Η πανδημία δεν ενώνει την Τουρκία

Σε διάγγελμά του προς το τουρκικό έθνος στις 30 Μαρτίου ο Ταγίπ Ερντογάν σήμανε την έναρξη ενός εθνικού εράνου με τον οποίο οι έχοντες θα αποδείκνυαν την αλληλεγγύη τους προς τος ασθενέστερους Τούρκους, μπροστά στην πανδημία του κορονοϊού και τα περιοριστικά μέτρα του την συνοδεύουν.

Η εμφανής αποτυχία του εράνου του Ερντογάν θα πρέπει να ερμηνευθεί. Σύμφωνα με τον Selçuk Özdağ, αντιπρόεδρο του Κόμματος του Μέλλοντος το οποίο ίδρυσε ο Αχμέτ Νταβούτογλου, ο κύριος λόγος είναι ο κλονισμός της εμπιστοσύνης προς την τουρκική κυβέρνηση, μετά από μία σειρά σκανδάλων τα οποία αφορούν σε φιλανθρωπικές δωρεές (από φιλικές επιχειρήσεις, που έτσι εξασφάλισαν μεγάλες φοροαπαλλαγές, προς ένα δίκτυο οργανώσεων αρωγής συνδεόμενων με το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης).

Όμως ο δεύτερος και σημαντικότερος λόγος έχει να κάνει με την οικονομική δυσπραγία. Η οικονομία της Τουρκίας βρίσκεται σε ευάλωτη θέση ήδη από την συναλλαγματική κρίση του 2018 και ασφαλώς τα πράγματα δεν βελτιώθηκαν με το lockdown που έθεσε εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους εκτός εργασίας.

Μιλώντας στο Ahval News, ο κοινωνιολόγος του Πανεπιστημίου του Βοσπόρου Bülent Küçük υποστηρίζει ότι έχουν σημειωθεί αλλαγές στην φιλανθρωπική κουλτούρα των Τούρκων πολιτών, με τις δωρεές για θρησκευτικά κίνητρα να έχουν μειωθεί από το 57% το 2004 στο 39% το 2019 – και αυτό δεν εξηγείται μόνο από οικονομικούς λόγους. Πρόκειται περισσότερο για ένα αποτέλεσμα της απόσυρσης από την κοινωνία των πολιτών του άλλοτε δραστήριου στην κοινωνική βάση Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης, αφότου αυτό κατέκτησε τον κρατικό μηχανισμό, αλλά και της ολοένα και μεγαλύτερης οικονομικής απόκλισης ανάμεσα στα διαπλεκόμενα κομματικά στελέχη και το εργατικό εκλογικό ακροατήριο. Όλα αυτά απολήγουν σε μία μείωση της συνολικής εμπιστοσύνης προς τους θεσμούς.

Κατά τον Roj Esir Girasun, επικεφαλής της εταιρείας δημοσκοπήσεων Rawest του Ντιγιάρμπακιρ, ο έρανος για την πανδημία δεν μπορούσε να έχει την επιτυχία παλαιότερων αντίστοιχων κινήσεων υπέρ των οικογενειών πεσόντων στρατιωτών, διότι δεν στηρίζεται στην ίδια εθνικιστική συναισθηματική ρητορική, αντίθετα απευθύνεται σε μία κοινωνία που θεωρεί ότι η ίδια χρειάζεται να γίνει αποδέκτης βοήθειας.

Οι περισσότεροι αναλυτές, πάντως, συμφωνούν ότι καταλυτικό ρόλο έπαιξαν τα μικροπολιτικά παιχνίδια των κυβερνώντων με το ζήτημα της ανταπόκρισης στην έκτακτη περίσταση. Η κορυφαία στιγμή ήρθε όταν οι ελεγχόμενοι πλέον από την αντιπολίτευση μητροπολιτικοί δήμοι της Άγκυρας και της Κωνσταντινούπολης υποχρεώθηκαν να διακόψουν τους δικούς τους εράνους επειδή δεν διέθεταν άδεια του υπουργείου Εσωτερικών.

Παράλληλα, απαγορεύθηκε η δωρεάν διανομή ψωμιού από τον δήμο Μερσίνας, η δημιουργία ειδικού νοσοκομείου για τον κορονοϊό από τον δήμο Αδάνων και η λειτουργία συσσιτίων από τον δήμο του Εσκίσεχιρ. Όλοι αυτοί οι δήμοι ελέγχονται από την αντιπολίτευση, ενώ αντίστοιχες πρωτοβουλίες από άλλους δημάρχους, προσκείμενους στο Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης, προχωρούν απρόσκοπτα.

Όπως δήλωσε στο Al-Monitor ο βουλευτής του Λαϊκού Ρεπουμπλικανικού Κόμματος Utku Çakırözer, “σε μια στιγμή που όλες οι χώρες αναζητούν τρόπους να προστατέψουν τους πολίτες τους από αυτή τη συμφορά, μόνο στην Τουρκία υπάρχει μια κυβέρνηση που παραγνωρίζει αυτή την ανάγκη για να εστιάσει στο πώς θα παρεμποδίσει τους δήμους της αντιπολίτευσης από το να εκτελέσουν το καθήκον τους”.

Κατά τον συνεργάτη Middle East Forul και δημοσιογράφο Burak Bekdil, η πανδημία υπενθυμίζει την πικρή αλήθεια του πόσο διχασμένη (πολιτικά, οικονομικά, πολιτισμικά) παραμένει η τουρκική κοινωνία. Για την ακρίβεια, διχασμένη ακόμη και ως προς τη διαπίστωση του προβλήματος, αφού σύμφωνα με έρευνα που δημοσίευσε τον Ιανουάριο το Πανεπιστήμιο Kadir Has, το 50,8% των Τούρκων διαπιστώνει διχασμό στην κοινωνία και το 49,2% όχι.

Σε έρευνα που παρήγγειλε το 2016 το German Marshall Fund το 70,4% των ερωτηθέντων εκτίμησε ότι οι διαφορές στον τρόπο ζωής ενισχύθηκαν τα τελευταία χρόνια, ενώ το ίδιο πιστεύει για τις πολιτικές διαφορές το 69%. Στην ίδια έρευνα το 83,4% των Τούρκων δεν θα ήθελε η κόρη του να παντρευτεί οπαδό “εχθρικού κόμματος”, το 78,4% δεν θα έκανε δουλειές με τους “άλλους” και το 76% δεν θα τους αποδεχόταν ως γείτονες.