«Η συνεργασία μας με την ελληνική κυβέρνηση γεννήθηκε μέσα από την ανάγκη, μόλις ξεκίνησε η πανδημία, και ανυπομονούμε να την επεκτείνουμε για τα επόμενα χρόνια».
Με αυτά τα λόγια ανακοίνωσε στις 7 Δεκεμβρίου στον λογαριασμό της στο twitter η Palantir Techonologies την συνεργασία της με την ελληνική κυβέρνηση, συνεργασία που επανεπιβεβαιώθηκε σε τηλεδιάσκεψη του διευθύνοντα συμβούλου της με τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη.
Η σχετική ανακοίνωση που δημοσιεύθηκε στο Business wire έκανε λόγο για τη διαρκώς επεκτεινόμενη συνεργασία της Palantir Technologies με την ελληνική κυβέρνηση. Η συνεργασία σημειώνεται πως έχει ξεκινήσει από την αρχή της πανδημίας και συνίσταται σε δυο μέρη: την πλατφόρμα λογισμικού Foundry για τη διευκόλυνση της λήψης αποφάσεων στη βάση δεδομένων (data-driven) και μία εφαρμογή που δίνει τη δυνατότητα στον πρωθυπουργό να έχει μία ολιστική επισκόπηση της κατάστασης της πανδημίας στην Ελλάδα σε σχεδόν πραγματικό χρόνο. Καθώς η πανδημία συνεχίζει να εξελίσσεται, η Palantir θα προσφέρει αναλυτικές δυνατότητες σε μια σειρά κυβερνητικών πρωτοβουλιών.
Η ανακοίνωση κλείνει με μια δήλωση του Alex Karp, CEO της εταιρείας, σύμφωνα με την οποία «Έχουμε διαδραματίσει βασικό ρόλο στην προσπάθεια διαχείρισης του COVID στην Ελλάδα, μια από τις καλύτερες στον κόσμο σύμφωνα με την εμπειρία μας, και αναμένουμε να διευρύνουμε αυτή τη συνεργασία μας για τα επόμενα χρόνια».
Από την ημέρα εκείνη, έχουν προκληθεί σοβαρές αντιδράσεις από την αντιπολίτευση και έχει εκφραστεί η έντονη ανησυχία μερίδας του Τύπου και της Κοινωνίας των Πολιτών τόσο για το πέπλο μυστηρίου και την αδιαφάνεια που καλύπτει τη συμφωνία όσο και για την ίδια την Palantir που έχει μια αρκετά αμφιλεγόμενη ιστορία. H κρυστάλλινη σφαίρα του Σάρουμαν από τον Άρχοντα των Δαχτυλιδιών έδινε τη δυνατότητα στον Σάουρον, το απόλυτο κακό του φανταστικού αυτού κόσμου, να παρακολουθεί πρόσωπα και γεγονότα και να επικοινωνεί υπερβαίνοντας χωρικά (ή και χρονικά) όρια. Η εταιρεία Palantir έχει παίξει έναν αντίστοιχο ρόλο βοηθώντας είτε τους Σάρουμαν είτε τους Σάουρον της εποχής μας, από την υπόθεση της Cambridge Analytica έως την κακόφημη ICE (Υπηρεσία Μετανάστευσης και Τελωνείων των ΗΠΑ).
ΣΥΡΙΖΑ, Κίνημα Αλλαγής και ΜέΡΑ 25 έφεραν το θέμα στη Βουλή, καταθέτοντας ερωτήσεις και αίτηση κατάθεσης εγγράφων. To Vouliwatch ξεκίνησε στις 16 Δεκεμβρίου μια εκστρατεία ενημέρωσης για το θέμα και υπέβαλε αίτημα κατάθεσης εγγράφων προς τον Υπουργό Ψηφιακής Πολιτικής ζητώντας τη σύμβαση ή τις συμβάσεις που έχουν υπογραφεί μεταξύ της ελληνικής δημόσιας διοίκησης και της Palantir. Την ίδια ημέρα, η δημοσιογράφος Ελίζα Τριανταφύλλου δημοσίευσε ένα αναλυτικό άρθρο στο Inside Story με έμφαση στην παρουσίαση της εταιρείας Palantir και το ιστορικό της.
