τρεβίζο της Ιταλίας με 59 κιλά ανά άτομο.
Η ανάπτυξη του πιο σύγχρονου εργοστασίου στην Ευρώπη για την επεξεργασία απορριμμάτων αποτέλεσε ένα σημαντικό βήμα προς την εκπλήρωση της δέσμευσης της πόλης για ένα ποσοστό ανακύκλωσης τουλάχιστον 75% μέχρι το 2025. Το Περιφερειακό Κέντρο Διαχείρισης Αποβλήτων (RCERO) άνοιξε το 2015 και σήμερα εξυπηρετεί σχεδόν το ένα τέταρτο του συνόλου της Σλοβενίας, χρησιμοποιεί φυσικό αέριο για να παράγει τη δική του θερμότητα και ηλεκτρική ενέργεια, μετατρέπει το 95% των σκουπιδιών σε ανακυκλώσιμα υλικά και στερεά καύσιμα και στέλνει λιγότερο από 5% του όγκου τους στον χώρο υγειονομικής ταφής. Μετατρέπει ακόμη και τα βιοαπόβλητα σε υψηλής ποιότητας λίπασμα για τη γεωργία.
«Δεν θυμάμαι ποτέ να μην ξεχωρίζουμε τα σκουπίδια μας», λέει ο Henrik, ένας κάτοικος της Λουμπλιάνας στον Guardian. «Γνωρίζω πού ακριβώς βρίσκονται οι διαφορετικοί κάδοι και πακετάρω τα απορρίμματα μου με την ανάλογη σειρά», σημειώνει.
Τα αντικείμενα που δεν είναι σπασμένα επαναχρησιμοποιούνται: τα αντικείμενα ελέγχονται, καθαρίζονται και στη συνέχεια πωλούνται σε χαμηλές τιμές από τις εγκαταστάσεις ανακύκλωσης. Κάθε εβδομάδα επίσης γίνεται εκεί ένα εργαστήριο που διδάσκει στους πολίτες πώς να διορθώνουν τα σπασμένα πράγματά τους.
Τα καταστήματα μηδενικών αποβλήτων είναι είναι επίσης η νέα τάση στη Λιουμπλιάνα, ενώ υπάρχουν και πολλά μηχανήματα αυτόματης πώλησης χωρίς συσκευασίες στην πόλη. Στο μεταξύ σε όλα τα δημοτικά κτίρια χρησιμοποιείται χαρτί κουζίνας και ρολό υγείας αποκλειστικά από ανακυκλωμένες συσκευασίες γάλακτος και χυμών.
Αν και γεμάτο με τουρίστες, το κέντρο της πόλης είναι καθαρό. Σε αυτή θα δει κανείς δεκάδες οδοκαθαριστές ενώ ειδικά οχήματα καθαρισμού σαρώνουν τους δρόμους νυχθημερόν, χρησιμοποιώντας όμβρια ύδατα και βιολογικά και βιοδιασπώμενα απορρυπαντικά. Στο όμορφο ιστορικό κέντρο της Λουμπλιάνας μάλιστα περισσότεροι από 67 κάδοι βρίσκονται κάτω από το έδαφος και ανοίγουν με μια ειδική κάρτα που εκδίδεται στους κατοίκους της