Η σφαγή του Διστόμου στις 10 Ιουνίου 1944 ήταν ένα έγκλημα χωρίς τιμωρία. Η έναρξη του Ψυχρού Πολέμου και η αντιπαράθεση Αμερικανών, Άγγλων και Γάλλων με τη Σοβιετική Ένωση επέτρεψε στους φυσικούς αυτουργούς του εγκλήματος (και όχι μόνο αυτούς) να μην τιμωρηθούν. Όμως η ιστορία δεν πρέπει να ξεχνιέται. Τα ονόματα των εγκληματιών και των υπευθύνων για την ατιμωρησία των περισσοτέρων από αυτούς είναι καταγραμμένα και δεν πρέπει να ξεχαστούν.
Η απόφαση για τιμωρία των εγκληματιών με ειδική αναφορά όχι μόνο γενικά στην Ελλάδα αλλά με καταγραφή των εγκλημάτων στην Κρήτη είχε ληφθεί πολύ πιο νωρίς από το τέλος του πολέμου. Και την απόφαση αυτή την υπέγραφαν όχι οποιοιδήποτε παράγοντες ή υπουργοί αλλά οι τότε ηγέτες των συμμάχων χωρών, Τσώρτσιλ, Ρούζβελτ και Στάλιν. Τον Οκτώβριο του 1943 στη Μόσχα έγινε διάσκεψη των υπουργών Εξωτερικών Κ. Χολ (ΗΠΑ), Α. Ήντεν (Μ. Βρετανία) και Β. Μολότωφ ( Σοβιετική Ένωση). Εκεί κατέληξαν σε ένα κείμενο που υπεγράφη από τους ηγέτες των τριών χωρών στις 2 Νοεμβρίου 1943 και στο οποίο αναφέρονταν και τα εξής: «Από τη στιγμή που θα υπογραφεί οποιουδήποτε είδους ανακωχή με οποιαδήποτε κυβέρνηση θα μπορούσε να συγκροτηθεί στη Γερμανία, εκείνοι οι Γερμανοί αξιωματικοί και στρατιώτες , καθώς και τα μέλη του Ναζιστικού Κόμματος, που θα θεωρηθούν υπεύθυνοι για θηριωδίες , δολοφονίες και εκτελέσεις θα σταλούν στις χώρες όπου έγιναν οι απεχθείς πράξεις τους για να δικαστούν και να τιμωρηθούν σύμφωνα με τους νόμους των απελευθερωμένων αυτών χωρών και των ελεύθερων κυβερνήσεων τους. Οι κατάλογοι θα συνταχθούν με κάθε δυνατή λεπτομέρεια που θα συγκεντρωθεί απ’ όλες αυτές τις χώρες. Ιδιαίτερα θα ληφθεί υπ’ όψη η σχετική δράση σε κατεχόμενες περιοχές της Σοβιετικής Ένωσης, Πολωνίας, Τσεχοσλοβακίας, Γιουγκοσλαβίας, Ελλάδας, (συμπεριλαμβανομένης της Κρήτης και των άλλων νησιών), Νορβηγίας, Δανίας, Ολλανδίας, Βελγίου, Λουξεμβούργου, Γαλλίας και Ιταλίας. Συνεπώς οι Γερμανοί που πήραν μέρος στους μαζικούς τουφεκισμούς Ιταλών αξιωματικών, ή στις εκτελέσεις Γάλλων, Ολλανδών, Βέλγων και Νορβηγών ομήρων, ή αγροτών της Κρήτης (.) πρέπει να ξέρουν ότι θα σταλούν πίσω στους τόπους των εγκλημάτων τους και θα δικαστούν επιτόπου από τους λαούς σε βάρος των οποίων άσκησαν βία».
Πώς εφαρμόστηκε στη χώρα μας αυτή η δέσμευση; Μόνο δύο ανώτατοι αξιωματικοί πλήρωσαν για τα εγκλήματα τους στην Κρήτη. Οι στρατηγοί Όσβαλντ Μπρόγιερ και Φρίντριχ Μύλλερ που δικάστηκαν από ελληνικό δικαστήριο και εκτελέστηκαν στο Χαϊδάρι το 1947. Ένας τρίτος στρατηγός Ο Αλεξάντερ Αντρέ καταδικάστηκε έξι φορές σε ισόβια έμεινε σε ελληνικές φυλακές λίγα χρόνια και αποφυλακίστηκε το 1952. Όσο για τα εγκλήματα στην υπόλοιπη χώρα μόνο ένας στρατηγός ο Χέλμουτ Φέλμι καταδικάστηκε στη Νυρεμβέργη και για τη σφαγή του Διστόμου σε κάθειρξη 15 ετών , αλλά έμεινε στη φυλακή μόνο τρία χρόνια. Εκατοντάδες άλλοι εγκληματίες έμειναν ατιμώρητοι γιατί οι ελληνικές κυβερνήσεις δεν επέμεναν στην τιμωρία τους. Όπως ακριβώς δεν επέμειναν τόσα χρόνια να διεκδικήσουν τις αποζημιώσεις για τις καταστροφές που προξένησαν οι ναζί.
Ας δούμε πιο συγκεκριμένα την τύχη που είχαν όσοι σχετίζονταν είτε άμεσα είτε έμμεσα στη σφαγή του Διστόμου.