Το παρόν άρθρο θα προσπαθήσει να συνοψίσει την υπόθεση, επιχειρώντας να αποφύγει κατά το δυνατόν τις επαναλήψεις με τα δυο προηγούμενα κείμενα, και να συμπληρώσει την εικόνα με στοιχεία που αλιεύθηκαν από τον διεθνή τύπο.
- Πότε ξεκινά η συνεργασία Palantir και ελληνικής κυβέρνησης;
Η ανακοίνωση αναφέρει απλώς «από την αρχή της πανδημίας», χωρίς να δίνει κανέναν ακριβές στοιχείο. Πριν την ανακοίνωσης της 7ης Δεκεμβρίου, ο πρέσβης των ΗΠΑ έχει συμπεριλάβει την Palantir στις εταιρείες που συνεργάζονται με την Ελλάδα για την αντιμετώπιση της πανδημίας σε ένα tweet του στις 25 Νοεμβρίου. Αντίστοιχη αναφορά υπάρχει σε δελτίο του Υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ στις 28 Σεπτεμβρίου. Στην τελευταία πρόταση αναφέρεται πώς εταιρείες τεχνολογίας όπως οι Google, Cisco, Microsoft, Apple, Abbott, and Palantir βοήθησαν την Ελλάδα να βελτιώσει την απάντησή της απέναντι στην πανδημία.
Η πιο παλιά αναφορά που βρίσκουμε στον Τύπο, όμως, πάει πίσω στις 2 Απριλίου 2020. Σε δημοσίευμα του Bloomberg περιγράφεται πως η πρόβλεψη εστιών COVID είναι η νέα δραστηριότητα που δίνει ώθηση στην Palantir. Εκεί αναφέρεται πως την προηγούμενη εβδομάδα, 12 περίπου χώρες ακολούθησαν τον δρόμο των ΗΠΑ και του Ηνωμένου Βασιλείου και υιοθέτησαν το λογισμικό της Palantir. Στις χώρες αυτές περιλαμβάνονται οργανισμοί της Αυστρίας, του Καναδά, της Ελλάδας και της Ισπανίας. Επομένως, προκύπτει εύλογα πως η συμφωνία ελληνικής κυβέρνησης και Palantir φαίνεται να ξεκινά κατά την περίοδο έναρξης της πρώτης καραντίνας, η οποία επιβάλλεται στη χώρα στις 23 Μαρτίου και ανακοινώνεται μια ημέρα νωρίτερα.
- Γιατί έγινε αυτή η ανακοίνωση 8 μήνες μετά την έναρξη της συνεργασίας;
Η Palantir ακολουθεί νομικές προβλέψεις που αφορούν τις εισηγμένες στο χρηματιστήριο εταιρείες. Η ανακοίνωση της Palantir στο τέλος έχει μια σημείωση, η οποία αναφέρει «αυτό το δελτίο τύπου περιέχει αναφορές σε μελλοντικές εκτιμήσεις (forward-looking statements) σύμφωνα με τις διατάξεις του Section 27A της Securities Act του 1933 και του Section 21E της Securities Exchange Act του 1934». Και επεξηγεί ότι οι αναφορές αυτές μπορεί να σχετίζονται, αλλά δεν περιορίζονται, με προσδοκίες της Palantir σχετικά με μια συνεργασία και τα προσδοκώμενα οφέλη αυτής.
Τι σημαίνει τώρα αυτό; Ο επιχειρηματικός όρος «αναφορές σε μελλοντικές εκτιμήσεις» χρησιμοποιείται για την περιγραφή επιχειρηματικών προβλέψεων. Είναι χρήσιμος για κατόχους μεριδίων στις εταιρείες ώστε να έχουν μια εκτίμηση του τι μπορεί να συμβεί στο μέλλον, χωρίς να είναι απαραίτητο ότι θα συμβεί, για να παίρνουν αποφάσεις σχετικά με τις πωλήσεις ή τις αγορές μετοχικών πακέτων.
