Τη Δευτέρα κυκλοφόρησε στο insidestory.gr ένα κείμενο του Βασίλη Σταματίου με τίτλο «Πόσο φιλάνθρωποι είναι στην πραγματικότητα οι γιατροί της Κούβας;».
Το βασικό επιχείρημα είναι ότι οι Κουβανοί γιατροί δεν προσφέρουν δωρεάν τις υπηρεσίες τους στα πιο επικίνδυνα σημεία του πλανήτη, αλλά πληρώνονται για αυτό και μάλιστα η πλειονότητα των χρημάτων καταλήγει στα κρατικά ταμεία.
Δεν θα δίναμε σημασία σε μια τέτοιου είδους επιχειρηματολογία εάν δεν εμφανιζόταν στο Insidestory, το οποίο πολύ συχνά παρουσιάζει έρευνες ιδιαίτερα υψηλού επιπέδου. Γι’ αυτό αποφασίσαμε να δώσουμε λίγο περισσότερη προσοχή.
Το βασικότερο πρόβλημα του κειμένου είναι ότι στις περίπου 3.500 λέξεις, ο συντάκτης του δεν αναφέρθηκε ούτε μια φορά στο αμερικανικό εμπάργκο — τον μακροβιότερο και δολοφονικότερο αποκλεισμό που έχει γνωρίσει η ανθρωπότητα τους τελευταίους αιώνες. Ουσιαστικά δηλαδή αφήνει έξω από την εξίσωση τον «ελέφαντα στο δωμάτιο».
Διαβάζουμε λοιπόν ότι στην Κούβα υπάρχει «έλλειψη πόρων λόγω της οικονομικής ανέχειας της χώρας». Στο ερώτημα δηλαδή γιατί η Κούβα δεν έχει, η απάντηση είναι… γιατί δεν έχει. Λίγες γραμμές πιο κάτω διαβάζουμε ότι «η έλλειψη φαρμάκων είναι ένα μόνιμο θέμα, γιατί το συνάλλαγμα που διαθέτει η Κούβα για την αγορά τους ποτέ δεν είναι αρκετό».
Οι επιπτώσεις του αμερικανικού εμπάργκο στην εισαγωγή φαρμάκων στην Κούβα είναι ένα θέμα με τεράστια βιβλιογραφία δεκαετιών, την οποία όμως ο συντάκτης αποφεύγει όπως ένας επιδέξιος σκιέρ τα πασαλάκια στο σλάλομ. Η βασική του θέση, η οποία όμως δεν εκφράζεται ευθαρσώς είναι προφανώς ότι για όλα φταίει ο «σοσιαλισμός».
Ιδιαίτερο πρόβλημα παρουσιάζουν όμως και αρκετές από τις πηγές του κειμένου. Πολλές φορές ο συντάκτης παραπέμπει στην έκδοση Americas Quarterly η οποία έχει κατηγορηθεί ουκ ολίγες φορές για τις ιδιαίτερα στενές σχέσεις της με το Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Συγκεκριμένα το περιοδικό κυκλοφορεί από το Council of the Americas, (AS/COA), την επιχειρηματική ένωση που δημιούργησε το 1963 ο Ντέιβιντ Ροκφέλερ, κατ’ εντολή του προέδρου Κένεντι, με στόχο να στραφεί εναντίον του Φιντέλ Κάστρο στην Κούβα.
Ο βετεράνος δημοσιογράφος-ερευνητής Σίμουρ Χερς, με άρθρο του στο περιοδικό The Atlantic, έχει αποκαλύψει τις σχέσεις που διατηρούσε το Council of the Americas με τη CIA και τον ιδιαίτερο ρόλο που έπαιξε στην ανατροπή του προέδρου Αλιέντε της Χιλής και την αναρρίχηση στην εξουσία του δικτάτορα Πινοσέτ.
Να σημειωθεί επίσης ότι το Council of the Americas εκπροσωπεί σχεδόν το σύνολο των μεγάλων επιχειρήσεων των ΗΠΑ που δραστηριοποιούνται στη Νότια Αμερική, συμπεριλαμβανομένων και ορισμένων κολοσσών του κλάδου υγείας.
Αρκετά ακόμη από τα στοιχεία που αναφέρονται στο άρθρο παραπέμπουν σε πηγές οι οποίες αποτελούν απλώς αναπαραγωγή θέσεων κυβερνητικών αξιωματούχων των ΗΠΑ.
Το πρόβλημα όμως δεν εντοπίζεται στην ακρίβεια των πληροφοριών που παρουσιάζονται, αλλά στο πλαίσιο στο οποίο τοποθετούνται. Ας δούμε λίγο πιο προσεκτικά ορισμένα από τα βασικά σημεία του κειμένου του Βασίλη Σταματίου.
Το βασικό επιχείρημα είναι ότι για να είναι «φιλάνθρωποι» οι γιατροί της Κούβας θα έπρεπε να εργάζονται δωρεάν. Το κείμενο βέβαια επισημαίνει ότι στο παρελθόν η Κούβα έστελνε και δωρεάν γιατρούς σε χώρες όπως η Αλγερία. Όπως μαθαίνουμε όμως δεν το έκανε από φιλανθρωπία, αλλά «επενδύοντας κυρίως σε πολιτικά ανταλλάγματα και επιρροή».