Ανώτατος διοικητής των γερμανικών δυνάμεων νοτιοανατολικής Ευρώπης ήταν ο στρατηγός Αλεξάντερ Λέερ . Τον Οκτώβριο του 1942 εξέδωσε διαταγή για την εφαρμογή μαζικών αντιποίνων. Ο άμαχος πληθυσμός μιας περιοχής στην οποία σημειώνονταν μια αντιστασιακή ενέργεια θεωρείτο συνυπεύθυνος και οι κάτοικοι συλλαμβάνονταν και εκτελούνταν. Με το τέλος του πολέμου συνελήφθη από τους Βρετανούς οι οποίοι τον παρέδωσαν στους Γιουγκοσλάβους παρτιζάνους του Τίτο. Δικάστηκε το 1947 στο Βελιγράδι και εκτελέστηκε για εγκλήματα πολέμου σε βάρος των λαών της Γιουγκοσλαβίας και της υπόλοιπης Βαλκανικής.
Ο στρατηγός Χέλμουτ Φέλμι ήταν διοικητής του 68ου Σώματος Στρατού. Ο μοναδικός Γερμανός αξιωματικός που καταδικάστηκε για το Δίστομο. Ήταν κατηγορούμενος στη λεγόμενη «υπόθεση των επτά» της δίκης εγκληματιών πολέμου στη Νυρεμβέργη στη διετία 1947-1948. Μεταξύ των κατηγοριών ήταν και αυτή για τη σφαγή του Διστόμου Στην απόφαση αναφέρεται ότι «δεν εξεδήλωσε ενδιαφέρον για να επιβάλει στον υπεύθυνο αξιωματικό την ανάλογη ποινή» για τη σφαγή. Καταδικάστηκε σε φυλάκιση 15 ετών αλλά μετά από τρία χρόνια ο Αμερικανός επίτροπος στη Γερμανία μείωσε την ποινή στα τρία χρόνια και αφέθη ελεύθερος
Διοικητής της ομάδας εφόδου των SS στη Λιβαδειά ήταν ο Χάιντς Ζάμπελ. Συνελήφθη από τους Γάλλους στη Γερμανία και εκδόθηκε στην Ελλάδα. Παρέμεινε στις ελληνικές φυλακές (φωτογραφία από τις φυλακές Αβέρωφ) έως το 1953. Η κυβέρνηση της τότε Δυτικής Γερμανίας άσκησε έντονες πιέσεις για την αποφυλάκισή του και ο γερμανικός Τύπος της εποχής τον χαρακτήριζε «τελευταίο Γερμανό αιχμάλωτο πολέμου στην Ελλάδα». Η Ελλάδα τον άφησε ελεύθερο μετά από διαβεβαιώσεις ότι θα συνεχίζονταν η δικαστική διαδικασία στη Γερμανία. Απηλλάγη από την πρώτη «έρευνα» (1953-1954) γιατί ο Γερμανός δικαστής έκρινε ότι δεν αποδείχθηκε η συμμετοχή του στη σφαγή στο Δίστομο και στο Καλάμι. Μια δεύτερη έρευνα έγινε το 1969 αλλά η εισαγγελία του Μονάχου απεφάνθη ότι τα εγκλήματά του είχαν παραγραφεί ήδη από το 1964.
Διοικητής του 1ου Τάγματος του 7ου Συντάγματος Τεθωρακισμένων Γρεναδιέρων των SS που είχε εγκατασταθεί στη Λιβαδειά από την 1η Ιουνίου 1944 για «λόγους ασφαλείας της περιοχής» ήταν ο Κουρτ Ραίκερ. Έδωσε τη διαταγή για την επιχείρηση στο Δίστομο. Η υπόθεση του ερευνήθηκε μαζί μ αυτήν του Ζάμπελ και απηλλάγη κι αυτός λόγω παραγραφής.
Επικεφαλής της ομάδας των SS που έκανε τη σφαγή του Διστόμου ήταν ο Φριτς Λάουτενμπαχ.. Στις «ανακρίσεις» που διέταξαν οι ανώτεροί του για τις εκτελέσεις ελέγχθηκε μόνο για «λανθασμένη υπηρεσιακή αναφορά». Ο Λάουτενμπαχ υποστήριξε ότι χτυπήθηκε από ισχυρή ομάδα ανταρτών του ΕΛΑΣ στην οποία έχασε πέντε άνδρες και γι αυτό διέταξε να χτυπηθεί το Δίστομο βαφτίζοντας τους αμάχους γυναίκες , γέρους και παιδιά ένοπλους αντάρτες : «καταμετρήθηκαν 250 έως 300 νεκροί ύποπτοι για συμμετοχή σε ανταρτική ομάδα αλλά και μέλη της». Ο Λάουτενμπαχ σκοτώθηκε τον Οκτώβριο του 1944 κατά την υποχώρηση των Γερμανών από την Ουγγαρία.
Τέλος διοικητής του Συντάγματος των Τεθωρακισμένων Γρεναδιέρων των SS στο οποίο υπαγόταν ο Λάουτενμπαχ, ήταν ο 38χρονος Καρλ Σίμερς. Σκοτώθηκε από νάρκη στη Βόρεια Ελλάδα στις 18 Σεπτεμβρίου 1944 κατά την υποχώρηση των Γερμανών.