Αναζητώντας κανείς πληροφορίες για την εταιρεία και την πορεία των μετοχών της εκείνες τις ημέρες θα δει ότι η ανακοίνωση για την Ελλάδα φιγουράρει μεταξύ των λόγων που οι μετοχές της εταιρείας είδαν άνοδο εκείνη την ημέρα ή συνολικά το τελευταίο τρίμηνο, με την επιτυχία να αποδίδεται στην ικανότητα της εταιρείας να αντιλαμβάνεται τη ζήτηση για ψηφιακά εργαλεία σχετικά με την πανδημία.
Στην πραγματικότητα η Palantir δεν ανακοινώνει με καθυστέρηση ότι συνεργάζεται δωρεάν εδώ και 8 μήνες με την ελληνική κυβέρνηση αλλά λέει διακριτικά –και έγκαιρα- ότι προσδοκά την υπογραφή μιας οικονομικής συμφωνίας με την ελληνική κυβέρνηση στο μέλλον.
Γιατί μπορεί όπως είδαμε παραπάνω η Palantir να έχει συμφωνίες με αρκετές χώρες για τη χρήση των εργαλείων της για την πανδημία αλλά αυτήν την περίοδο στις περισσότερες από αυτές είναι στη φάση της δωρεάν δοκιμαστικής περιόδου. Με την ανακοίνωση η Palantir δείχνει ότι μπορεί η Ελλάδα να περάσει από αυτήν τη δωρεάν δοκιμαστική συμφωνία σε μια πλήρη συμφωνία στο μέλλον.
Πώς το ξέρουμε αυτό;
Ας δούμε την περίπτωση του Ηνωμένου Βασιλείου. Το εκεί σκάνδαλο με τις κρυφές συμφωνίες, την αδιαφάνεια και τα ζητήματα προσωπικών δεδομένων αναδείχθηκαν από το Open Democracy και έχουν παρουσιαστεί και στον ελληνικό τύπο.
Τώρα, όμως, ξέρουμε και την πορεία των συμβολαίων της κυβέρνησης και του βρετανικού εθνικού συστήματος υγείας με την Palantir. Το πρώτο συμβόλαιο υπογράφεται για το διάστημα 12 Μαρτίου έως 11 Ιουνίου με αντίτιμο 1 λίρα. Στις 12 Ιουνίου υπογράφεται νέο συμβόλαιο για 4 + 2 μήνες παράταση, έως δηλαδή τις 11 Δεκεμβρίου με συνολικό αντίτιμο 1,5 εκατομμύριo λίρες. Όπως αποκάλυψε ξανά το Open Democracy, πριν 3 ημέρες η κυβέρνηση ανέρτησε το νέο συμβόλαιο με την Palantir με ισχύ από τις 12 Δεκεμβρίου 2020 έως τις 11 Δεκεμβρίου 2022 και συνολικό αντίτιμο για τα 2 χρόνια τα 23,5 εκατομμύρια λίρες.
Φαίνεται παραστατικά ο μεθοδικός τρόπος με τον οποίο η Palantir κατάφερε να κερδίσει ένα συμβόλαιο με το εθνικό σύστημα υγείας του Ηνωμένο Βασιλείου. 1 λίρα στο πρώτο τρίμηνο, 1,5 εκατομμύριο στο επόμενο εξάμηνο και τέλος, 11.750.000 λίρες τον χρόνο για δυο χρόνια.
Ο Oscar Williams, συντάκτης του περιοδικού New Statesman, είχε αποκαλύψει σε δυο άρθρα του τον Απρίλιο ότι η Palantir είχε διαθέσει 45 άτομα προσωπικό στο πλαίσιο της δοκιμαστικής συμφωνίας της 1 λίρας με το Ηνωμένο Βασίλειο και πως πηγές κοντά στο εγχείρημα του αποκάλυψαν ένα φιλόδοξο σχέδιο που θα αφορά στο σύνολο του εθνικού συστήματος υγείας και θα υπερβαίνει την έκτακτη συνθήκη της πανδημίας, που ήταν το επιχείρημα της κυβέρνησης, όπως και έγινε.
Η γνώση αυτή δεν προκύπτει μόνο από το παράδειγμα του Ηνωμένου Βασιλείου αλλά περιγράφεται από την ίδια την εταιρεία στη στρατηγική της.