Παρεμπιπτόντως μια αναφορά θα μπορούσε να γίνει και στα 22.000 παιδιά με λευχαιμία από το Τσερνομπίλ τα οποία η Κούβα περιέθαλπτε για χρόνια με δικά της έξοδα παρά το γεγονός ότι βίωνε ήδη τις τρομακτικές οικονομικές επιπτώσεις από τη σταδιακή κατάρρευση της πρώην ΕΣΣΔ. (για μια συνολική αποτίμηση της προσφοράς των Κουβανών γιατρών διαβάστε το αφιέρωμα της καθηγήτριας του LSE Έλεν Γιάφε)
Στο κείμενο σημειώνεται επίσης ότι «στις μικρές ή πολύ φτωχές χώρες (π.χ. της Αφρικής) η Κούβα χρεώνει σχετικά λίγα χρήματα [ενώ] στις μεγάλες χώρες ή αυτές με ισχυρές πλουτοπαραγωγικές πηγές συνήθως κοστολογεί πολύ ακριβά τις υπηρεσίες της». Το να πληρώνεσαι λοιπόν από αυτούς που έχουν, για να προσφέρεις και σε αυτούς που δεν έχουν, δεν είναι αρκετό. Οι δεκάδες χιλιάδες γιατροί της Κούβας πρέπει να δουλεύουν δωρεάν για να είναι φιλάνθρωποι.
Στο στόχαστρο του συντάκτη μπαίνει και η παλαιότερη συμφωνία της Κούβας με τη Βενεζουέλα για την ανταλλαγή γιατρών με πετρέλαιο. Η συμφωνία όπως διαβάζουμε «έχει υποστεί σφοδρή κριτική από την αντιπολίτευση της Βενεζουέλας ως εντελώς χαριστική για την Κούβα και κατά των συμφερόντων της Βενεζουέλας». Προσοχή στην αντιστροφή της λογικής: εδώ δεν έχουμε μια φιλάνθρωπη κίνηση της Βενεζουέλας, που θέλησε έτσι να βοηθήσει την Κούβα απέναντι στον αμερικανικό αποκλεισμό, αλλά κάποιου είδους απάτη από την πλευρά της Κούβας.
Παρεμπιπτόντως, η «αντιπολίτευση» της Βενεζουέλας στην οποία αναφέρεται το κείμενο είναι τα στελέχη του αποτυχημένου πραξικοπηματία Χουάν Γκουαϊδό.
Οι Κουβανοί γιατροί βέβαια που εμείς γνωρίσαμε στην Βενεζουέλα, κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων του Make the Economy Scream, έχαιραν απεριόριστης εκτίμησης από τους πολίτες. Mεταξύ άλλων τους προτιμούσαν όχι μόνο για το επίπεδο των υπηρεσιών τους, αλλά και γιατί θεωρούνταν οι μόνοι αδιάφθοροι.
Ένα κείμενο δεν κρίνεται μόνο από την τυπική ορθότητα των πληροφοριών του αλλά και από τις συγκρίσεις που επιλέγει να κάνει, και κυρίως από τη χρονική στιγμή που επιλέγει ο συντάκτης του για να το γράψει. Σε μια άλλη περίοδο και σε έναν άλλο πλανήτη τα στοιχεία που παραθέτει ο Βασίλης Σταματίου θα είχαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Τις ημέρες όμως που στις ΗΠΑ θάβουν τους (μαύρους ως επί το πλείστον) νεκρούς τους σε ομαδικούς τάφους που ανοίγουν σε πάρκα, γιατί το ιδιωτικό σύστημα υγείας της χώρας αδυνατεί να προστατεύσει τον πληθυσμό, το να κρίνεις τη «φιλανθρωπία» της Κούβας απλώς αποκαλύπτει ιδεοληπτικές εμμονές.
Όταν η Κούβα δέχεται να αποβιβαστούν φορείς του ιού από ξένα κρουαζιερόπλοια ενώ οι ΗΠΑ προχωρούν σε πράξεις διεθνούς πειρατείας (σύμφωνα με Γερμανούς αξιωματούχους) κατάσχοντας προπληρωμένο ιατροφαρμακευτικό εξοπλισμό άλλων χωρών, ο όρος φιλανθρωπία αλλάζει περιεχόμενο.
Τις ημέρες που η Ευρωπαϊκή Ένωση, αφού διέλυσε τα δημόσια συστήματα υγείας των χωρών μελών της φτάνει να συνδέει την αναιμική οικονομική βοήθεια προς τα μέλη της με την επιβολή νέων μνημονίων, η Κούβα γίνεται αυτομάτως φιλάνθρωπη ακόμη και αν χρεώνει για τις υπηρεσίες της.
Ναι, οι Κουβανοί γιατροί πληρώνονται (καταδικάστε τους) και ένα μεγάλο τμήμα των εσόδων τους πηγαίνει απευθείας στα ταμεία της χώρας τους γιατί δεν είναι ελεύθεροι επαγγελματίες, αλλά υπάλληλοι ενός κράτους το οποίο, μέσα στα χιλιάδες προβλήματά του, μπορεί να προσφέρει δωρεάν νοσηλεία στους πολίτες του.