«Στην πρώτη φάση, συνήθως αποκτούμε νέες ευκαιρίες με ελάχιστο κίνδυνο για τους πελάτες μας μέσω βραχυπρόθεσμων πιλοτικών εφαρμογών των πλατφορμών λογισμικού μας με μηδενικό ή χαμηλό κόστος για αυτούς. Αποδεικνύουμε την αξία των πλατφορμών μας, λειτουργώντας με ζημιές. Πιστεύουμε ότι οι επενδύσεις μας κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης θα οδηγήσουν στη μελλοντική αύξηση των εσόδων».
- Μήπως, όμως, τα λεφτά είναι λίγα για όλη αυτήν τη φασαρία;
Τα τελευταία συμβόλαια της Palantir κυμαίνονται σε σχετικά μικρά ποσά: 23,5 εκατομμύρια με το Εθνικό Σύστημα Υγείας του Ηνωμένου Βασιλείου και 44 εκατομμύρια δολάρια με τον Οργανισμό Φαρμάκων και Τροφίμων των ΗΠΑ. Κάποιος θα ισχυριστεί ότι τόσα χρήματα έδωσε η ελληνική κυβέρνηση μόνο στα ΜΜΕ με τη λίστα Πέτσα, επομένως που είναι το σκάνδαλο;
Το πραγματικό ερώτημα είναι πως η Palantir αυτών των συμβολαίων έχει χρηματιστηριακή αξία δισεκατομμυρίων δολαρίων. Η Palantir δεν κερδίζει μόνο τα χρήματα που είναι το ονομαστικό αντίτιμο των συμβολαίων που υπογράφει. Κερδίζει (από) τα προσωπικά δεδομένα στα οποία αποκτά πρόσβαση.
Σύμφωνα με την έκθεση του Privacy International και της πρωτοβουλίας No Tech for Tyrants με τίτλο «Όλοι οι δρόμοι οδηγούν στην Palantir» για το συμβόλαιο της εταιρείας με το Εθνικό Σύστημα Υγείας του Ηνωμένου Βασιλείου, η Palantir αποκτά πρόσβαση σε διαφόρων ειδών προσωπικά δεδομένα: στοιχεία επικοινωνίας, στοιχεία εργασιακής απασχόλησης, κάθε άλλο προσωπικό δεδομένο που μπορεί να είναι χρήσιμο και όπου κριθεί απαραίτητο στοιχεία εθνικότητας, κομματικών σχέσεων, ποινικού ιστορικού, φυσικής κατάστασης και ψυχικής υγείας.
Και διευκρινίζει πως, πέρα από το οικονομικό όφελος, η Palantir θα έχει την πνευματική ιδιοκτησία κάθε προϊόντος που θα παραχθεί, συμπεριλαμβανομένων των βάσεων δεδομένων. Ως αποτέλεσμα, η εταιρεία αποκτά πρόσβαση σε τεράστιο όγκο δεδομένων και τη δυνατότητα να τεστάρει και να εξελίξει άλλα προϊόντα και εργαλεία πάνω σε αυτά τα δεδομένα.
Το Bloomberg έγραφε από το 2017 πως η Palantir προσπαθούσε να απλώσει τα πλοκάμια της στην Ευρώπη. Είχε ήδη συμφωνίες με μερικές ιδιωτικές εταιρείες και περιορισμένους δημόσιους οργανισμούς στη Δανία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Τώρα, αξιοποιεί την πανδημία για να αποκτήσει πρόσβαση σε νέες αγορές, δηλαδή σε απροσπέλαστους έως τώρα όγκους προσωπικών δεδομένων στην Ευρώπη.
Δεν είναι μόνο τα λεφτά, λοιπόν, είναι τα προσωπικά δεδομένα.
- Τι κάνει η Palantir στην Ελλάδα; Και γιατί πρέπει να μας προβληματίσει;
Η ίδια η Palantir λέει ότι τα εργαλεία της χρησιμοποιούνται για να δημιουργηθεί ένας ενιαίος κατάλογος δεδομένων προκειμένου να παρακολουθείται και να αναλύεται η διάδοση της πανδημίας, να εκτιμάται η αποτελεσματικότητα των στρατηγικών περιορισμού της και να επιτυγχάνεται ο κατάλληλος συντονισμός με τοπικούς φορείς. Κυβερνητικά στελέχη έχουν κάνει κατά καιρούς νύξεις για αυτήν την ολιστική εικόνα χωρίς να αναφέρουν ποτέ πως επιτυγχάνεται.
Σύμφωνα με τα μέχρι στιγμής δεδομένα, η μόνη εικόνα της πλατφόρμας που μπορεί να έχουμε είναι αυτή που έχει τεθεί σε εφαρμογή στην Κολομβία.
Η παρουσίαση που έγινε τον Οκτώβριο από την προεδρία της Κολομβίας και την Palantir ισχυρίζεται ότι:
«Το Visor COVID-19 είναι ένα ψηφιακό εργαλείο ενσωματωμένο στη πλατφόρμα Foundry. Προσφέρει μια ενοποιημένη, σχεδόν σε πραγματικό χρόνο εικόνα της κατάστασης της πανδημίας χρησιμοποιώντας τη μεγαλύτερη ενσωμάτωση ανοιχτών δεδομένων και αποπροσωποποιημένων επιδημιολογικών δεδομένων στην Κολομβία».
Σύμφωνα με το σχετικό βίντεο, η πλατφόρμα χρησιμοποιεί στοιχεία κινητικότητας από το Google από την αρχή επιβολής των μέτρων του lockdown αλλά και δημογραφικά στοιχεία που επιτρέπουν την πρόβλεψη της επικινδυνότητας σε επίπεδο δήμων ή γειτονιών ενός πολεοδομικού συγκροτήματος.
Όλα τα ερωτήματα παραμένουν ανοικτά και ζητούν επίμονα απάντηση
Ποια είναι η δουλειά της Palantir από τα τέλη Μαρτίου έως σήμερα; Τι ίσχυε έως την τηλεδιάσκεψη της 3ης Δεκεμβρίου με τον Έλληνα πρωθυπουργού και εάν υπάρχουν διαφοροποιήσεις στον βαθμό εμπλοκής της Palantir από εκεί και έπειτα; Σε ποια στοιχεία έχει πρόσβαση η Palantir; Υπάρχει μόνο μια σύμβαση έως τώρα; Γιατί δεν δημοσιεύεται; Ποιες αποφάσεις στηρίχθηκαν στα εργαλεία της Palantir; Εξετάζει η ελληνική κυβέρνηση την υπογραφή ευρύτερης συμφωνίας με την Palantir με οικονομικές απολαβές και με ποιους όρους;
Τα δεδομένα υγείας είναι από τα πιο ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα κάθε πολίτη. Το ζήτημα δεν είναι το οικονομικό σκέλος αλλά η πρόσβαση μιας τέτοιας εταιρείας σε αυτά τα ευαίσθητα δεδομένα όλων μας. Αυτό που προβληματίζει για το μέλλον είναι η αξιοποίηση αυτών των δεδομένων για σκοπούς που θα υπερβαίνουν όσους περιγράφονται ρητά σε μια συμφωνία αλλά και η εξάρτηση που δημιουργείται από μια τέτοια συνεργασία καθώς υπάρχουν αναφορές πως οι βάσεις δεδομένων παραμένουν ως ιδιοκτησία της Palantir, πως η τελευταία δεν συνεργάζεται ομαλά μετά τη λήξη μιας συμφωνίας και πως οι αναφορές που παράγει δεν είναι εύκολα αξιοποιήσιμες χωρίς τη σταθερή και συνεχή συμμετοχή της.
Η μάχη για τα προσωπικά δεδομένα και την πολιτική αξιοποίησή τους έφτασε και στη χώρα μας, με αφορμή την πανδημία.
Δεν μπορούμε να καταστρέψουμε το κυρίαρχο δαχτυλίδι των προσωπικών μας δεδομένων, για να δώσουμε οριστικό τέλος στον πόλεμο, καθώς αυτά είναι σύμφυτα με την υπόστασή μας. Μπορούμε, όμως, να ξεκινήσουμε την προετοιμασία για τις συνεχείς μάχες υπεράσπισης των δικαιωμάτων μας και των προσωπικών μας δεδομένων. Άλλες φορές θα μοιάζουν με την πολιορκία στο φαράγγι του Ελμ κι άλλες με την υπεράσπιση της Μίνας Τίριθ, δηλαδή απέλπιδες και ενδεικτικές των συνεργασιών που θα χρειαστεί να χτίσουμε.